Dân chủ xã hội chủ nghĩa

Dân chủ xã hội chủ nghĩa

1.2.1. Quá trình ra đời và phát triển của nền dân chủ XHCN.
Chủ nghĩa Mác – Lênin cho rằng, đấu tranh cho dân chủ là một quá trình lâu dài, phức tạp và giá trị của nền dân chủ tư sản chưa phải là hoàn thiện nhất, do đó, tất yếu xuất hiện một nền dân chủ mới, cao hơn nền dân chủ tư sản và đó chính là nền dân chủ vô sản còn gọi là nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Dân chủ XHCN đã được phôi thai từ thực tiễn đấu tranh giai cấp ở Pháp là Công xã Paris 1871, tuy nhiên, chỉ đến khi CMTM Nga thành công với sự ra đời của nhà nước XHCN đầu tiên trên thế giới nền dân chủ XHCN mới được xác lập. Sự ra đời của nền dân chủ XHCN đánh dấu bước phát triển mới về chất của dân chủ. Quá trình phát triển của nền dân chủ XHCN bắt đầu từ thấp đến cao, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện. Trong đó, có sự kế thừa những giá trị của nền dân chủ trước đó, đồng thời bổ sung và làm sâu sắc thêm những giá trị của nền dân chủ mới.
Nguyên tắc cơ bản của nền dân chủ XHCN là không ngừng mở rộng dân chủ, nâng cao mức độ giải phóng cho những người lao động, thu hút họ tham gia tự giác vào công việc quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Càng hoàn thiện bao nhiêu, nền dân chủ XHCN lại càng tự tiêu vong bấy nhiêu. Thực chất của sự tiêu vong này theo V.I.Lênin, đó là tính chính trị của dân chủ sẽ mất đi trên cơ sở không ngừng mở rộng dân chủ đối với nhân dân, xác lập địa vị chủ thể quyền lực của nhân dân, tạo điều kiện cho họ tham gia ngày càng đông đảo và ngày càng có ý nghĩa quyết định vào sự quản lý nhà nước, quản lý xã hội (xã hội tự quản). Quá trình đó làm cho dân chủ trở thành một thói quen, một tập quán trong sinh hoạt xã hội…để đến lúc nó không còn tồn tại như một thể chế nhà nước, một chế độ, tức là mất đi tính chính trị của nó.
Tuy nhiên, theo chủ nghĩa Mác – Lênin, đây là quá trình lâu dài, khi xã hội đạt đến trình độ phát triển rất cao, xã hội không còn sự phân chia giai cấp, đó là xã hội CSCN đạt tới mức độ hoàn thiện, khi đó dân chủ XHCN với tư cách là một chế độ nhà nước cũng tiêu vong, không còn nữa.
Dân chủ XHCN là nền dân chủ cao hơn về chất so với nền dân chủ tư sản, là nền dân chủ mà ở đó mọi quyền lực thuộc về nhân dân, dân là chủ và dân làm chủ; dân chủ và pháp luật nằm trong sự thống nhất biện chứng; được thực hiện bằng nhà nước pháp quyền XHCN, đặt dưới sự lãnh đạo của ĐCS.
Cho đến nay, sự ra đời của nền dân chủ XHCN chỉ trong một khoảng thời gian ngắn, ở một số nước xuất phát điểm về kinh tế, xã hội rất thấp, lại thường xuyên bị kẻ thù tấn công, gây chiến tranh, do vậy mức độ dân chủ đạt được ở những nước này hiện nay còn hạn chế ở hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội. Ngược lại, nền dân chủ tư sản có thời gian cả mấy trăm năm lại ở hầu hết các nước phát triển. Hơn nữa, trong thời gian qua, để tồn tại và thích nghi, CNTB đã có nhiều lần điều chỉnh về xã hội, trong đó có quyền con người được quan tâm ở một mức độ nhất định (tuy nhiên bản chất của CNTB vẫn không thay đổi). Nền dân chủ tư sản có nhiều tiến bộ, song nó vẫn bị hạn chế bởi bàn chất của CNTB.
Để chế độ dân chủ XHCN thực sự quyền lực thuộc về nhân dân, ngoài yếu tố giai cấp công nhân lãnh đạo thông qua ĐCS, đòi hỏi cần những yếu tố khác như trình độ dân trí, xã hội công dân, việc tạo dựng cơ chế pháp luật đảm bảo quyền tự do cá nhân, quyền làm chủ nhà nước và quyền tham gia vào các quyết sách của nhà nước, điều kiện vật chất thực thi dân chủ.

1.2.1. Bản chất của nền dân chủ XHCN.
Như mọi nền dân chủ khác, dân chủ XHCN không phải là chế độ dân chủ cho tất cả mọi người; nó chỉ là dân chủ đối với đa số quần chúng lao động và bị bóc lột; dân chủ vô sản là chế độ dân chủ vì lợi ích của đa số, trong đó, dân chủ trên lĩnh vực kinh tế là cơ sở.
Bản chất chính trị:
Sự lãnh đạo chính trị của GCCN thông qua đảng của nó đối với toàn xã hội nhưng không phải chỉ để thực hiện quyền lực và lợi ích riêng cho GCCN, mà chủ yếu là để thực hiện quyền lực và lợi ích của toàn thể nhân dân, trong đó có GCCN.
Nền dân chủ XHCN do ĐCS lãnh đạo – yếu tố quan trọng đảm bảo quyền lực thực sự thuộc về nhân dân, vì ĐCS đại biểu cho trí tuệ, lợi ích của GCCN, NDLĐ và toàn dân tộc. Dân chủ XHCN mang tính nhất nguyên về chính trị.
Xét ở bản chất chính trị, dân chủ XHCN vừa có bản chất GCCN, vừa có tính nhân dân rộng rãi, tính dân tộc sâu sắc. Do vậy, nó khác về chất so với nền dân chủ tư sản ở bản chất giai cấp (GCCN và GCTS); ở cơ chế nhất nguyên và cơ chế đa nguyên; một đảng hay nhiều đảng; ở bản chất nhà nước ( nhà nước pháp quyền XHCN và nhà nước pháp quyền tư sản).
Bản chất kinh tế:
Nền dân chủ XHCN dựa trên chế độ sở hữu xã hội về những TLSX chủ yếu của toàn xã hội (công hữu về TLSX) đáp ứng sự phát triển ngày càng cao của LLSX dựa trên cơ sở khoa học – công nghệ hiện đại nhằm thỏa mãn ngày càng cao những nhu cầu vật chất và tinh thần của toàn thể nhân dân lao động.
Khác với nền dân chủ tư sản, bản chất kinh tế của nền dân chủ XHCN là chế độ công hữu về TLSX chủ yếu và thực hiện chế độ phân phối lợi ích theo kết quả lao động là chủ yếu.
Bản chất văn hoá – tư tưởng:
Nền dân chủ XHCN lấy hệ tư tưởng của CN Mác – Lênin – hệ tư tưởng của GCCN làm chủ đạo đối với các hình thái ý thức xã hội khác trong xã hội mới.
Kế thừa, phát huy những tinh hoa văn hoá truyền thống dân tộc; tiếp thu những giá trị tư tưởng – văn hoá, văn minh, tiến bộ xã hội…mà nhân loại đã tạo ra ở các quốc gia, dân tộc. Nhân dân được làm chủ những giá trị văn hoá tinh thần, được nâng cao trình độ văn hoá…
Nền dân chủ XHCN là nền dân chủ cao hơn về chất so với nền dân chủ tư sản, là nền dân chủ mà ở đó, mọi quyền lực thuộc về nhân dân, dân là chủ và dân làm chủ; dân chủ và pháp luật nằm trong sự thống nhất biện chứng; được thực hiện bằng nhà nước pháp quyền XHCN, đặt dưới sự lãnh đạo của ĐCS.