Đặc điểm chung của thanh niên trong giai đoạn hiện nay

Đồng hành cùng dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng, thế hệ thanh niên Việt Nam với vai trò xung kích luôn đi tiên phong và nhận trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân, thực hiện thắng lợi mục tiêu của đổi mới: “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh

1. Lý luận về đặc điểm của thanh niên

Ở lứa tuổi thanh niên có sự phát triển cân đối về chiều cao và cân nặng, sự phát triển về thể chất đạt đến đỉnh cao, nhung tốc độ tăng trưởng đã chậm lại và hoàn thiện ở cuối giai đoạn tuổi thanh niên.

Hệ xương và hệ cơ cùa thanh niên đã phát triển và hoàn thiện khiến thanh niên có khả năng lao động một cách bền bỉ, dẻo dai. Hệ tim mạch có sự cân bằng giữa tim, mạch và huyết áp. Hoạt động của các tuyến nội tiết nhịp nhàng và cân đối.

Cấu tạo và chức năng của hệ thần kinh phức tạp hơn các lứa tuổi trước mặc dù trọng lượng não tăng không đáng kể, đặc biệt là số dây thần kinh liên hợp nối các phần của vỏ não tăng lên làm cho chức năng của não được phát triển vì thế tư duy, ngôn ngữ và những phẩm chất ý chí có điềư kiện phát triển.

2. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi thanh niên

Ở giai đoạn này, cùng với sự tham gia các hoạt động xã hội, các yếu tố tâm lý mới được hình thành và ổn định một cách tương đối. Đặc điểm tâm lý thanh niên rất phong phú, đa dạng.

• Thanh niên rất năng động, nhiệt huyết, chấp nhận mạo hiểm, giàu ước mơ và hoài bão lớn, thích cái mới, thích giao lưu, học hỏi và mong muốn có những đóng góp cho xã hội để khẳng định bản thân.
• Một trong những đặc điểm tâm lý quan trọng nhất ở lứa tuổi thanh niên – là sự phát triển tự ý thức. Nhờ có tự ý thức phát triển, thanh niên có những hiểu biết, thái độ, có khả năng đánh giá bản thân để chủ động điều chỉnh sự phát triển bản thân theo hướng phù hợp với xu thể xã hội.
• Ở thanh niên đã bước đầu hình thành thế giới quan để nhìn nhận, đánh giá vấn đề cuộc sống, học tập, sinh hoạt hàng ngày. Thanh niên bước đầu tham gia vào lực lượng lao động xã hội, nên nảy sinh nhu cầu, khát khao thành đạt.
• Thanh niên rất thích khám phá, tìm tòi cái mới, đồng thời, họ thích bộc lộ những thế mạnh của bản thân, thích học hỏi, trau dồi, trang bị vốn sống, hiểu biết cho mình, dám đối mặt với thử thách để khẳng định mình.
• Một đặc điểm tâm lý nổi bật nữa ở lứa tuổi này là tình cảm ổn định của thanh niên, trong đó phải đề cập đến tình cảm nghề nghiệp – một động lực giúp họ học tập một cách chăm chỉ, sáng tạo, khi họ thực sự yêu thích và dam mê với nghề lựa chọn.

Tóm lại: Đây là lứa tuổi đạt đến độ phát triển sung mãn của đời người, trong họ tràn đầy nhiệt huyết xung kích, tình nguyện, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm.

3. Đặc điểm xã hội của lứa tuổi thanh niên

Đặc điểm xã hội của lứa tuổi thanh niên thể hiện sự tham gia vào các mối quan hệ xã hội của thanh niên với tư cách là một chủ thể hoạt động. Với cách hiểu như vậy, thanh niên có vị trí và mối quan hệ xâ hội trong gia đình, nhà trường và xã hội cũng như những đóng góp của thanh niên đối với sự phát triển lao động xã hội.

Trong gia đình, thanh niên có quyền lợi và trách nhiệm như người lớn, cha mẹ trao đổi với thanh niên về một sổ vấn đề quan trọng trong gia đình. Thanh niên thấy được vị trí và quyền hạn của mình trong gia đình. Thanh niên chú ý đến nề nếp, lối sống sinh hoạt và điều kiện kinh tế, mối quan hệ của gia đình để ổn định và phát triển.

Trong nhà trường, lứa tuổi thanh niên học tập vẫn là hoạt động chủ đạo nhưng tính chất và mức độ thì phức tạp và có hơn hẳn so với tuổi thiếu niên. Hoạt động này đòi hỏi thanh niên tự giác, tích cục, độc lập hơn, biết cách vận dụng tri thức một cách sáng tạo. Nhà trường lúc này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng vì nội dung học tập không chỉ nhàm trang bị tri thức và hoàn chỉnh tri thức mà còn có tác dụng hình thành thế giới quan và nhân sinh quan cho thanh niên.

Ngoài xã hội, thanh niên có quyền tham gia mọi hoạt động bình đắng như người lớn. Thanh niên đã có suy nghĩ về việc chọn nghề, lao động, kiếm tiền. Khi tham gia hoạt động xã hội thanh niên được tiếp xúc với nhiều tầng lớp xã hội khác nhau, quan hệ xã hội được mở rộng, thanh niên có dịp được hòa nhập vào cuộc sống đa dạng phức tạp của xã hội giúp họ tích lũy kinh nghiệm sống để chuẩn bị cho cuộc sống tự lập sau này.

Bên cạnh những mặt tích cực, thanh niên còn bộc lộ sự thiếu chín chắn trong suy nghĩ, hành động, bồng bột, hiếu thắng, đặc biệt, trong việc tiếp thu, học hỏi những cái mới. Ngày nay, trong xu thế mở cửa, hội nhập quốc tế, trong điều kiện phát triển công nghệ thông tin, nền văn hoá của chúng ta có nhiều điều kiện giao luu, tiếp xúc với các nền văn hoá trên thế giới. Việc học tập, tiếp thu những tinh hoa, văn hoá của các nền văn hoá khác là cần thiết. Tuy nhiên, do đặc điểm nhạy cảm, ham thích những điều mới lạ kết hợp với sự bồng bột, thiếu kinh nghiệm của thanh niên, do đó, thanh niên dễ dàng tiếp nhận cả những nét văn hoá không phù hợp với chuẩn mực xã hội, với truyền thống tốt đẹp của dân tộc và không có lợi cho bản thân họ.

4. Đặc điểm thanh niên chia theo vùng

• Đặc điểm thanh niên đô thị

Thanh niên đô thị có trình độ học vấn cao, tinh thần đổi mới, năng động, hoạt bát, nhạy cảm, và dễ tiếp thu cái mới. Trong học tập, lao động và hoạt động xã hội, thanh niên đô thị thể hiện tính tổ chức, kỷ luật rõ rệt.

Có điều kiện thuận lợi về tiếp thu khoa học kĩ thuật, văn hoá, tiếp nhận, cập nhật nhiều thông tin đa dạng.

Sớm có tư duy kinh tế, tính toán lợi ích, hiệu quả; đòi hỏi tiêu dùng vật chất, văn hoá cao hon các đối tượng thanh niên khác.

Thanh niên đô thị đang đứng trước những khó khăn và thách thức như thất nghiệp, sự cạnh tranh cao về nghề nghiệp, cuộc sống căng thẳng, phải làm việc cật lực để đảm bảo công việc, tính cộng đồng thấp, nhà ở chật chội, khoảng cách giàu nghèo, thiếu không gian cho hoạt động vui chơi giải trí, tệ nạh xã hội nhiều.

Một số thanh niên dễ nảy sinh lối sống thực dụng, có thiên hướng chuộng hình thức, đánh giá sự việc qua hình thức bề ngoài.

• Thanh niên nông thôn

Thanh niên nông thôn có tính tích cực chủ động, cần cù chịu khó vươn lên không trông chờ ỷ lại vào người khác mà tự mình giải quyết những vấn đề gặp phải.

Có tinh thần xung kích, tình nguyện tham gia các hoạt động Đoàn, Hội phát động, tích cực tham gia và phát huy tốt ý thức chính trị, ý thức tự lực tự cường.

Thanh niên nông thôn đã nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm, nghĩa vụ của mình đối với đất nước và tích cực tham gia hoạt động, tính cộng đồng cao, tính thần xung phong tình nguyện.

Nhu cầu của thanh niên nông thôn ngày càng đa dạng và phong phú phù hợp với xu thế phát triển chung của xã hội.

Thanh niên nông thôn đang đứng trước những khó khăn và thách thức như trình độ học vấn, tay nghề, thiếu vốn kinh doanh, thiếu kinh nghiệm so với đối tượng thanh niên đô thị. Tình trạng thiếu việc làm, việc làm không ổn định, thu nhập thấp, đời sống khó khăn, dẫn tới sự di dân của lực lượng lao động trẻ từ nông thôn di cư ra thành thị làm nảy sinh nhiều vấn đề xã hội và cũng ảnh hưởng đến việc tham gia các hoạt động của Đoàn.

• -Thanh niên miền núi, hải đảo

Thanh, niên miền núi, hải đảo luôn có tính thẳng thắn, thật thà chất phát, cả tin. Thanh niên miền núi có gì không vừa ý thường tỏ thái độ ngay.

Thanh niên miền núi thường có trình độ học vẩn thấp, thu nhập thấp, môi trường sổng khỏ khăn.

Thanh niên miền núi có nhu cầu được học hỏi, giao lưu văn hoá

Đặc điểm thẳng thắn và thật thà cộng với khả năng diễn đạt bằng tiếng phổ thông còn hạn chế, dễ bị chi phối bởi các hủ tục lạc hậu và bị các nhóm đổi tượng xấu lợi dụng. Từ đó thanh niên dễ tự ti, thụ động, sống khép kín ít tích cực tham gia hoạt động.

Nghiên cứu thanh niên theo vùng lãnh thổ để tìm ra đặc điểm riêng biệt từng đối tượng thanh niên nhằm giúp Đảng, nhà nước, đặc biệt Đoàn thanh niên có chính sách, giải pháp, định hướng (nội dung, hình thức) phù hợp với yêu cầu của thanh niên để công tác thanh niên có hiệu quả (ví dụ: chính sách dành cho thanh niên dân tộc)

5. Đặc điểm thanh niên chia theo độ tuổi

– Đặc điểm lứa tuổi thanh niên từ 15-17

về thế chất và tâm lý có sự biến đổi mạnh mẽ về chiều cao, cân năng, sự phát triển hệ cơ, hệ xương, hệ thần kinh.

về tâm sinh lý có sự thay đổi về nhận thức trí nhớ, tư duy, ngôn ngữ, chú ý phát triển.

Ở lứa tuổi thanh niên sự giao tiếp cao hơn hẳn, đặc biệt cao trong giao tiếp với bố mẹ hay với những người lớn mà thanh niên cảm thấy bị phụ thuộc.

Sang đến giai đoạn này các quan hệ xã hội của thanh niên được mở rộng. Trong các quan hệ đó người lớn, kế cả thầy cô giáo và bố mẹ đêu nhìn nhận thanh niên như những người “chuẩn bị thành người lớn” và đòi hỏi họ phải có các cách ứng xử phù hợp với vị thế của mình.

Lứa tuổi này có khuynh hướng độc lập tách ra khỏi bố mẹ bắt đầu coi những người bạn, nhóm bạn là quan trọng hơn và có ảnh hưởng lớn hơn cha mẹ, người thần, người giám hộ.

về tính khí: lứa tuổi này thường gắn liền với những thay đối của tình cảm dễ yêu, dễ xúc động, khó kiềm chế cảm xúc, dễ bị kích động.

Tình cảm trí tuệ: được thể hiện ở hứng thú nhận thức như tò mò, ham hiểu biết, đặc biệt là những cái mới, các tri thức khoa học hiện đại.

Tình cảm thẩm mỹ: phát triển mạnh, thích những cái mói mẻ, hấp dẫn trong lĩnh vực hội họa, âm nhạc,…

Ở lứa tuổi này đã xuất hiện tình cảm khác giới và thường mang tính chất lãng mạng, trong sáng, ngây thơ.

về sự phát triển nhân cách: Bước sang lứa tuổi này các em có ý thức tự cho mình là người lớn, đã trưởng thành, có thể chủ động, tự quyết trong mọi việc. Tỏ ra mình có nghị lực, có lòng tự trọng cao.

Muốn làm người lớn lên các em bắt chước người lớn trong cách ứng xử, hành động.

Ờ lứa tuổi này có sự tò mò, thích khám phá những điều mới mẻ.

Quan hệ bạn bè: với người lớn các em có rất nhiều xung đột, mâu thuẫn nên các em thường tụ tập thành từ nhóm để giải bày, chia sẻ những điều thầm kín, những suy nghĩ của mình. Quan hệ bạn bè ở tuổi này sâu sẳc hơn, bền vững hơn, các em quan niệm bạn bè là phải tôn trọng, bình đẳng, trung thành, giúp đỡ nhau. Thông qua mới quan hệ với bạn bè các em trưởng thành về mặt xã hội, đạo đức.

• Đặc điểm lứa tuổi thanh niên từ 18-24 tuổi

về thể chất hình thể đã đạt được sự trưởng thành về cấu trúc và phối hợp giữa các chức năng.

về tâm lý: Lứa tuổi này đã nổi bật những đặc điểm của tuổi thanh niên: Hăng hái, sôi nổi, nhiệt tình, ít có sự tính toán thiệt hơn. Có ý thức khẳng định trách nhiệm công dân, xu hướng nghề nghiệp, bên cạnh đó còn tự quyết nhiều vấn đề trong cuộc sống của mình, ngay cả các vấn đề hệ trọng như học hành, yêu đương, chọn nghề, việc làm,… Sự can thiệp của người.lớn không còn cỏ ý nghĩa quyết định như trong giai đoạn trước.

Quan hệ xã hội được đánh dấu bằng việc tham gia vào các tổ chức, được đi bầu cử, kết hôn, tham gia vào lao động hoạt động kinh tế.

Ờ lứa tuổi này sự phát triển của tự ý thức ở mức độ cao. Tự quan sát, phân tích, kiểm tra đánh giá về những hành động của bản thân, về tư tưởng, tình cảm, đạo đức,… để phát triển và hoàn thiện nhân cách.

Thanh niên ở lứa tuổi này rất quan tâm đến hình thức bên ngoài của mình dáng người, cách ăn mặc, chú ý hình ảnh của mình trong mắt người khác.

về tình cảm đã đạt tới mức độ trưởng thành và ổn định trong các lĩnh vực như đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ, tình bạn, tình yêu của lứa tuổi này có sự gắn kết hài hòa giữa nhận thức – cảm xúc – hành động – ý chí. Bắt đầu tạo cơ sở ban đầu cho cuộc sống tự lập.

• Đặc điểm lứa tuổi thanh niên từ 25-35 tuổi:

Sang giai đoạn này đã chín mười về thể chất chuyển sang trưởng thành về mặt xã hội. Ờ lứa tuổi này thanh niên đã giảm sôi động, tăng sự lựa chọn tính toán thực tế, tham gia vào học tập, lao động sản xuất để nâng cao nghề nghiệp, củng cố địa vị trong xã hội.

Có sự tích luỹ và tạo cơ sở vật chất cho gia đình ổn định, chăm sóc con cái. Bởi, thanh niên ở lứa tuổi này đã hội tụ các điều kiện cần và đủ để xây dựng gia đình, đảm bảo đầy đủ các điều kiện để làm vợ, làm chồng, làm cha mẹ cũng như làm một người lao động thực sự trong gia đình và ngoài xã hội, có đầy đủ quyền hạn và nghĩa vụ cùa một người công dân, có nghề nghiệp ổn định, có gia đình riêng và động lập, tự chủ trong cuộc sổng chính điều này đòi hỏi thanh niên phải đảm đương và thích ứng với những vai trò trách nhiệm mới.

Nghiên cứu thanh niên chia theo độ tuổi để tìm ra đặc điểm riêng biệt của từng độ tuổi, từ đó có cách tiếp cận phù họp, hướng dẫn (nội dung, hình thức hoạt động) phù hợp, định hướng cho thanh niên, làm cho công tác đoàn kết, tập hợp thanh niên có hiệu quả hơn. Bởi lứa tuổi này chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố đặc biệt là yếu tố xã hội, trong khi đó tuổi đời còn non trẻ, kinh nghiệm sổng còn hạn chế lên cách em dễ bị tác động bởi những nhóm bạn bè xấu, hoặc môi trường xung quanh nhất là giai đoạn đầu của tuổi thanh niên.

Tóm lại: Xã hội học thanh niên nghiên cứu đặc điểm của thanh niên nhằm tìm ra điểm mạnh, điểm yếu của thanh niên, phát hiện ra các vấn đề xã hội, dự báo những nhân tố tích cực, tiêu cực để giúp Đảng và Nhà nước, đoàn thanh niên có được những chính sách, giải pháp định hướng đúng cho thanh niên, tạo điều kiện cho thanh niên phát triển, đáp ứng với yêu cầu, sự nghiệp phát triển của đất nước.