Chuyện gõ tiếng Việt trên Linux | Huy’s Blog

<- Quay về trang chủ

Hẳn là các bạn xài Linux (dù là distro nào) thì cũng đều gặp phải một vấn đề giống nhau, đó là gõ tiếng Việt.

Đã từng gõ tiếng Việt trên Windows với Unikey hay Vietkey ngày xưa thì hẳn ai cũng cảm thấy khá là khó chịu với cái dấu gạch đít quái đản khi chuyển qua xài macOS hoặc Linux. Đối với các bạn chưa biết, thì dấu này gọi là preedit và là một phương pháp “chính thống” theo lời tác giả Trung Ngo (thành viên team phát triển BogoEngine) trong bài viết Ước mơ bộ gõ kiểu Unikey.

Đại ý của bài viết trên thì: tựu chung, các bộ gõ tiếng Việt hiện nay có 2 cách để xử lý tiếng Việt khi gõ, đó là Backspace và Preedit.

Lại nói về Backspace giả, trong bài viết của mình, tác giả Trung Ngo có nói:

Mình nghĩ là đúng, ít ra là với một vài bộ gõ như GoTiengViet trên Windows (không biết phiên bản trên macOS và Linux anh Trần Kỳ Nam có cải tiến hay sử dụng kĩ thuật khác không, mình không kiểm chứng đưọc), vì từng có một thời gian lúc mình còn tham gia diễn đàn Câu lạc bộ VB, mọi ngưòi cũng thảo luận về vấn đề phát triển bộ gõ, kĩ thuật hồi đó mọi ngưòi áp dụng là:

Và thêm một lý do nữa đó là lần cuối cùng mình check thì không nhớ trên Windows có API nào để hỗ trợ các kĩ thuật khác ngoài chuyện send key.

Hiện giờ nội dung các bài thảo luận đó vẫn còn, các bạn có thể tìm đọc để hiểu thêm:

Phải nói là trên X Window System mới đúng. Các bộ gõ khác nhau có nhiều cách xử lý khác nhau, đoạn này mình chỉ nói đến các bộ gõ dùng kiến trúc X Input Method (XIM) như ibus, SCIM,…

Nếu để ý, các bạn sẽ thấy các bộ gõ như ibus-bogo hay scim-unikey thưòng hay tự gọi mình là một frontend cho một cái engine gì đó để dùng với ibus hoặc scim:

Đọc phần này sẽ giúp các bạn hiểu thêm về cái vụ “engine gì đó” đó.

Hình sau mô tả toàn cảnh việc xử lý nhập liệu trong một hệ thống X Window System:

Hình vẽ lại từ tài liệu [Xlib Programming Manual – Chapter 11: Internationalized Text Input](http://menehune.opt.wfu.edu/Kokua/Irix_6.5.21_doc_cd/usr/share/Insight/library/SGI_bookshelves/SGI_Developer/books/XLib_PG/sgi_html/ch11.html)

Engine xử lý việc bỏ dấu (thay thế kí tự phù hợp với tập luật của bộ gõ) có rất nhiều loại khác nhau, đây là tài liệu mô tả logic cho engine mà ibus-bogo sử dụng.

Việc trao đổi giữa X client và Input Method được thực hiện thông qua một phương thức gọi là XIM Protocol.

Và như các bạn thấy thì mô hình này phụ thuộc lớn vào preedit, chính vì vậy mới nói preedit là phưong pháp chuẩn cho việc soạn thảo với các ngôn ngữ ngoài tiếng Anh.

Vì phần lớn thời gian làm việc của mình là trên terminal, nên chuyện chấp nhận thưong đau mà dùng Preedit khi gõ lệnh hay xài trong VIM thì mình chịu, không làm đưọc, nên dù không hoàn thiện, mình vẫn chấp nhận được các bộ gõ dùng phưong pháp dùng Backspace, vậy nên bài viết này mình chỉ nhắm tới việc tìm ra bộ gõ xài Backspace hoạt động hiệu quả nhất trên Linux.

Bộ gõ đầu tiên mình tìm hiểu thử là xvnkb, vì khá ấn tưọng với cái dòng release notes trên trang chủ:

WoW! After 6 years, we have a new official release! L0LzZzzZZzz…
Some bugs with Firefox and other apps have been fixed in this release.
Still having fun! Hahaha!