Chức năng của thận là gì? Đặc điểm và cấu tạo của thận

Thận là bộ phận đảm nhiệm nhiều vai trò quan trọng trong cơ thể. Chức năng của thận là gì? Một trong những chức năng quan trọng nhất của thận là lọc máu và đào thải chất độc ra ngoài. Vậy những chức năng khác của thận là gì? Đặc điểm cấu tạo của thận như thế nào? 

Cấu tạo của thận

Thận là cơ quan bài tiết chính của hệ tiết niệu, nằm sát thành sau của bụng và ở hai bên cột sống gần cơ thắt lưng chính. Thận nằm ngang đốt ngực cuối cùng đến đốt thắt lưng L3 trong khung xương sườn. Thận phải nằm thấp hơn so với thận bên trái khoảng 1 đốt sống.

Thận có hình hạt đậu màu nâu nhạt, mỗi quả thận có kích thước chiều dài khoảng 10-12.5 cm, rộng 5-6cm, dày 3-4cm và có trọng lượng khoảng 170g. Mặt trước của thận nhẵn bóng còn mặt sau thì sần sùi, có bờ lồi và bờ lõm. Ở chính giữa thận trái và thận phải có một chỗ lõm sâu gọi là rốn thận.

Mỗi quả thận được cấu tạo từ 1,2 triệu nephron, đơn vị chức năng của thận. Chỉ cần 25% tổng số lượng nephron hoạt động bình thường thì chức năng thận sẽ được đảm bảo. Mỗi nephron có chiều dài là 35-50mm, tổng chiều dài toàn bộ nephron của 2 thận có thể lên tới khoảng 70-100km. Nephron được chia thành 2 loại là Nephron vỏ và Nephron cận tủy. Trong đó:

• Nephron vỏ: Chiếm 85% tổng số nephron, có cầu thận nằm ở vùng vỏ thận, có quai Henle ngắn và cắm bên ngoài tủy thận.
• Nephron cận tủy: Giữ vai trò quan trọng trong việc cô đặc nước tiểu nhờ hệ thống nhân nồng độ ngược dòng. Cầu thận nằm ở khu vực vùng vỏ tiếp giáp với phần tủy thận, có quai Henle dài và cắm sâu vào tủy thận

Thận bao gồm 2 vùng là vùng vỏ và vùng tủy. Vùng vỏ nằm ở vị trí ngoài cùng của thận, có màu đỏ hoặc đỏ sẫm, dày khoảng 7-10mm. Vùng tủy và các bể thận là phần kế tiếp chứa nhiều mô mỡ, mạch máu và dây thần kinh. Mỗi đơn vị chức năng của thận bao gồm cầu thận và các ống thận.

Cầu thận thuộc phần vỏ thận, nếu nhìn qua kính lúp có thể thấy các chấm đỏ li ti với đường kính khoảng 0,2mm. Nang cầu thận (hay còn gọi là bọc Bowman) là một túi lõm bên trong có búi mạch thông với ống lượn gần. Búi mạch gồm khoảng 20-40 mao mạch, xuất phát từ tiểu động mạch đến cầu thận và ra khỏi bọc Bowman bằng tiểu động mạch.

Xem thêm

Viêm cầu thận là gì? Triệu chứng và cách điều trị kịp thời

Ống thận bao gồm ống lượn xa, ống lượn gần và quai Henle. Ống lượn gần sẽ nhận dịch lọc từ nang đổ sang, dẫn đến quai Henle, chuyển đến ống lượn xa của quai Henle rồi đổ vào ống góp. Ống góp không thuộc đơn vị thận mà chỉ có chức năng nhận dịch lọc từ một số nephron, sau đó đổ vào bể thận.

• Ống lượn gần là đoạn tiếp nối với bọc Bowman ở phần vỏ thận, bao gồm 1 đoạn cong và 1 đoạn thẳng.
• Quai Henle là phần tiếp theo của ống lượn gần. Quai Henle gồm 1 nhánh xuống mảnh, đoạn đầu nhánh lên mảnh, còn đoạn cuối dày.
• Ống lượn xa là phần nối tiếp quai Henle và cũng nằm ở vùng vỏ.

4 chức năng quan trọng của thận

Thận có chức năng chính là lọc máu, loại bỏ cặn bã ra bên ngoài cơ thể thông qua đường tiểu. Bên cạnh đó, thận cũng có chức năng quan trọng trong việc bài tiết nước tiểu, chức năng nội tiết và điều hòa thể tích máu.

Chức năng lọc máu và chất thải

Lọc máu và chất thải trong cơ thể là chức năng quan trọng nhất của thận. Tất cả máu trong cơ thể sẽ được đi qua thận theo chu kỳ khoảng 20 – 25 lần mỗi ngày, phân chia thành các mao mạch li ti bện chặt với nephron. Sau đó, thận sẽ có nhiệm vụ đưa chất thải ra bên ngoài cơ thể thông qua niệu quản dưới dạng nước tiểu.

Chức năng nội tiết

Thận sẽ bài tiết hormone renin giúp điều hòa huyết áp và sản xuất erythropoietin để tăng sản xuất hồng cầu ở tủy xương khi oxy mô giảm. Bên cạnh đó, thận cũng tham gia vào chuyển hóa vitamin D3, glucose từ nguồn không phải hydrat carbon khi cơ thể bị nhiễm acid hô hấp mạn tính hoặc cơ thể bị nhịn đói lâu ngày.

Bài tiết nước tiểu

Nước tiểu được hình thành từ những đơn vị chức năng thận. Quá trình này được bắt đầu từ lọc máu qua màng lọc ở vách mao mạch cầu thận để tạo thành nước tiểu. Sau đó, động mạch thận sẽ đưa 1 lít máu vào thận, trong đó chỉ có 60% được đưa vào cầu thận mỗi phút. 60% huyết tương ở động mạch đi sẽ chỉ còn khoảng 480ml nên có khoảng 120ml lọt qua lỗ lọc sang nang cầu thận và tạo ra nước tiểu đầu.

Lượng nước tiểu này được hấp thu lại trở thành nước tiểu chính thức và đổ xuống bể thận, ống dẫn nước tiểu. Số lượng nước này sẽ được tích trữ trong bàng quang rồi được thải ra bên ngoài nhờ ống đái.

Điều hòa thể tích máu

Thận cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát khối lượng dịch ngoại bào trong cơ thể qua việc sản xuất ra nước tiểu. Khi cơ thể được bổ sung nhiều nước thì lượng nước tiểu cũng sẽ tăng lên và ngược lại, hàm lượng nước tiểu sẽ ít nếu chúng ta uống quá ít nước.

Chức năng nội tiết

Thận bài tiết hormone renin có tác dụng tham gia điều hòa huyết áp và sản xuất erythropoietin giúp tăng sản xuất hồng cầu ở tủy xương khi oxy mô giảm. Ngoài ra, thận còn tham gia vào quá trình chuyển hóa vitamin D3 và Glucose từ các nguồn không phải hydrat carbon khi cơ thể phải nhịn đói lâu ngày hoặc nhiễm acid hô hấp mạn tính.

Lưu ý để có thận khỏe mạnh

Thận giữ vai trò và ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc duy trì sự sống của con người. Thận khỏe sẽ giúp cơ thể bài tiết chất thải ra ngoài cơ thể và nếu thận yếu, các chất độc sẽ đọng lại bên trong cơ thể gây tắc nghẽn và làm tổn thương thận nghiêm trọng.

Chính vì vậy, làm thế nào để bảo vệ thận khỏe mạnh, chức năng của thận hoạt động tốt là vấn đề được rất nhiều người quan tâm và tìm hiểu.

Xây dựng lối sống lành mạnh

Hoạt động của thận ảnh hưởng rất nhiều từ lối sống lành mạnh và chế độ dinh dưỡng hằng ngày. Chính vì vậy, người bệnh cần điều chỉnh các thói quen sinh hoạt để tránh gây tổn thương đến thận. Một số điều mà bạn cần lưu ý về lối sống sinh hoạt bao gồm:

• Uống đủ lượng nước cần thiết mỗi ngày để hỗ trợ quá trình thanh lọc các chất thải ra ngoài cơ thể.
• Không nên làm việc quá sức dẫn đến tình trạng stress vì điều này sẽ càng làm tăng gánh nặng lên thận.
• Việc luyện tập thể dục sẽ giúp duy trì cơ thể cân đối, tăng sức dẻo dai và phòng ngừa tăng huyết áp.
• Không hút thuốc lá bởi đây là chất có thể làm tổn thương mạch máu hoặc làm giảm lượng máu trong thận.
• Không nên lạm dụng các loại thuốc kê đơn bởi có thể gây tổn thương đến thận.

Ăn uống khoa học

Thận giống như chiếc máy bơm hoạt động suốt ngày để thải độc ra khỏi cơ thể. Vì vậy, để giảm tải áp lực cho thận, bạn nên kiêng các thực phẩm giàu protein, kali, photphat, đồ ăn quá ngọt, nhiều dầu mỡ hoặc quá mặn.

Ngoài ra, các loại thức ăn nhanh, đồ uống có cồn và đồ ăn đóng hộp… chứa rất nhiều calo nhưng lại ít khoáng chất và vitamin, khiến cơ thể suy yếu, tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh suy thận phát triển cũng cần hạn chế thu nạp vào cơ thể.

Thay vào đó, bạn nên lựa chọn các loại thực phẩm giàu khoáng chất, vitamin, magie, sắt… để tăng cường chức năng và hoạt động của thận. Cụ thể, những thực phẩm giúp khỏe thận bệnh nhân có thể tham khảo là:

• Trái cây: Bơ, đu đủ, bưởi, táo, dứa, lê, nho… Tránh ăn các loại trái cây như quả dứa, quả chuối, cam, quýt…
• Rau củ: cải bắp, cải xoăn, cải thảo, súp lơ, ớt chuông đỏ, măng tây…
• Nước uống: nước ép cà rốt, nước dừa,…

Có lối sống tình dục điều độ

Quan hệ tình dục trong tình trạng cơ thể mệt mỏi sẽ dễ ảnh hưởng đến tinh khí, hoạt động lưu thông máu. Ở nam giới, quan hệ tình dục bừa bãi sẽ gây suy yếu tinh lực, ảnh hưởng đến sức khỏe, chức năng của thận. Vậy nên bạn cần chú ý về tần suất quan hệ tình dục để tránh ảnh hưởng đến thận.

• Một số lưu ý khi quan hệ tình dục giúp bảo vệ thận khỏe mạnh như sau:

• Theo dõi sức khỏe, không quan hệ khi cơ thể mệt mỏi, stress và chán nản.

• Duy trì thói quen quan hệ lành mạnh, chỉ một vợ một chồng và không quan hệ bừa bãi.

• Dùng các biện pháp phòng tránh nếu bản thân chưa lập gia đình.

• Khám nam khoa định kỳ mỗi năm để đảm bảo sức khỏe cho bản thân.

Chế độ dinh dưỡng khoa học, lối sống lành mạnh kết hợp với việc luyện tập các bài tập thể dục thường xuyên sẽ giúp nâng cao sức khỏe, tăng cường chức năng của thận hiệu quả. Đồng thời, người bệnh nên đi kiểm tra sức khỏe định kỳ để biết được thận vẫn hoạt động bình thường và phát hiện sớm nếu thận có vấn đề.