Chính phủ điện tử, Chính phủ số và thực tiễn tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin thúc đẩy xây dựng chính quyền điện tử tại tỉnh Quảng Trị hiện nay

ThS. Nguyễn Thị Diệu Hằng
Khoa: Nhà nước và Pháp luật

       Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 15/7/2021 của Chính phủ Ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 – 2030 xác định: “Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và ứng dụng các tiến bộ khoa học, công nghệ thúc đẩy hoàn thành xây dựng và phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số”. Trên cơ sở đó, tỉnh Quảng Trị ban hành Nghị quyết số 02-NQ/TU ngày 04/11/2021 của Tỉnh ủy Quảng Trị Về chuyển đổi số tỉnh Quảng Trị đến năm 2025 định hướng đến năm 2030 với mục tiêu tổng quát:“Triển khai chuyển đổi số nhằm nâng cao hiệu quả công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp uỷ đảng, hiệu lực quản lý của chính quyền các cấp; phát triển mạnh kinh tế số và xã hội số; hướng đến lợi ích của người dân, doanh nghiệp. Phấn đấu đến năm 2030, Quảng Trị cơ bản hoàn thành các mục tiêu tại Quyết định số 749/QĐ-TTg, ngày 03/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Từng bước nâng thứ hạng của Quảng Trị trên Bảng xếp hạng đánh giá chỉ số Chuyển đổi số (DTI) hàng năm”.
       Để làm rõ quan điểm cũng như sự triển khai của tỉnh Quảng Trị về vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin nhằm thúc đẩy xây dựng chính quyền điện tử, chúng ta nghiên cứu các nội dung sau:
       Về thuật ngữ Chính phủ điện tử được hiểu là “Sự hoạt động liên thông của cả hệ thống các cơ quan trong bộ máy hành chính nhà nước có ứng dụng một cách có hiệu quả những thành tựu của khoa học, công nghệ thông tin điện tử để bảo đảm việc chấp hành và điều hành của các cơ quan hành chính nhà nước trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội và cung ứng đầy đủ, khẩn trương các thông tin cho tất cả mọi tổ chức, cá nhân thông qua các phương tiện thông tin điện tử” (Trong cuốn sách Một số thuật ngữ hành chính do Viện nghiên cứu hành chính thuộc Học viện Hành chính quốc qua biên soạn).
       Trong thời gian qua, quá trình xây dựng Chính phủ điện tử ở Việt Nam theo hướng tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, đẩy mạnh cải cách hành chính, hiện đại hóa cơ quan nhà nước, xây dựng một Chính phủ hiệu lực, hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo môi trường thuận lợi phát triển kinh tế – xã hội.
       Ngày 15/6/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 942/QĐ-TTg Phê duyệt Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030.
       Theo đó, Chính phủ số là Chính phủ “có toàn bộ hoạt động an toàn trên môi trường số, có mô hình hoạt động được thiết kế lại và vận hành dựa trên dữ liệu và công nghệ số, để có khả năng cung cấp dịch vụ chất lượng hơn, đưa ra quyết định kịp thời hơn, ban hành chính sách tốt hơn, sử dụng nguồn lực tối ưu hơn, kiến tạo phát triển, dẫn dắt chuyển đổi số quốc gia, giải quyết hiệu quả những vấn đề lớn trong phát triển và quản lý kinh tế – xã hội”.
       Trong khi Chính phủ điện tử tập trung vào dịch vụ công trực tuyến, thì Chính phủ số chuyển mọi hoạt động của Chính phủ lên môi trường số, hoạt động dựa trên dữ liệu và cung cấp thêm các dịch vụ mới. Chính phủ điện tử chủ yếu dùng công nghệ thông tin còn Chính phủ số là dùng công nghệ số, sử dụng dữ liệu để ra quyết định, coi dữ liệu là một tài nguyên mới. Và như vậy, cơ quan nhà nước mở dữ liệu và cung cấp dữ liệu mở phục vụ phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số. Các cơ quan nhà nước kết nối, chia sẻ dữ liệu để người dân chỉ phải khai báo, cung cấp dữ liệu một lần cho các cơ quan nhà nước và các đơn vị cung ứng dịch vụ công thiết yếu.
       Có thể nói, Chính phủ số là Chính phủ điện tử được bổ sung, phát triển từ cách tiếp cận, cách triển khai mới, nhờ vào sự phát triển của công nghệ số và như vậy, Chính phủ số đã bao hàm trong nó khái niệm Chính phủ điện tử.
       Ngày 27/9/2019, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW Về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong đó: “Xác định nội dung cốt lõi của chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư của nước ta là thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trên tất cả các ngành, lĩnh vực và thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, trọng tâm là phát triển kinh tế số, xây dựng đô thị thông minh, chính quyền điện tử, tiến tới chính quyền số”.
       Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII nhấn mạnh: “Đẩy mạnh xây dựng chính phủ điện tử, tiến tới chính phủ số, trong đó tập trung phát triển hạ tầng số phục vụ các cơ quan nhà nước một cách tập trung, thông suốt; thiết kế đồng bộ, xây dựng và đưa vào vận hành hệ thống tích hợp, kết nối liên thông các cơ sở dữ liệu lớn, nhất là dữ liệu về dân cư, y tế, giáo dục,… Phấn đấu đến năm 2030, hoàn thành xây dựng chính phủ số; đứng trong nhóm 50 quốc gia hàng đầu thế giới và thứ ba trong khu vực ASEAN về chính phủ điện tử, kinh tế số”.
       Trên cơ sở quan điểm, chủ trương của Đảng, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW (Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 17/4/2020), đồng thời Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 Phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, đặt ra nhiệm vụ: “Chuyển đổi số trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, phát triển Chính phủ điện tử, hướng đến Chính phủ số; cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 trên thiết bị di động thông minh để người dân, doanh nghiệp có trải nghiệm tốt nhất về dịch vụ, nhanh chóng, chính xác, không giấy tờ, giảm chi phí; cải thiện chỉ số xếp hạng quốc gia về Chính phủ điện tử”.
       Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 xác định: “Phát triển Chính phủ số một cách tổng thể, toàn diện, phát huy kết quả đạt được, tập trung nguồn lực, huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị, có giải pháp, cách làm đột phá, mang tính khác biệt, để cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu phát triển Chính phủ điện tử vào năm 2021 và hình thành Chính phủ số vào năm 2025”.
       Thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, UBND tỉnh Quảng Trị đã ban hành Kế hoạch số 5807/KH-UBND ngày 17/12/2020 về việc Triển khai thực hiện Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ và Kế hoạch số 190-KH/TU ngày 12/8/2020 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về việc thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị Về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và Kế hoạch số 5884/KH-UBND ngày 21/12/2020 về Ứng dụng công nghệ thông tin phát triển Chính quyền số và bảo đảm an toàn thông tin mạng trong hoạt động của các cơ quan nhà nước tỉnh Quảng Trị năm 2021 và giai đoạn 2021 – 2025.
       Mục tiêu đặt ra đến năm 2025 về cơ bản Quảng Trị hoàn thành việc chuyển đổi số trong các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội. Xây dựng chính quyền điện tử, phát triển đô thị thông minh trên địa bàn tỉnh. Phấn đấu đến năm 2025, thành phố Đông Hà và thị xã Quảng Trị đáp ứng các tiêu chí cơ bản của đô thị thông minh. Phấn đấu kinh tế số chiếm khoảng 20% tổng sản phẩm trong tỉnh.
Định hướng đến năm 2030, Quảng Trị phủ sóng mạng di động 5G, mọi người dân được truy cập Internet băng thông rộng với chi phí thấp. Hoàn thành xây dựng chính quyền điện tử; triển khai đồng bộ hệ thống các dịch vụ thiết yếu thông minh để phục vụ người dân như: Điện, nước, ngân hàng, thương mại, điện tử, du lịch, môi trường, quy hoạch và nhà ở đô thị… thông qua hệ thống cơ sở dữ liệu lớn của đô thị thông minh; các đô thị lớn trên địa bàn tỉnh đạt hoặc tiệm cận các tiêu chí đô thị thông minh. Kinh tế số chiếm khoảng 30% tổng sản phẩm trong tỉnh.
       Ngay từ năm 2019, Quảng Trị đã ứng dụng thành công phòng họp không giấy tờ VNPT- eCabinet. Bên cạnh đó, hệ thống hội nghị truyền hình trực tuyến từ Trung ương đến cơ sở hoạt động ổn định, hiệu quả, đảm bảo phục vụ tốt công tác lãnh đạo, quản lý. Các cơ quan nhà nước xử lý công việc trên môi trường mạng thông qua Hệ thống Quản lý văn bản và Hồ sơ công việc (VNPT – iOffice) trên phạm vi toàn tỉnh, đồng thời thực hiện ký số văn bản điện tử, xử lý văn bản trên các ứng dụng công nghệ thông tin. Tại Trung tâm phục vụ hành chính công tỉnh Quảng Trị đã triển khai tích hợp, đồng bộ dữ liệu 1997 dịch vụ công, cung cấp một số dịch vụ công trực tuyến thiết yếu cho doanh nghiệp và người dân, như: đăng ký doanh nghiệp, kê khai thuế, nộp thuế, hải quan điện tử, bảo hiểm xã hội… và thực hiện dịch vụ thanh toán trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công trực tuyến của tỉnh.
       Ngoài ra, mạng giáo dục Việt Nam (VnEdu) đã triển khai đến hơn 150 Trường học, hệ thống tin nhắn VnEdu hơn 70.000 sổ liên lạc điện tử. VNPT – HIS đã phủ đến hơn 85% cơ sở y tế trên địa bàn. Dịch vụ Tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm VNPT- Check cho hơn 80 đơn vị doanh nghiệp sản xuất và cung cấp sản phẩm nông nghiệp ra thị trường, Hệ thống quản lý hành trình tàu cá trên biển VNPT – VSS giúp chi cục thuỷ sản quản lý hơn 100 tàu thuyền trên biển.
       Tháng 01/2021, Trung tâm Giám sát điều hành thông minh (IOC) tỉnh Quảng Trị được đưa vào hoạt động. Trung tâm IOC đặt tại sở Thông tin và Truyền thông, là hệ thống công nghệ thông tin có chức năng giám sát, điều hành, tổng hợp nhiều hoạt động nhằm thu thập, chuẩn hóa dữ liệu, phân tích, xử lý thông tin phục vụ xây dựng chính quyền điện tử hướng đến chính quyền số, phát triển đô thị thông minh.
       Bên cạnh những kết quả đạt được, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin thúc đẩy xây dựng chính quyền điện tử tại tỉnh Quảng Trị gặp phải những khó khăn nhất định. Hạ tầng công nghệ thông tin còn yếu, chưa xây dựng được hệ thống dữ liệu số trong quá trình xây dựng Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số. Quy mô kinh tế số còn nhỏ; việc chuyển đổi số đặt ra nhiều thách thức cả về kinh tế và xã hội, nhất là ở các vùng khó khăn, miền núi, vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số…
       Những khó khăn trên do nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu là do nhận thức về chuyển đổi số chưa đầy đủ, công tác truyền thông về chuyển đổi số, Chính phủ điện tử, Chính phủ số chưa kịp thời. Nguồn lực đầu tư còn hạn chế; quản lý nhà nước về chuyển đổi số chưa theo kịp thực tiễn. Thiếu nguồn nhân lực chuyên trách về công nghệ thông tin. Phần lớn người dân chưa có thói quen giao dịch trực tuyến, việc sử dụng dịch vụ công trực tuyến còn nhiều khó khăn ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số…
       Để tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin thúc đẩy phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số, Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 đã xác định 06 nhiệm vụ trọng tâm của các địa phương: (1) Hoàn thiện quy chế, quy định; (2) Phát triển hạ tầng số; (3) Phát triển nền tảng, hệ thống; (4) Phát triển dữ liệu; (5) Phát triển ứng dụng, dịch vụ số; (6) Bảo đảm an toàn, an ninh mạng.
       Trong quá trình đó, để tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin thúc đẩy xây dựng chính quyền điện tử tại tỉnh Quảng Trị cần thực hiện một số giải pháp như sau:
       Thứ nhất, công tác truyền thông nâng cao nhận thức về tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và ứng dụng các tiến bộ khoa học, công nghệ thúc đẩy xây dựng chính quyền điện tử của các cơ quan, tổ chức, cá nhân đóng vai trò rất quan trọng. Tăng cường công tác tuyên truyền tới cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và người dân về những lợi ích của các ứng dụng dịch vụ công trực tuyến đem lại, hình thành những trung tâm hỗ trợ người dân, đặc biệt là hỗ trợ người lớn tuổi sử dụng công nghệ thông tin.
       Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện thể chế, cụ thể hoá các quy định của Đảng và Nhà nước tạo cơ sở pháp lý để phát triển chính quyền điện tử trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Xây dựng chính quyền điện tử gắn liền với đẩy mạnh cải cách phương thức, lề lối làm việc. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin thúc đẩy chính quyền các cấp chuyển từ hình thức làm việc trên giấy tờ sang xử lý công việc trên môi trường điện tử, góp phần đẩy mạnh cải cách hành chính công khai, minh bạch, hiện đại.
       Thứ ba, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu của xây dựng chính quyền điện tử, phát triển đô thị thông minh gắn với đẩy mạnh cải cách hành chính. Tăng cường tập huấn các kỹ năng quản lý dịch vụ công trực tuyến, chữ ký số, kỹ năng tham gia, điều hành họp trực tuyến… Chú trọng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chuyên trách về công nghệ thông tin bảo đảm an ninh mạng, thiết kế, quản trị hệ thống, cổng thông tin điện tử…
       Thứ tư, xây dựng các điểm truy cập internet công cộng để tạo cơ hội thuận lợi cho người dân khi không có điều kiện truy cập internet tại nhà. Đồng thời sử dụng các chương trình giáo dục và thông tin công cộng để giúp những người dân sử dụng được các công nghệ mới. Cần đầu tư xây dựng hạ tầng thiết bị, viễn thông băng thông rộng triển khai đến tận thôn, bản hướng đến xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu kết nối liên thông với các địa phương, các bộ, ngành, quốc gia.
       Thứ năm, chú trọng phát triển và hoàn thiện các phần mềm, nền tảng bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng trong quá trình xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu số. Đồng thời chú trọng quy trình tiếp nhận, xử lý, khai thác thông tin, chủ động phòng ngừa, ngăn chặn, khắc phục các sự cố, lỗ hổng về an ninh mạng. Ngoài ra, cần đảm bảo các nguồn lực để triển khai xây dựng và phát triển chính quyền điện tử. Có cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực, các doanh nghiệp tham gia đầu tư cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin phục vụ quá trình xây dựng chính quyền điện tử, phát triển đô thị thông minh.
       Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin nhằm góp phần xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số là xu thế tất yếu của các quốc gia trên thế giới. Do vậy, trong thời gian tới, tỉnh Quảng Trị nói riêng và Việt Nam nói chung cần nỗ lực vượt qua thử thách, tận dụng cơ hội của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư để góp phần xây dựng một Chính phủ hiện đại, văn minh./.