Xử trí khi bé té đụng đầu - Y Học Cộng Đồng

Khi trẻ bị ngã đụng đầu

Mẹ hỏi

Con nhà em được 14 tháng. Bé bắt đầu đi được, bò trườn, xoay lật rất nhanh. Nhưng mà ảnh hay dễ té quá. Quay đi quay lại, lơ là một giây là có thể ra chuyện rồi. Mà tệ một điều là khi té, ảnh rất hay bị đụng đầu, có lúc nghe cái “binh” một cái, làm cả nhà rất là lo lắng. Lần đầu tiên bị, cả nhà xúm nhau cho đi bác sĩ. Lần thứ hai, thứ ba, thứ bốn,… cả nhà bắt đầu nhờn, không đi nữa, chỉ để ở nhà theo dõi mà thôi. Nhưng trong lòng em vẫn rất rất lo. Bác sĩ có thể cho em biết, đối với những trường hợp té ngã, đụng đầu vào tường, vào sàn nhà khi bé chơi chạy, thì gia đình nên xử trí và theo dõi ban đầu như thế nào, và lúc nào thì cần đi khám bác sĩ ngay vậy chị?

Trả lời

Đúng là ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, việc bị đụng đầu, sưng trán, xảy ra khá thường xuyên. Gần như không có trẻ nào không qua lứa tuổi này mà không bị té, đụng đầu một vài lần cả. Tuy nhiên, vì cái đầu chứa nhiều bộ phận quan trọng, nên chúng ta lúc nào cũng phải để tâm và lo lắng.

Tin tốt lành là ở đa số các trường hợp đụng, té đơn thuần, khi bé nghịch chơi, hoặc khi té từ ghế thấp, giường thấp xuống, chấn thương đầu thường là những chấn thương nhẹ, thoáng qua, ở ngoài da, như trầy xước, bầm nhẹ, hoặc đôi khi chảy máu vì xây xát. Da đầu là nơi có rất nhiều mạch máu đến nuôi, nên khi bị tổn thương, có thể gây ra vết bầm to, hoặc gây chảy máu nhiều làm chúng ta nghĩ mức độ nặng hơn là thực chất.

Trong 100 ca chấn thương đầu, chỉ khoảng 1 đến 2 ca có thể có nứt xương sọ mà thôi. Đa số các trường hợp nứt xương sọ, chỉ gây nhức đầu kéo dài tại nơi bị nứt, và thường cũng không cần can thiệp gì, tự lành hẳn trong vài tuần.

Chấn động não

Một số biến chứng có thể xảy ra, mặc dù hiếm gặp, nhưng lại làm cho các y bác sĩ quan tâm nhất, đó là tổn thương não bên trong, gây “chấn động não”. Não chúng ta, là một khối chất rất mềm, được bảo vệ bằng xương sọ bên ngoài, và một loại dịch bên trong, bao quanh não, giúp giảm chấn động và giảm sang thương nếu có cho não. Khi đầu bị một lực đủ mạnh tác động lên, lớp dịch bên trong có thể không giảm chấn động tốt được, làm cho não bị rung lắc, đụng vào thành cứng của xương sọ, gây “chấn động não”. Khi lực quá lớn, có thể gây dập, bầm não, hoặc tệ hơn, làm vỡ các mạch máu lớn nuôi não, gây xuất huyết não. Những biến chứng này có thể ảnh hưởng đến mức độ tri giác, thần kinh của con người, và cũng có thể gây tử vong không mong muốn. Các biến chứng này có thể xảy ra ngay khi chấn thương, hoặc có thể diễn ra chậm một vài ngày, hoặc một vài tuần sau đó.
Rất tiếc, chúng ta không thể dự đoán trước được 100% rằng chấn thương đầu nào là lành tính, và chấn thương đầu nào là nguy hiểm. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu sau có thể giúp chúng ta nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm, cần đi khám bác sĩ ngay.

Những dấu hiệu nguy hiểm cần đi khám bác sĩ ngay

Nếu trẻ bị bất tỉnh (sau khi té, trẻ không tỉnh, không mở mắt, không đáp ứng).
Nếu trẻ bị nôn ói nhiều lần sau đó (trên 2 – 3 lần).
Nếu trẻ có những dấu hiệu thần kinh như co giật, yếu liệt tay chân, đi loạng choạng, không vững.
Nếu sau khi té, trẻ lừ đừ, mệt mỏi quá mức.
Nếu trẻ nhìn nhợt nhạt, không hồng hào như trước đây, và sự nhợt nhạt kéo dài trên 1 giờ.
Nếu trẻ có dấu hiệu chảy máu, hoặc có chất lỏng bất thường chảy ra từ tai, hoặc mũi.
Nếu trẻ quấy khóc, khó chịu kéo dài, không dỗ được.
Nếu trẻ không nhận biết được người quen, và rối loạn về địa điểm, con người (tùy lứa tuổi).
Ở trẻ lớn, nếu trẻ than phiền không nhìn thấy rõ, hoặc thấy một vật thành hai, nên cho trẻ đi khám ngay lập tức.
Nếu khi bạn sờ đầu trẻ, thấy có chỗ lõm, hoặc vết bầm lớn tại chỗ ngay sau khi té.
Nếu trẻ có vết cắt chảy máu nhiều, dài và sâu.
Nếu trẻ than phiền có nghe tiếng động lạ trong tai.
Nếu 24 giờ sau sự việc, và trẻ vẫn còn than nhức đầu.
Nếu bạn có bất kì lo lắng nào!
Nếu trẻ nhỏ dưới 1 tuổi – đây là độ tuổi dễ bị chấn thương khó đoán, cũng như khó đánh giá bởi người nhà.

Đối với những trường hợp này, trẻ cần được đi khám bác sĩ, hoặc đưa vào phòng cấp cứu ngay, để được đánh giá tình hình, quyết định nhập viện, điều trị, và làm các xét nghiệm chẩn đoán, như chụp phim X – quang đầu sọ, hoặc chụp CT scan, MRI não….tùy theo mức độ nặng của bệnh. Những vết cắt dài, sâu có thể cần được may lại để cầm máu và để lành tốt hơn.

Xem thêm bài viết Chấn thương sọ não

Đối với những trường hợp nhẹ, sau khi té, trẻ tỉnh táo, quấy khóc thoáng qua rồi thôi, hoặc chỉ ói một hai lần duy nhất, sau đó có thể ăn uống lại được bình thường và hoàn toàn không có bất kì một trong các dấu hiệu nguy hiểm nào kể trên, chúng ta có thể yên tâm để ở nhà theo dõi, và thực hiện những sơ cứu cơ bản thường thức cho trẻ.

Những sơ cứu cơ bản thường thức cho trẻ

Nếu thấy trẻ có vết bầm sưng, nên chườm đá tại chỗ sưng cho trẻ ngay lập tức. Chườm đá liên tục trong khoảng 15 – 20 phút. Xử trí ban đầu này sẽ giúp chỗ bầm không tiến triển nhiều hơn, và giúp trẻ đỡ đau hơn hẳn. Nếu thấy bầm nhiều, chúng ta có thể chườm đá lại lần nữa 1 giờ sau đó, và làm thường xuyên, 2-3 lần một ngày, trong 1-2 ngày sau nữa.
Nếu thấy có trầy xước nông, nên rửa sạch bằng nước và xà phòng.
Nếu thấy có chảy máu ít, nên sử dụng gạc y tế sạch, hoặc miếng khăn sạch, ấn thẳng vào vết thương để cầm máu trong khoảng 10 phút, hoặc cho đến khi không còn chảy máu thêm.
Nếu trẻ ói 1-2 lần, nên cho trẻ nghỉ ngơi, chỉ uống nước lọc nếu cần. Nếu trẻ uống được và không ói thêm, bạn có thể bắt đầu cho trẻ ăn uống bình thường 1-2 giờ sau đó.
Sau đó, cho trẻ nằm nghỉ ngơi, theo dõi sát trẻ trong 2 giờ đầu sau chấn thương.
Nếu trẻ than đau tại chỗ, hoặc nhức đầu, bạn có thể cho trẻ uống giảm đau khi cần, nhưng phải đợi ít nhất 2 giờ sau chấn thương mới được bắt đầu cho uống! Khoảng cách 2 giờ này, là để giúp tránh trường hợp trẻ bị ói khi uống thuốc ngay khi đụng đầu, làm chúng ta có thể lo lắng hơn. Các loại thuốc an toàn sử dụng là Acetaminophen (Tylenol, Efferalgan, Hapacol, Pandadol,…cho trẻ em), hoặc Ibuprofen (Brufen, Advil,…). Nên kiểm tra kỹ liều lượng phù hợp với cân nặng và độ tuổi của con. Nếu trẻ vẫn còn than nhức đầu 24 giờ sau chấn thương, nên cho trẻ đi khám bác sĩ.
Nếu trẻ ổn định, hoàn toàn bình thường, bạn có thể theo dõi con thêm trong 48-72 giờ sau, để biết chắc không có gì cần lưu ý.
Một điều quan trọng khác, cần nhớ, là không nên chỉ tập trung vào đầu mà thôi. Nên kiểm tra xem trẻ có bị chấn thương ở nơi nào khác hay không bạn nhé, đặc biệt là phần cổ nữa!

Đây là những lời khuyên cơ bản đối với các chấn thương đầu đơn giản. Đối với những trường hợp trẻ té từ độ cao xuống, hoặc bị đập đầu quá mạnh, hoặc trong tai nạn giao thông, hoặc có nghi ngờ đến khả năng trẻ bị hành hung,…. điều tốt nhất là ba mẹ nên cho trẻ đi khám bác sĩ ngay, để được theo dõi, đánh giá, và xử trí kịp thời.

Và dĩ nhiên, việc phòng tránh các nguy cơ té, chấn thương vẫn là một việc quan trọng đầu tiên mà chúng ta nên lưu tâm đến, để giảm nguy cơ cho con trẻ, các bạn nha!

Tài liệu tham khảo

Kids Health Info: Head injury – general advice; The Royal Children’s Hospital, Melbourne, Australia; Accessed 2017.
Head Injury in Children; Havard Medical School; Havard Health Publications; America; February, 2013.
Head Injury; Seattle Children’s Hospital; America; Last reviewed January, 2012.
https://www.facebook.com/huyenthao.bacsi/posts/730082190712172