Tiếp cận khái niệm, cấu trúc, chức năng – VĂN HÓA, MỘT CÁCH TIẾP CẬN Phạm Ngọc Trung Văn hóa là một – Studocu

VĂN HÓA, MỘT CÁCH TIẾP

CẬN

Phạm Ngọc T

rung

Văn hóa là một vấn đề tưởng như đơn gi

ản, nhưng thực ra hết sức phức tạp, được

nhiều nhà khoa học

thuộc các lĩnh vực k

hác nhau quan tâm nghiên c

ứu. Đến nay người ta

đã

thống

k

ê

được

hàng

trăm

định

nghĩa

khác

nhau

về

văn

hóa.

Tùy

theo

hướng

tiếp

cận

khác

nhau

mà

mỗi

ngành

khoa

học,

thậm

chí

mỗi

nhà

khoa

học

có

thể

đưa

ra

định

nghĩa

về văn hóa theo cách hiểu của mình.

1.

Tiếp

cận

khái

niệm

văn

hóa:

Về

khái

niệm

văn

h

óa,

có

thể

nêu

ra

một

số

hướng

tiếp

cận

chủ

yếu

sau: theo

chức

năng

của

văn h

óa; theo

giá

trị,

chuẩn

mực

của văn

hóa;

theo

hướng

nhấn mạnh

hoạt

động

sản

xuất

vật

chất

của

các

tộ

c

người

trong

lịch

sử

để

tạo

nên

văn

hóa;

theo

ý

nghĩa

của

văn

hóa, đề cao tính xã hội củ

a văn hóa đối lập với tự nhiên, đề cao đạo đức, nhân cách con ng

ười…

Mỗi

hướng

tiếp

cận,

dù

còn

phiến

diện,

nhưng

đều

có

đóng

g

óp

và

có

ý

nghĩa

lịch

sử

nhất

định

trong

quá

trình

con

người

đi

sâu

vào

khám

phá,

nghiên

cứu

bản

chất

của

vă

n

hóa,

cũng

có

nghĩa

là

tìm

hiểu

chính

bản

thân

con

người

và

xã

hội

loài

người

với

những

biến

đổi

khác

nhau

trong

điều

kiện

tự

nhiên, xã

hội, tâm

lý,

sản

xuất

vật chất,

sản

xuất

tinh

thần, quan

hệ

ứng

xử

với

môi t

rường tự

nhiên,

môi

trường xã hội và với chính bả

n thân con người…

Hàng

trăm

định

nghĩa

khác

nhau

về

văn

hóa

chứng

tỏ

sự

đa

dạng,

phức

tạp

và

khó

đồng

thuận,

thống

nhất

trong

q

uá

trình

đi

tìm

một

khái

niệm

b

ao

quát

về

văn

hóa.

Trong

tập

hợp

những

định

nghĩa,

chúng ta thấy nổi lên một s

ố vấn đề cơ bản sau.

Có thể

tiếp cận văn

hóa theo nghĩa

rộng hoặc nghĩa

hẹp. Cách tiếp

cận triết

học là phân

biệt văn

hóa

với

thế

giới

tự

nhiên,

cái

gì

không

phải

thuộc

về

tự

nhiên

là

thuộc

về

văn

hóa,

nhưng

lại

không

n

êu

được

văn h

óa là

cái

gì,

văn

hóa

bao gồm

những

nội

dung

gì

và đ

ược biểu

hiện

ra

như

thế

nào. T

iếp

cận

văn

hóa

theo

nghĩa

hẹp

như

văn

hóa

nghệ

thuật,

tri

thức,

học

vấn…

thực

h

iện

được

nhiệm

vụ

xác

định

văn hóa cụ thể

là cái gì, nhưng

lại mang tính phiến diện, thiếu

bao quát, bởi thống kê cá

c nội dung cụ thể

của văn hóa một cách đầy đủ là điề

u không thể thực hiện được.

Có

thể

tiếp

cận

văn

hóa

theo

hệ

thống

giá

trị

vật

chất

và

tinh

thần

hoặc

theo

những

giá

trị

chuẩn

mực

của

một

cộng

đồng

người

nhất

định.

Con

đường

này

sẽ

gặp

khó

kh

ăn:

trong

khi

văn

hóa

là

những

yếu

tố

tiến

bộ,

tích

cực,

thì

trong

hệ

thống

giá

trị

vật

chất

và

tinh

thần

lại

bao

gồ

m

cả

những

mặt

tốt

và

mặt

xấu,

tích

cực

và

tiêu

cực;

và

trong

thực

tế

có

những

suy

nghĩ,

hoạt

động

của

con

người

đòi

hỏi

đạt

đến trình độ giá trị chuẩn mực, như

ng cũng có nhiều suy nghĩ, hoạt động, ứng xử c

ủa

họ chỉ thuần t

úy do

thói quen mà thôi.

Có

thể

tiếp

cận

theo

tính

xã

hội

của

văn

hóa,

nghĩa

là

nhấn

mạnh

đến

tính

cộng

đồng

trong

sinh

hoạt

và

bản

tính

người

trong

cộng

đồng.

Cách

tiếp

cậ

n

này

có

thể

phân

biệt

được

văn

hóa

là

một

hiện

tượng

xã

hội,

là

nét

đặc

trưng

của

con

người,

nó

đối

lập

và

khác

với

thế

giới

tự

nhiên,

nhưng

chưa

nêu

lên được vai

trò của

cá nhân và

tính sáng tạo

trong văn

hóa. Thực tế cho chúng

ta thấy giữa

cá nhân, xã

hội

và

văn

hóa

có

mối

quan

hệ

hữu

cơ

với

nhau.

Văn

hóa

là

n

hững

gì

tiêu

biểu,

đặc

trưng

của

một

tộc

người

nhất

định

n

hưng

văn

hóa

khi

biểu

h

iện

ra

thường

được

bộc

lộ

thông

qua

những

suy

nghĩ,

hành

động, ứng xử của

một con người cụ thể. Do

đó trong văn hóa

vừa có tính xã hộ

i, vừa bao gồm cả tính

cá

nhân,

văn

hóa

vừa

là

sự

phản

ánh

những

quan

niệm,

n

hững

thói

quen,

những

giá

trị

truyền

thống

của

cộng

đồng

xã

hội,

vừa

phản

ánh

t

ư

tưởng,

tình

cảm,

năng

lực

của

mỗi

cá

nhân.

Chính

vì

lẽ

đó

mà

văn

hóa

mới

luôn

luôn

biến

đổi,

phát

triển

nhờ

sự

sáng

tạo

có

ý

thức

của

mỗi

thành

viên

trong

cộng

đồng

xã

hội.

Với

những

cách

tiếp

cận

như

trên,

người

ta

dễ

đi

đến

nhận

xét,

đánh

giá

trình

độ

p

hát

triển

cao

hay

thấp

của

một

nền

văn

hóa,

mà

về

bản

chất

văn

hóa

chỉ

thể

hiện

sự

khác

nhau

g

iữa

các

tộc

người,

chứ

không

có

sự

phân

biệt

cao

thấp.

Chúng

ta

không

thể

cho

rằng

những

dân

tộc

ăn

bốc

là

có

t

rình

độ