Tầng ozon là gì? Vai trò của tầng ozon – THPT Lê Hồng Phong

Tầng ozon là gì?

“Tầng ôzôn” (tiếng Anh là Ozone, còn được phiên âm là ô-dôn) có nghĩa là tầng ozon khí quyển bên trên tầng biên hành tinh. (Theo Công ước Viên năm 1985)

Nhìn từ góc độ khoa học, dưới tác động của áp suất, nhiệt độ, các điều kiện tại tầng bình lưu (đặc biệt là tia cực tím), một nguyên tử Oxi (O2) sẽ kết hợp với một phân tử Oxi (O) để tại ra Ozon (O3) và tạo ra tầng Ozon.

Vai trò của tầng ozon

Ozon có vai trò đặc biệt quan trọng đối với trái đất, môi trường sống và với con người chúng ta. Nhiệm vụ của tầng ozon là hấp thụ các tia cực tím từ bức xạ của mặt trời, không cho chúng chiếu xuống trái đất, giúp bảo vệ sự sống và môi trường trên trái đất. Tia cực tím là những tia rất có hại  cho sức khỏe con người, nhờ tầng ozon che chắn, con người có thể tránh được việc mắc phải các bệnh về da và ung thư, ngăn cản được những tác động xấu đến sự đa dạng sinh học và bảo vệ được sự cân bằng sinh thái trên trái đất.

– Bảo vệ sự sống trên trái đất:

Như đã đề cập ở mục tầng Ozon là gì? Thì chúng ta đã biết, nó giúp hấp thụ các tia cực tím rất có hại với động thực vật trên Trái Đất. Nếu không có tầng này, toàn bộ tia cực tím trong ánh sáng mặt trời sẽ được chiếu thẳng xuống Trái Đất, thực vật sẽ cháy khô còn động vật sẽ phải đối mặt với các vấn đề về da như ung thư da, bỏng, cháy khi tiếp xúc với ánh sáng.

Ở các vùng xích đạo và cận xích đạo, chỉ số tia cực tím rất cao và nếu bạn tắm nắng ở đó chắc chắn sẽ là một trải nghiệm đáng sợ. Đấy là đã được tầng Ozon hấp thụ đi phần lớn rồi, nếu không có chúng thì bạn biết mọi chuyện sẽ như thế nào.

 – Duy trì sự ôn hòa của khí hậu:

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, việc suy giảm của tầng Ozon hoặc thủng là một phần tác động lớn đến biến đổi khí hậu, chính vì điều này nên một vai trò ít được nhắc đến của tầng Ozon là sự duy trì một nền khí hậu ổn định và ôn hòa cho các vùng của Trái Đất.

Ozon được con người nghiên cứu và ứng dụng trong rất nhiều lĩnh vực, song song với vai trò của tầng Ozon, chúng ta không thể không nhắc đến Ozon, một chất được ứng dụng và giúp ích rất nhiều trong cuộc sống của con người.

 – Làm chất sát trùng

Ozon là hợp chất có tính sát khuẩn và khử trùng rất cao, chính vì yếu tố này mà nó được ứng dụng trong y tế, khử trùng nước sinh hoạt thay cho Clo như trước đây. Tất nhiên, giá của nó cao hơn Clo nên vẫn chưa được ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực này.

– Cải tạo nước thải

Ozon cũng có khả năng cải tạo lại nguồn nước thải, khử độc các chất như Phenol, nông dược, thuốc diệt sâu, trừ cỏ, hợp chất Xianua, các hợp chất hữu cơ gây bệnh… và hơn nữa, ozon có thể tác dụng với các ion kim loại như thiếc, chì, mangan, sắt… nhằm biến nước thải thành vô hại.

– Ứng dụng trong lĩnh vực thủy sản

• Người ta sử dụng ozon để khử trùng nước biển sau khi qua bể lắng được bơm trực tiếp qua hệ thống ozon trước khi cho vào bể chứa, không cần phải qua giai đoạn xử lý bằng hoá chất.
• Ozon sẽ không làm thay đổi tính chất của nước biển, tạo môi trường sống tự nhiên cho các loài thủy hải sản.
• Không cần phải tốn thời gian để xử lý hóa chất, dễ dàng nâng cấp, di dời hệ thống.
• Nhờ có ozon mà người ta giữ môi trường ao nuôi không bị ô nhiễm trong quá trình nuôi.
• Tránh được rủi ro, nguy cơ tiềm tàng trong việc thay nước.

– Ứng dụng trong công nghiệp

• Khử trùng nước uống trước khi đóng chai, cho ra thành phẩm đến tay người tiêu dùng
• Khử trùng các chất gây ô nhiễm có trong nước bằng các phương pháp hóa học
• Hỗ trợ lớn rong quá trình kết tụ các phân tử, được sử dụng chủ yếu trong quá trình lọc để loại bỏ asen và sắt
• Làm sạch và tẩy trắng vải
• Hỗ trợ trong việc gia công các chất dẻo để tạo nên độ kết dính
• Dùng để đánh giá tuổi thọ trong các mẫu cao su để từ đó xác định chu kỳ tuổi thọ của cả lô cao su

– Ứng dụng trong y tế

• Kết hợp với ion hypoclorit được sản xuất một cách tự nhiên bởi các tế bào bạch cầu cùng rễ của loài cây cúc vạn thọ chính là phương pháp tiêu diệt các vật thể lạ.
• Cân bằng chống oxi hóa và hỗ trọ oxi hóa của cơ thể, vì thường thì cơ thể sẽ phản ứng với sự hiện diện của nó bằng cách sản sinh ra các enzim chống oxi hóa.
• Ozon được xem như máy làm sạch không khí để từ đó sản xuất ra oxi hoạt hóa.
• Ozon cũng được tìm thấy để chuyển đổi cholesteron trong máy thành cụng tuy nhiên nó lại gây nên bệnh Alheimer.
• Trong bệnh viện người ta cũng hay trồng cây thông vì nó tạo ra khí O3 nhiều

Chức năng của tầng ozon

Ozon đóng vai trò quan trọng đối với trái đất, môi trường sống và mọi hoạt động của con người chúng ta. Nhiệm vụ chính của tầng ozon là hấp thụ các tia cực tím từ bức xạ của mặt trời và không cho chúng chiếu xuống trái đất để bảo vệ sự sống và môi trường trên trái đất.

Tia cực tím vô cùng có hại đối với sức khỏe của con người, do đó nhờ có tầng ozon này mà chúng ta có thể ngăn chặn được tình trạng mắc các bệnh về da hoặc ung thư. Đồng thời hạn chế được những tác động xấu đến sự đa dạng sinh học và bảo vệ trái đất trước nguy cơ mất cân bằng sinh thái.

Đặc biệt ở các vùng xích đạo hoặc cận xích đạo, chỉ số tia cực tím rất cao và nếu phải tắm nắng ở đó thì chắc chắn sẽ rất đáng sợ. Với tầng ozon nó đã giúp hấp thụ đi một phần lớn để bảo vệ cuộc sống cho trái đất.

Ngoài ra, theo nghiên cứu của một số nhà khoa học hiện nay, sự suy giảm tầng ozon hoặc thủng tầng ozon đã tác động lớn đến hiện tượng biến đổi khí hậu. Do đó, tầng ozon cũng đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì khí hậu ổn định và ôn hòa cho các vùng trên trái đất.

Nguyên nhân dẫn đến thủng tầng ozon

Tầng ozon bị thủng bắt nguồn từ các hoạt động trong tự nhiên và hoạt động nhân tạo. Về tự nhiên, sự thay đổi khoảng cách của gió, mặt trời và tầng bình lưu đã làm suy giảm tầng ozon. Thế nhưng sự tác động này sẽ không quá 1-2% và cũng chỉ được coi là ảnh hưởng tạm thời.

Đặc biệt, nguyên nhân gây thủng tầng ozon thường sẽ đến từ các hoạt động sản xuất và sinh hoạt của con người. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày càng phát triển kéo theo hàng loạt các nhà máy và khu công nghiệp ra đời.

Từ đó, một lượng khí thải lớn từ quá trình sản xuất đã được xả trực tiếp ra bên ngoài môi trường, bao gồm các loại khí độc như Nitơ, Metan, Co2,… với nồng độ vô cùng lớn. Đây đều là những chất gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm không khí nói riêng, theo thời gian sẽ dẫn đến các hiệu ứng nhà kính và thủng tầng ozon nghiêm trọng.

Hệ lụy từ việc suy giảm tầng ozon

Tầng ozon bị suy giảm gây ra những hệ lụy tới con người, động – thực vật cũng như hệ sinh thái biển.

Đối với con người

Tầng ozon giảm sẽ đồng nghĩa với việc các tia cực tím độc hại từ ánh nắng mặt trời sẽ chiếu trực tiếp xuống Trái Đất. Khi con người tiếp xúc nhiều với các tia này sẽ làm phá vỡ hệ miễn dịch, từ đó gây ra những loại bệnh nguy hiểm như ung thư, hình thành các khối u ác tính, cháy nắng, lão hóa nhanh.

Đối với động – thực vật

Khi hệ thực vật bị ảnh hưởng bởi các tia cực tím, các lá cây sẽ nhanh chóng bị hư hại và cản trở quá trình quang hợp của cây cối. Đồng thời, làm giảm năng suất trồng trọt, hiện tượng mất mùa diễn ra nhiều hơn, cây cối chết hàng loạt.

Ngoài ra, các loài động vật trong tự nhiên cũng khó có thể mà sinh sản và phát triển, nhất là đối với những loài động vật quý hiếm.

Đối với hệ sinh thái biển

Các tia bức xạ UV làm ảnh hưởng lớn đến giai đoạn phát triển của các loài sinh vật biển như tôm, cua, cá,…

Ngoài ra, suy giảm tầng ozon cũng sẽ là nguyên nhân làm ảnh hưởng đến tuổi thọ sử dụng của các công trình xây dựng. Bởi các vật liệu xây dựng khi chịu tác động từ các tia bức xạ sẽ dễ bị xuống cấp trầm trọng.

Biện pháp bảo vệ tầng ozon

Để bảo vệ cũng như ngăn chặn tình trạng thủng tầng ozon, trước tiên mỗi chúng ta cần phải nâng cao ý thức bảo vệ môi trường. Đồng thời, tích cực thực hiện một số biện pháp thiết thực dưới đây:

• Sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường không tiêu hao điện năng như máy nước nóng năng lượng mặt trời thái dương năng. hoặc dùng bồn tự hoại của Sơn Hà để nước thải sinh hoạt hằng ngày được xử lý an toàn trước khi xả thải ra bên ngoài môi trường.
• Giảm thiểu việc sử dụng các loại thuốc hóa học như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ trong nông nghiệp.
• Hạn chế việc đi xe bus hay các phương tiện giao thông hoạt động bằng xăng dầu. Thay vào đó, hãy sử dụng các phương tiện như bus điện, xe máy điện để bảo vệ môi trường tốt hơn.
• Phát hiện, xử lý các nhà máy và khu công nghiệp xả các loại khí thải độc hại ra bên ngoài môi trường.
• Thay thế việc sử dụng túi nilon bằng túi vải, túi giấy. Các bao bì nhựa, xốp thay bằng các loại được làm từ gỗ, vải, giấy.

Tầng ozon được coi như là một tấm lá chắn để bảo vệ trái đất trước sự tác động từ các yếu tố gây hại bên ngoài. Vì thế, nếu hiện tượng thủng tầng ozon xảy ra sẽ làm ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của động – thực vật cũng như con người.

Việt Nam đang nỗ lực bảo vệ tầng ozon

Việt Nam đã tích cực triển khai các giải pháp kiểm soát và loại bỏ các chất làm suy giảm tầng ozon giúp làm chậm lại quá trình biến đổi khí hậu, bảo vệ sức khỏe con người, duy trì sự ổn định kinh tế và các hệ sinh thái.

Thu hẹp “lỗ thủng” tầng ozone ,cho thấy sự ra đời của Bản sửa đổi, bổ sung Kigali thuộc Nghị định thư Montreal cùng với lộ trình loại trừ dần các chất hydrofluorocarbon (HFC) đã mang lại nhiều lợi ích về khí hậu. Mặc dù HFC không phá hủy tầng ozone nhưng khi sử dụng, những môi chất lạnh này sẽ sản sinh khí nhà kính làm nhiệt độ (gây hại cho tầng ozone). Vì thế, việc giảm sử dụng các chất HFC sẽ tránh được sự gia tăng 0,4 độ C nhiệt độ toàn cầu vào cuối thế kỷ 21.

Ngoài ta, Bản sửa đổi, bổ sung Kigali cũng tạo cơ hội để nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong lĩnh vực làm mát, quản lý loại trừ các chất HFC. Các công nghệ thay thế HFC mang lại cơ hội tạo ra hệ thống điều hòa không khí và các thiết bị làm lạnh tiết kiệm điện năng hơn, cho phép mở rộng hệ thống làm mát phục vụ con người mà không làm gia tăng các tác động đến khí hậu.

Là một trong những nước sớm gia nhập Công ước Vienna về bảo vệ tầng ozone và Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone kể từ tháng 1/1994, trong nhiều năm qua, Việt Nam luôn nỗ lực cùng cộng đồng quốc tế kiểm soát và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone theo lộ trình nghị định thư quy định

Đến nay, Việt Nam đã dần loại bỏ hoàn toàn các chất làm suy giảm tầng ozone như: Loại trừ hoàn toàn tiêu thụ các chất CFC, Halon và CTC từ ngày 1/1/2010; cấm sử dụng methyl bromide không phục vụ kiểm dịch và khử trùng hàng xuất khẩu, loại trừ hoàn toàn tiêu thụ chất trợ nở hydrochloroflurocarbons (HCFC) nguyên chất được sử dụng trong sản xuất xốp từ 1/10/2015, qua đó đã đáp ứng nghĩa vụ loại trừ được 10% mức tiêu thụ cơ sở các chất HCFC theo lộ trình.

MKLAW FIRM: Bài viết được đăng tải nhằm mục đích giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật và chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước không nhằm mục đích thương mại. Thông tin nêu trên chỉ có giá trị tham khảo và có thể một số thông tin pháp lý đã hết hiệu lực tại thời điểm hiện tại vì vậy Quý khách khi đọc thông tin này cần tham khảo ý kiến luật sư, chuyên gia tư vấn trước khi áp dụng vào thực tế.)

Quy định của Luật Bảo vệ môi trường về bảo vệ tầng ozon

Theo Điều 92 Luật Bảo vệ môi trường 2020, bảo vệ tầng ozon là hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu nhằm ngăn ngừa sự suy giảm tầng ozon, hạn chế tác động có hại của bức xạ cực tím từ Mặt Trời.

Nội dung bảo vệ tầng ozon bao gồm:

– Quản lý hoạt động sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, tiêu thụ và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozon, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát trong khuôn khổ điều ước quốc tế về bảo vệ tầng ozon mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên;

– Thực hiện việc thu gom, tái chế, tái sử dụng hoặc tiêu hủy các chất làm suy giảm tầng ozon, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát thuộc điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên về bảo vệ tầng ozon trong thiết bị có các chất này khi không còn sử dụng;

– Phát triển và ứng dụng công nghệ, thiết bị sử dụng các chất không làm suy giảm tầng ozon, chất thân thiện khí hậu.

********************

Đăng bởi: Trường THPT Lê Hồng Phong

Chuyên mục: Tổng hợp