Sở giao dịch chứng khoán là gì? Tìm hiểu về Sở giao dịch chứng khoán

Thị trường chứng khoán là một thi trường đặc biệt, lưu hàng một loại hàng hóa đặc biệt – chứng khoán mà hạt nhân của nó là Sở giao dịch chứng khoán. Vì vậy việc nghiên cứu về tổ chức và hoat dộng của Sở giao dịch chứng khoán – nơi diễn ra việc mua, bán các chứng khoán tập chung rất quan trọng.

1. Khái niệm Sở giao dịch chứng khoán

Theo pháp luật Việt Nam hiện hành, không có định nghĩa về Sở giao dịch chứng khoán, chỉ có định nghĩa về thị trường giao dịch chứng khoán. Theo quy định tại Khoản 27 Điều 4 Luật Chứng khoán: “Thị trường giao dịch chứng khoán là địa điểm hoặc hình thức trao đổi thông tin để tập hợp lệnh mua, bán và giao dịch chứng khoán.

Các Sở giao dịch trong thị trường giao dịch tập trung được tổ chức dưới hình thức hoạt động của một công ty cổ phần. Hoạt động của các sở giao dịch này nhằm cung cấp cho những người có hoạt động mua, bán chứng khoán các phương tiện và dịch vụ cần thiết và tốt nhất để tiến hành giao dịch, ví dụ như: dịch vụ thanh toán, lưu ký chứng khoán, hệ thống máy tính nối mạng, hệ thống bảng giá điện tử để yết giá chứng khoán, hệ thống ghép lệnh mua và bán chứng khoán v.v…

Trong quá trình hình thành và phát triển của mạng lưới thị trường chứng khoán, thị trường giao dịch tập trung đã được tổ chức thành địa điểm cụ thể. Hiện nay, do việc ứng dụng khoa học công nghệ nên giao dịch của thị trường giao dịch tập trung có thể được tiến hành qua mạng thông tin. Thị trường giao dịch tập trung có địa điểm hoạt động được xác định cụ thể là sở giao dịch chứng khoán. Tại Việt Nam, trong thời gian đầu thành lập và tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán tập trung, địa điểm giao dịch là trung tâm giao dịch chứng khoán.

2. Quy định về Sở giao dịch chứng khoán

Các hoạt động mua, bán chứng khoán tại các Sở giao dịch trên thị trường giao dịch tập trung bắt buộc phải thông qua khâu trung gian, đó là những người môi giới gọi là các nhà môi giới chứng khoán (brokers). Các nhà môi giới này nếu muốn hoạt động tại Sở giao dịch phải làm thủ tục đăng ký để có chỗ trong Sở. Bên có nhu cầu mua và bán chứng khoán sẽ thông qua các nhà môi giới để đưa ra các lệnh mua và bán chứng khoán. Sau khi nhận lệnh, các nhà môi giới sẽ đến gặp nhau tại một nơi ở trung tâm của Sở giao dịch gọi là Sàn giao dịch đến tiến hành đàm phán.

Hiện nay, do sự phát triển của công nghệ máy tính, nhiều Sở giao dịch trên thế giới đã thay thế việc đàm phán trực tiếp bằng một hệ thống ghép lệnh tự động, tuy vậy hình thức đàm phán trực tiếp vẫn được duy trì tại nhiều Sở giao dịch nổi tiếng trên thế giới. Không phải tất cả các loại chứng khoán đều được mua bán tại Sở giao dịch, mà chỉ những loại chứng khoán đã được đăng ký yết giá. Để chứng khoán của một công ty được phát hành thì chứng khoán của công ty phải được đăng ký yết giá, đồng thời công ty đó phải thoả mãn các điều kiện cần thiết về qui mô vốn, về số lượng chứng khoán đã phát hành, về hiệu quả kinh doanh trong thời gian gần đây, các khoản vay mvà nghĩa vụ tài chính nếu có v.v….để hạn chế khả năng rủi ro sau khi niệm yết giá trên thị trường chứng khoán. Sau khi được Sở giao dịch chấp nhận, chứng khoán được đăng ký vào danh bạ của Sở giao dịch chứng khoán và thường xuyên được niêm yết giá trên Sở giao dịch. Trong thị trường giao dịch tập trung, người dùng thực hiện việc nạp tiền vào sàn giao dịch nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao dịch. Ngu ồn vốn này sẽ được kiểm soát bởi một dịch vụ giao dịch trung gian. Có thể hiểu điều này có nghĩa là sổ lệnh, cũng như quyền lưu ký, đều nằm trong tay của dịch vụ nền tảng sàn tập trung.

3. Chức năng của Sở giao dịch chứng khoán

 3.1. Thị trường giao dịch chứng khoán có chức năng phân phối lại những nguồn vốn giữa các nhà đầu tư

Đối với các nhà đầu tư, việc đầu tư vào chứng khoán để nhằm tìm kiếm lợi nhuận là một nhu cầu tất yếu. Trong quá trình đầu tư, nhà đầu tư cố gắng đầu tư vào những lĩnh vực mang lại lợi nhuận cao nhất và rút khỏi những lĩnh vực mang lại ít lợi nhuận hoặc không mang lại lợi nhuận một cách nhanh nhất. Thị trường giao dịch với chức năng phân phối lại của mình tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư thực hiện được điều này. Chức năng chính của sở giao dịch chứng khoán là tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch chứng khoán diễn ra suôn sẻ. Những sự thay đổi giá cả lên xuống giúp cho các nhà đầu tư có thể dự đoán được những lựa chọn đầu tư mang đến lợi ích cho họ.

3.2.  Thị trường giao dịch chứng khoản có chức năng xác định giá thị trường của chứng khoán

Đây là chức năng quan trọng của thị trường giao dịch chứng khoán. Trong nền kinh tế thị trường thì giá cả của hàng hóa được xác định dựa trên mối quan hệ cung cầu. Trên thị trường giao dịch chứng khoán, các giao dịch chứng khoản diễn ra thường xuyên và có tính liên tục tuân theo quan hệ cung cầu. Trên cơ sở quan hệ cung cầu liên tục đó, giá thị trường của chứng khoán được xác định một cách chính xác nhất. Việc xác định chính xác giá thị trường của chứng khoán có ý nghĩa quan trọng thể hiện ở các mặt sau đây:

Một là, giá thị trường có ý nghĩa trong việc xác định chỉ số chứng khoán – kim chi nam cho nền kinh tế của một quốc gia. Nhìn vào kim chỉ nam này các cơ quan nhà nước có thẩm quyền có thể nắm được khá rõ sự phát triển của nền kinh tế, thông qua đó để có những chính sách phù hợp;

Hai là, giá thị trường có ý nghĩa quan trọng đối với tổ chức phát hành khi muốn phát hành chứng khoán bổ sung bởi lẽ giá bán chứng khoán trong đợt phát hành bổ sung dựa trên giá thị trường tại thời điểm đó. Cuối cùng, việc xác định chính xác giá thị trường còn có ý nghĩa quan trọng đối với những nhà đầu tư khi quyết định đầu tư vào chứng khoán, giúp họ đưa ra những quyết định đầu tư, không đầu tư kịp thời và đúng đắn;

Ba là, thị trường giao dịch có chức năng tạo tính thanh khoản cao cho các chứng khoán. Tính thanh khoản là khả năng chuyển hóa thành tiền một cách nhanh chóng của các loại chứng khoán. Nhờ có thị trường giao dịch mà các chứng khoán được niêm yết và giao dịch ở đó có thể được mua đi, bán lại dễ dàng, thông qua đó các nhà đầu tư có thể thu hồi vốn để phục vụ nhu cầu bản thân hoặc chuyển hướng đầu tư vào lĩnh vực khác một cách nhanh chóng. Những chứng khoán không đủ điều kiện niêm yết và giao dịch tại thị trường giao dịch chứng khoán sẽ có tính thanh khoản kém hơn.

Bốn là, sở giao dịch chứng khoán cũng là nơi cung cấp cho các công ty được niêm yết nguồn hình thành vốn. Các doanh nghiệp được niêm yết trên thị trường chứng khoán nào thì có thể phát hành và bán cổ phiếu tại thị trường đó. Để tham gia vào các giao dịch này, các công ty niêm yết cần phải tuân thủ theo các quy tắc và các yêu cầu của thị trường. Các sở giao dịch chứng khoán bảo vệ lợi ích của cả người mua và người bán bằng cách đảm bảo chuyển giao tiền đúng lúc. Các thành viên tham gia thị trường chứng khoán được yêu cầu hoạt động trong giới hạn giao dịch cụ thể được quy định bởi cơ quan quản lý của sở giao dịch chứng khoán. Tốc độ và tính minh bạch là rất quan trọng đối với tất cả các giao dịch diễn ra trên thị trường chứng khoán. Các công ty được niêm yết trên thị trường chứng khoán phải cung cấp các thông tin như hiệu quả kinh doanh, giá cổ phiếu, cổ tức của công ty và các thông tin khác. Những thông tin này là nền tảng để các nhà đầu tư dựa vào trước khi họ thực hiện những bước đầu tư vào công ty.

4. Vai trò của Sở giao dịch chứng khoán

Thực ra Sở giao dịch chứng khoán có các vai trò chính như: huy động vốn cho các dự án công của Chính phủ; huy động vốn cho doanh nghiệp; kiến tạo môi trường đầu tư an toàn, minh bạch, thanh khoản tốt hơn cho nhà đầu tư; đo lường “sức khỏe” của toàn bộ nền kinh tế,… Sở có quyền hạn ban hành các quy chế về niêm yết, giao dịch, công bố thông tin. Trong trường hợp xảy ra bất ổn phát sinh, Sở có quyền tạm ngừng, đình chỉ hoặc hủy bỏ giao dịch nhằm mục tiêu bảo vệ quyền lợi cho người đầu tư. Khi thành viên giao dịch nhận thiệt hại do Sở, Trung tâm giao dịch chứng khoán gây ra thì cơ quan này phải chịu trách nhiệm bồi thường cho người bị hại. Sở giao dịch chứng khoán vừa là môi trường đầu tư vừa bảo vệ quyền và lợi ích cho người đầu tư.

4.1. Tạo tính thanh khoản cho chứng khoán

Tính thanh khoản của chứng khoán là khả năng cguyeern đổi thành tiền mặt của các chứng khoán. Đây là một trong những yếu tố háp dẫn hàng đầu đối với các nhà đầu tư. Các nhà đầu tư có thể chuyển đổi thành tiền mặt cho chứng khoản mà họ sở hữu khi họ muốn. Điều này đảm bảo tính linh hoạt và an toàn khi đầu tư Sở gia dịch chứng khoán càng hoạt động sôi nổi và có hiệu quả bao nhiêu thì càng làm tăng tính thanh khoản của các loại chứng khoản.

4.2. Sở giao dịch chứng khoán huy động vốn cho doanh nghiệp thúc đẩy các doanh nghiệp sử dụng vốn linh hoạt và hiệu quả

Sở giao dịch chứng khoán không làm tăng nguồn vốn của nền kinh tế nhưng nhờ có nó mà thị trường phát hành có thể huy động được văn cho các chủ thể phát hành.  Như vậy, các nhà phát hành đã huy động được và sử dụng vốn huy động để mở rộng sản xuất kinh doanh giúp nền kinh tế tăng trưởng.

Mặt khác thì trường chứng khoán buộc các doanh nghiệp phải công khai báo cáo tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh qua đó công chủng tỏ cơ hội đánh giá khả năng kinh doanh của các doanh nghiệp để lựa chọn đầu tư. Nhà đầu tư chỉ mua những chứng khoản của các công ty làm ăn có lợi nhuận. Vì vậy, muốn tồn tại được không có cách nào khác là doanh nghiệp phải làm sao để sử dụng đồng vốn có hiệu quả nhất.

4.3. Sở giao dịch chứng khoán môi trường giúp kích thích tiết kiệm, đầu tư

Đây là nơi mà nhà đầu tư có thể kiếm lời từ chênh lệch gia, ẩn chứa tủi ro lớn nhưng lợi nhuận đem lại cũng có thể là rất cao. Hơn nữa, đây còn là một môi trường đầu tư lành mạnh, được bảo đảm bảo bằng pháp luật và cả sự bảo hộ của nhà nước. Các cơ hội đầu tư trên Sở giao dịch chứng khoán cũng rất phong phú với nhiều loại hàng hóa được giao dịch.

Ở Việt Nam, từ trước đến nay, người dân thường có thói quen “tích lũy làm giàu” chứ ít người dung tiiền nhàn rỗi để kinh doanh hoặc đầu tư trên thị trường chứng khoán. Khi Sở giao dịch chứng khoán ra đời đã khuyến khích người dẫn sử dụng tiền tiết kiệm tích cực hiệu quả phát huy tối đa tác dụng của động tiền bằng cách góp vốn cổ phần vào công ty và trở thành cổ đông. Người đầu từ không cần có chuyên môn về lĩnh vực đầu tư, am hiểu về các khâu sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp mà họ đầu tư nhưng họ vẫn cố thể tham gia Sở giao dịch chứng khoán với này giúp đỡ của các chuyên gia chứng khoán làm môi giới.

4.4.  Sở giao dịch chứng khoán phẩm ảnh tình kinh doanh nghiệp và trạng thái vĩ mô của nền kinh tế

Các chỉ số chứng khoán phản ánh tình hình hoạt động của doanh nghiệp mà dua vào đó các nhà đầu tư có thể xác định được hiệu quả của việc đầu tư vào cổ phiếu hoặc một danh mục đầu tư chứng khoản mà họ lựa chọn.

Thông qua giá chứng khoán, hoạt động của doanh nghiệp được phản ánh một cách tổng hợp và chính xác, giúp doanh nghiệp đánh giá và so sánh hoạt động của các doanh nghiệp được nhanh chóng và thuận tiện, đồng thời dự đoán tương lai của doanh nghiệp đó. Tuy nhiên, cũng có những cổ phiếu chỉ có cổ tức “khiêm tốn” nhưng giá trị thị trường vẫn cao vì đó là những doanh nghiệp có triển vọng trong tương lại. Những doanh nghiệp này phát triển nhanh đòi hỏi vốn lớn và vì thế, phiền lớn lợi nhuận hàng năm được giữ lại để tra có tin sẽ thấp hơn các doanh nghiệp khác.