Siêu âm mạch máu: Ai cần thực hiện và quy trình ra sao?

Siêu âm mạch máu hay siêu âm Doppler mạch máu là gì và khác như thế nào so với các kỹ thuật siêu âm khác là thắc mắc chung được nhiều người bệnh quan tâm. Kỹ thuật siêu âm này giúp bác sĩ đánh giá các vấn đề liên quan đến mạch máu và an toàn cho người bệnh.

Siêu âm mạch máu hay siêu âm Doppler mạch máu là phương pháp chẩn đoán hình ảnh mang lại kết quả chính xác cao. Vậy, siêu âm Doppler mạch máu là gì? Nguyên lý siêu âm Doppler mạch máu hoạt động ra sao? Quy trình siêu âm Doppler mạch máu diễn ra như thế nào?,… Người bệnh cần tìm hiểu kỹ các thông tin cơ bản trước khi thực hiện kỹ thuật này.

Mục Lục

Siêu âm mạch máu là gì?

Đây là phương pháp xét nghiệm hiện đại, không gây đau đớn và rất an toàn cho cơ thể người bệnh. Siêu âm mạch máu là sự phối hợp của phương pháp siêu âm B mode và Doppler mode. Trong đó, siêu âm B mode giúp đánh giá mạch máu về mặt hình thái giải phẫu, cấu trúc mạch máu và siêu âm Doppler khảo sát các biến đổi về mặt huyết động.

Phương pháp siêu âm Doppler mạch máu giúp mô phỏng lại các hoạt động của tĩnh mạch và động mạch qua hình ảnh trên màn hình. Quá trình siêu âm sẽ cho chúng ta quan sát được kích thước, cấu trúc của tĩnh mạch và động mạch đồng thời sẽ giúp khảo sát dòng máu lưu thông có những bất thường nào xảy ra không. Chính vì thế, kỹ thuật siêu âm Doppler mạch máu sẽ hỗ trợ bác sĩ lâm sàng đưa ra các chỉ định điều trị thích hợp nhất cho từng người bệnh.

Kỹ thuật siêu âm Doppler là bước tiến mới trong công nghệ siêu âm của ngành y. Siêu âm Doppler dựa trên nguyên lý hiệu ứng Doppler, khảo sát các vật thể chuyển động bằng đầu dò có phát – tiếp nhận sóng siêu âm, thông qua những tín hiệu tần số phát đi từ đầu dò của thiết bị siêu âm và tần số nhận về trong quá trình khảo sát vật thể dịch chuyển. Từ đó, máy siêu âm sẽ có thể tổng hợp và hiển thị trên màn hình ở dạng màu sắc, dạng sóng phổ hoặc dạng tín hiệu âm thanh. Cũng nhờ đó mà kỹ thuật siêu âm Doppler mạch máu được sử dụng để quan sát sự dịch chuyển của những tế bào máu hoặc các chuyển động khác trong cơ thể như tia nước tiểu phun từ niệu quản vào bộ phận bàng quang,…(1)

Siêu âm Doppler mạch máu được áp dụng để khảo sát hầu hết những hệ thống mạch máu trong cơ thể từ siêu âm hệ động mạch cảnh – sống đoạn ngoài sọ, động tĩnh mạch chi trên, chi dưới, động mạch chủ bụng, các động mạch nuôi các tạng trong ổ bụng, động mạch thận, mạch máu não, mạch máu rốn thai nhi…

Quy trình siêu âm Doppler mạch máu diễn ra tương đối đơn giản và nhanh chóng nhưng mang lại hiệu quả cao. Cụ thể, kết quả của siêu âm Doppler mạch máu sẽ giúp bác sĩ phát hiện được chính xác tình trạng bệnh lý hiện tại của người bệnh. Từ đó, bác sĩ có thể đưa ra hướng điều trị thích hợp, mang lại hiệu quả tốt nhất cho người bệnh.

Đối tượng nào cần siêu âm mạch máu?

Đối tượng nào sẽ được bác sĩ chỉ định thực hiện phương pháp siêu âm Doppler mạch máu là vấn đề được đa số người bệnh quan tâm. Trước tiên, người bệnh cần hiểu rõ siêu âm mạch máu hay siêu âm Doppler mạch máu không phải là xét nghiệm thường quy dùng để kiểm tra tất cả các đối tượng tương tự như siêu âm tổng quát, chụp X-quang phổi,… dù phương pháp này không gây ảnh hưởng xấu cho sức khỏe người bệnh.

Kỹ thuật siêu âm Doppler mạch máu thường được chỉ định thực hiện ở các đối tượng như sau:

- Người bệnh có triệu chứng sưng nề, đau nhức ở một bộ phận cụ thể trong cơ thể mà bác sĩ điều trị cần có sự quan sát tổng quan xem mạch máu tại nơi đó có xảy ra bất kỳ vấn đề gì không.

- Người bệnh có dấu hiệu giãn các mạch máu dưới da hoặc căng tức tại một vị trí nào đó.

- Phương pháp siêu âm Doppler mạch máu dùng để định hướng nguyên nhân gây nên nhiều bệnh lý: tăng huyết áp, thiếu máu não, đột quỵ, xơ vữa mạch máu, tắc nghẽn động mạch, suy van tĩnh mạch, huyết khối,…

- Khi bác sĩ điều trị cần đánh giá sự xâm lấn mạch máu của các khối u hoặc cần phải đánh giá trên người bệnh sau quá trình ghép tạng.

- Khi cần khảo sát trước khi phẫu thuật tạo cầu nối thông nối động tĩnh mạch và theo dõi hoạt động cầu nối cho người bệnh chạy thận nhân tạo.

- Phương pháp siêu âm Doppler mạch máu sẽ được chỉ định để kiểm tra định kỳ trên những đối tượng đã có bệnh lý mạch máu trước đó như: huyết khối tĩnh mạch sâu, viêm tĩnh mạch nông, suy van tĩnh mạch làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh, xơ cứng động mạch, khối u mạch máu.

Siêu âm Doppler mạch máu giúp phát hiện bệnh gì?

Siêu âm mạch máu hay siêu âm Doppler mạch máu giúp đánh giá đường kính lòng mạch hẹp, đo lưu lượng dòng chảy qua hệ thống mạch máu, qua chỗ hẹp và tính được áp suất dòng máu qua chỗ hẹp. Từ đó, bác sĩ sẽ chẩn đoán mạch máu xác định có hẹp hay không, vị trí hẹp, mức độ hẹp, ảnh hưởng vị trí bị hẹp lên huyết động và đưa ra hướng điều trị.

Siêu âm Doppler mạch máu còn giúp xác định mảng xơ vữa bám, huyết khối gây tắc nghẽn lòng mạch, hoặc các cục máu đông trước khi di chuyển đến các mạch máu quan trọng như mạch não, mạch thận gây nhồi máu,… Điều này mang ý nghĩa rất lớn vì nếu không được phát hiện kịp thời các mảng xơ vữa, huyết khối, cục máu đông sẽ đe dọa tính mạng của người bệnh. Ngoài ra, siêu âm Doppler mạch máu còn giúp chẩn đoán suy van tĩnh mạch, giãn tĩnh mạch, huyết khối hay viêm tắc tĩnh mạch.

Sau đây là những bệnh lý có thể được phát hiện khi thực hiện kỹ thuật siêu âm Doppler mạch máu:

1. Bệnh động mạch cảnh (CAD)

Bệnh động mạch cảnh có thể gây đột quỵ trong trường hợp nghiêm trọng. Các động mạch cảnh cung cấp máu cho não và nếu chúng bị hẹp hoặc bị tắc nghẽn do xơ vữa động mạch, lưu lượng máu đến đầu có thể bị hạn chế. Siêu âm Doppler mạch máu sẽ giúp bác sĩ phát hiện sớm bệnh lý này và đưa hướng điều trị hiệu quả nhất cho người bệnh.

2. Bệnh động mạch ngoại vi (PAD)

Bệnh động mạch ngoại vi là một vấn đề tuần hoàn phổ biến, trong đó các động mạch bị thu hẹp ngăn máu giàu oxy đến các chi của cơ thể với số lượng đầy đủ. Xơ vữa động mạch, hoặc sự tích tụ mảng bám chất béo trong động mạch, là nguyên nhân phổ biến nhất gây hẹp động mạch. Lưu lượng máu đến khu vực này không đủ, thường xảy ra ở chân, gây ra các triệu chứng như đau cách hồi khi đi, thiếu máu hoại tử mô…

3. Suy tĩnh mạch mãn tính (CVI)

Suy tĩnh mạch mãn tính xảy ra khi các tĩnh mạch gặp khó khăn trong việc đưa máu từ các chi trở về tim. Bình thường các tĩnh mạch chân có hệ thống van giữ cho dòng máu chảy một chiều về tim. Khi suy van tĩnh mạch, máu sẽ chảy ngược một phần, ứ đọng lại các chi gây nên triệu chứng như phù chân, chuột rút, giãn tĩnh mạch nông, hoại tử mô…

4. Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT)

Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) là một tình trạng nghiêm trọng trong đó cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch lớn, sâu, thường là ở chân. Nếu cục máu đông vỡ ra và đọng lại trong phổi, nó có thể gây thuyên tắc phổi, có thể gây tử vong.

- Hẹp động mạch thận: Hẹp động mạch thận là sự giảm lưu lượng dòng máu qua một hoặc hai động mạch thận chính hoặc các nhánh của chúng. Tắc động mạch thận là sự tắc nghẽn hoàn toàn dòng máu qua một hoặc cả hai động mạch thận chính hoặc các nhánh của nó. Hẹp động mạch thận và tắc động mạch thận thường do huyết khối, xơ vữa động mạch hoặc loạn sản sợi cơ. Tắc mạch thận cấp gây đau nhói liên tục vùng thắt lưng, đau bụng, sốt, buồn nôn, nôn ói và tiểu máu. Hẹp mạn tính tiến triển gây tăng huyết áp kháng trị và có thể dẫn đến bệnh thận mạn.

- Phình động mạch chủ bụng: Nguyên nhân do nhiều yếu tố, nhưng thường liên quan đến xơ vữa động mạch. Hầu hết phình động mạch phát triển chậm (~10%/năm) mà không gây triệu chứng, và hầu hết được phát hiện tình cờ. Nguy cơ vỡ là tỷ lệ thuận với kích thước của phình mạch. Phình động mạch chủ bụng vỡ cần được phẫu thuật mở hoặc can thiệp đặt ống ghép stent cấp cứu; tuy nhiên tỷ lệ tử vong vẫn cao. Siêu âm Doppler mạch máu sẽ phát hiện phình động mạch chủ bụng, tính chất, kích thước khối phình, giúp bác sĩ lên kế hoạch theo dõi điều trị cho bệnh nhân can thiệp khi khối phình chưa vỡ, tỉ lệ thành công rất cao.

- Cầu nối động tĩnh mạch ( FAV)/ bệnh nhân lọc máu: Siêu âm Doppler mạch máu, đánh giá tình trạng mạch máu, vẽ sơ đồ đánh dấu vị trí chuẩn bị phẫu thuật tạo cầu nối động tĩnh mạch. Đồng thời, theo dõi sự trưởng thành, hiệu quả hoạt động, các biến chứng của chúng. Nếu bạn có các triệu chứng của các vấn đề về mạch máu hoặc đã được chẩn đoán xác định mắc bệnh mạch máu, siêu âm mạch máu sẽ cung cấp thông tin có giá trị để hướng dẫn điều trị.

Quy trình thực hiện kỹ thuật siêu âm Doppler mạch máu

Bác sĩ thực hiện siêu âm mạch máu sẽ tiến hành bôi một loại gel gốc nước trong suốt lên vùng cơ thể cần được kiểm tra. Việc này sẽ giúp đầu dò có thể tiếp xúc tốt với cơ thể của người bệnh, giúp sóng âm truyền tốt hơn vào cơ thể của người bệnh.

Bác sĩ sẽ đặt đầu dò ở nhiều vị trí khác nhau sao cho máy có thể quét qua toàn bộ khu vực cần siêu âm. Người bệnh cần có sự hợp tác chặt chẽ với bác sĩ siêu âm trong suốt quá trình thực hiện như thay đổi tư thế, nín thở… nếu được yêu cầu.

1. Cần chuẩn bị gì khi siêu âm mạch máu

Nếu bạn chưa biết siêu âm mạch máu là gì, đừng quá lo lắng vì quy trình thực hiện kỹ thuật siêu âm mạch máu rất đơn giản. Thực tế, người bệnh không cần chuẩn bị quá nhiều cũng như không cần nhịn ăn trước khi thực hiện phương pháp này (trừ siêu âm các mạch máu trong ổ bụng). Người bệnh chỉ cần mặc quần áo rộng rãi thoải mái, dễ để lộ phần cần siêu âm mạch máu. Trong giai đoạn chuẩn bị người bệnh sẽ được bác sĩ điều trị giải thích về phần mạch máu cần được siêu âm.(2)

2. Sau khi siêu âm mạch máu

Khi kiểm tra xong, bác sĩ siêu âm có thể yêu cầu người bệnh mặc lại quần áo và chờ đợi thời gian ngắn trong khi họ xem xét và ghi nhận kết quả. Việc kiểm tra siêu âm này thường được hoàn thành trong vòng 15 đến 45 phút. Đôi khi, các trường hợp bệnh lý phức tạp có thể mất nhiều thời gian hơn. Cuối cùng, người bệnh sẽ nhận kết quả siêu âm và quay trở lại phòng khám để gặp bác sĩ để được chẩn đoán và nhận hướng điều trị thích hợp.

Lợi ích và rủi ro của siêu âm mạch máu

Kỹ thuật siêu âm mạch máu mang lại giá trị rất lớn góp phần phát hiện những bất thường ở mạch máu một cách nhanh chóng nhất. Ngoài ra, phương pháp siêu âm mạch máu không chỉ mang lại kết quả đánh giá những tổn thương mạch máu về phần hình thái giải phẫu mà còn giúp đánh giá được sự biến đổi về khía cạnh huyết động.

Cụ thể, siêu âm mạch máu mang lại những lợi ích như:

Xác định nguồn gốc, tình trạng nặng nhẹ của chứng suy giảm tĩnh mạch ở người bệnh.
Giúp theo dõi dòng chảy của mạch máu dẫn đến các mô hay các cơ quan.
Giúp phát hiện kịp thời các vị trí mạch máu bị tắc nghẽn, xuất hiện mảng bám bất thường hay bị trí của cục máu đông gây tắc nghẽn lòng mạch, hoặc các cục máu đông trước khi di chuyển đến các mạch máu quan trọng như mạch não, mạch thận gây nhồi máu, đe dọa tính mạng nếu không phát hiện kịp thời.
Ngoài ra, các bệnh lý về mạch máu như phình động mạch chủ bụng cũng sẽ được phát hiện bởi kỹ thuật siêu âm mạch máu này.

Song song với lợi ích thì vấn đề rủi ro cũng được người bệnh đặc biệt quan tâm. Tuy nhiên, tính đến hiện tại chưa có bất kỳ rủi ro nghiêm trọng nào được ghi nhận từ siêu âm mạch máu. Thế nên, người bệnh có thể hoàn toàn yên tâm khi thực hiện phương pháp siêu âm mạch máu hay siêu âm Doppler mạch máu khi có chỉ định từ bác sĩ điều trị.(3)

Siêu âm mạch máu có đau không?

Siêu âm nói chung và siêu âm mạch máu nói riêng được khẳng định sẽ không gây ra bất kỳ tổn hại nào cho cơ thể người bệnh. Kỹ thuật này cũng không gây đau đớn và hoàn toàn an toàn cho sức khỏe. Siêu âm mạch máu không sử dụng bất kỳ tia bức xạ nào nhưng vẫn cung cấp được hình ảnh các mô mềm chi tiết mà kỹ thuật chụp X-quang chưa thể phản ảnh đầy đủ được.

Siêu âm Doppler mạch máu ở đâu?

Hiện nay, nhu cầu khảo sát hệ thống mạch máu ngày càng tăng cao để có thể giúp quá trình chẩn đoán, điều trị bệnh được kịp thời và hiệu quả. Người bệnh cần theo dõi những thay đổi của cơ thể liên quan đến bệnh tim mạch, mạch máu để nhanh chóng đến các cơ sở y tế thăm khám kịp thời.

Hệ thống Bệnh viện Đa Khoa Tâm Anh là địa chỉ y tế uy tín, đáng tin cậy để người bệnh có thể chọn lựa thăm khám và thực hiện các chỉ định cận lâm sàng, xét nghiệm theo chỉ định của bác sĩ điều trị. Bệnh viện sở hữu hệ thống trang thiết bị máy móc hiện đại bậc nhất cùng với đội ngũ y bác sĩ đầu ngành dày dặn kinh nghiệm. Để đặt lịch thăm khám và thực hiện siêu âm Doppler mạch máu tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Phương pháp siêu âm mạch máu bao nhiêu tiền?

Hiện tại, chi phí người bệnh cần phải chi trả cho kỹ thuật siêu âm mạch máu có thể dao động từ 200.000 – hơn 1.000.000 đồng tùy thuộc vào rất nhiều yếu tố. Cụ thể, tùy thuộc vào từng cơ sở y tế, từng loại chất lượng dịch vụ, dòng máy siêu âm cũng như tùy thuộc vào mỗi loại siêu âm mạch máu mà mức chi phí sẽ khác nhau. Kết quả siêu âm phải có độ chính xác cao mới có thể giúp cho quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh được nhanh chóng và hiệu quả. Chính vì vậy, người bệnh cần chọn cơ sở y tế lớn, uy tín, có trang thiết bị hiện đại, kỹ thuật viên chuyên môn cao để quy trình siêu âm mạch máu đạt được kết quả tốt nhất.

Trên đây là những thông tin tổng quan trả lời cho câu hỏi “siêu âm mạch máu hay siêu âm Doppler mạch máu là gì”. Hy vọng rằng mọi người có thể hiểu rõ hơn về nguyên lý của kỹ thuật siêu âm này cùng các vấn đề liên quan khác. Từ đó, có thể chọn được cho mình bệnh viện phù hợp để thăm khám và thực hiện siêu âm mạch máu theo chỉ định của bác sĩ một cách hiệu quả nhất.