RỐI LOẠN NHÂN CÁCH ÁI KỶ - TỰ YÊU MÌNH - EU-Vietnam Business Network (EVBN)

RỐI LOẠN NHÂN CÁCH ÁI KỶ – TỰ YÊU MÌNH

Tự yêu mình một cách thái quá, xem mình là trung tâm điểm của vũ trụ có lợi hay hại? Tốt hay xấu?

Trong cuộc sống hàng ngày chúng ta thường nghe nói đến người này, người kia “Tự yêu mình quá”, “Tự cao tự đại quá”, “Tự tôn quá”, …Và đó là những yếu tố hình thành nên một con người với bản sắc riêng biệt khác với những người khác trong cộng đồng xã hội. Không may cái bản sắc này nó biến dạng, tồn tại dai dẳng làm ảnh hưởng đến bản thân người đó cũng như ảnh hưởng đến những quy chuẩn xã hội, …Khi đó cái bản sắc biến dạng ấy nó trở nên rối loạn, rối loạn này gọi là “Rối loạn nhân cách ái kỷ”.

Nhân cách là gì?

Tâm lý học có rất nhiều định nghĩa về nhân cách khác nhau nhưng chỉ lấy một định nghĩa ngắn gọn như sau:

Nhân cách là tổ hợp những đặc điểm, những thuộc tính tâm lý cá nhân biểu thị bản sắc và giá trị xã hội của con người.

Nhân cách là sự tổng hoà không phải các đặc điểm cá thể của con người mà chỉ là những đặc điểm quy định con người như là một thành viên của xã hội, nói lên bộ mặt tâm lý – xã hội, giá trị và cốt cách làm người của mỗi cá nhân.

Thế nào thì gọi là Rối loạn nhân cách?

Rối loạn nhân cách (Personality Disorder) là một loại rối loạn tâm thần được xác định bởi kinh nghiệm và hành vi khác với các chuẩn mực và qui định của xã hội. Những người được chẩn đoán mắc rối loạn nhân cách có thể gặp khó khăn về nhận thức, khả năng kiểm soát cảm xúc, hành vi rập khuôn định hình trong mối quan hệ giữa cá nhân đó với cá nhân khác hoặc giữa cá nhân đó với cộng đồng xã hội. Làm suy giảm ảnh hưởng đáng kể đến hiệu xuất công việc, học tập và giao tiếp xã hội.

Rối loạn nhân cách ái kỷ – tự yêu mình?

Rối loạn nhân cách ái kỷ – là một rối loạn nhân cách thuộc Nhóm C trong Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối nhiễu tâm thần của Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (DSM – V, 2013) đây là một tình trạng tâm thần, người bị rối loạn này thường tin rằng họ có tầm quan trọng hàng đầu trong cuộc sống của mọi người hoặc cho bất cứ ai họ gặp, họ cần sự quan tâm và ngưỡng mộ quá mức từ người khác, xem mình như là trung tâm của vũ trụ, tỏ ra tự cao tự đại, nhưng lại thiếu sự đồng cảm với người khác…Đằng sau mặt nạ tự tin cực độ này là một lòng tự trọng mong manh, dễ bị tổn thương trước những lời chỉ trích nhỏ nhất.

Rối loạn nhân cách ái kỷ gây ra vấn đề trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống, chẳng hạn như các mối quan hệ, công việc, trường học hoặc các vấn đề tài chính. Những người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷnói chung có thể không vui và thất vọng khi họ không được ưu ái hay ngưỡng mộ đặc biệt mà họ tin rằng họ xứng đáng. Họ có thể thấy mối quan hệ của họ không được thỏa mãn và những người khác có thể không thích ở bên họ.

Dấu hiệu của người rối loạn nhân cách ái kỷ – tự yêu mình

Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối nhiễu tâm thần của Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (DSM – V, 2013) chỉ ra rằng người có rối loạn nhân cách ái kỷ thường hiển thị một số hoặc tất cả các triệu chứng sau đây: [2]

Sự tò mò với những kỳ vọng về sự đối xử vượt trội từ người khác.
Cố định vào những tưởng tượng về sức mạnh, thành công, thông minh, hấp dẫn,…
Tự nhận thức về sự độc đáo, vượt trội và gắn liền với những người và tổ chức có địa vị cao.
Cần sự ngưỡng mộ liên tục từ người khác.
Ý thức được hưởng sự đối xử đặc biệt và sự vâng lời từ người khác.
Khai thác của người khác để đạt được lợi ích cá nhân.
Không muốn đồng cảm với cảm xúc, mong muốn và nhu cầu của người khác.
Rất ghen tị với người khác, và niềm tin rằng những người khác cũng ghen tị với họ.
Phong thái ngạo mạn và kiêu ngạo.

Rối loạn nhân cách ái kỷ thường phát triển ở tuổi thiếu niên hoặc trưởng thành sớm. Không có gì lạ khi trẻ em và thanh thiếu niên hiển thị các đặc điểm tương tự như rối loạn nhân cách ái kỷ, nhưng những trường hợp như vậy thường thoáng qua và dưới tiêu chí chẩn đoán rối loạn nhân cách ái kỷ. Các triệu chứng thực sự của nhân cách ái kỷ là phổ biến, rõ ràng trong các tình huống khác nhau và cứng nhắc, vẫn nhất quán theo thời gian. Các triệu chứng rối loạn nhân cách ái kỷ phải đủ nghiêm trọng để chúng làm giảm đáng kể khả năng của người đó để phát triển các mối quan hệ có ý nghĩa của con người. Nói chung, các triệu chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ cũng làm giảm khả năng tâm lý của người đó, tại nơi làm việc, hoặc ở trường hoặc các môi trường xã hội quan trọng. DSM – V chỉ ra rằng các đặc điểm được biểu hiện bởi con người phải khác biệt cơ bản với các chuẩn mực văn hóa, để đủ điều kiện là triệu chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ.

Những người rối loạn nhân cách ái kỷ có xu hướng phóng đại các kỹ năng, thành tích và mức độ thân mật của họ với những người mà họ coi là có địa vị cao. Cảm giác vượt trội này có thể khiến họ độc quyền các cuộc trò chuyện hoặc trở nên thiếu kiên nhẫn hoặc coi thường khi người khác nói về mình. Khi cái tôi của chính họ bị tổn thương bởi một lời chỉ trích thực sự hoặc nhận thức, sự tức giận của họ có thể không tương xứng với tình huống, nhưng thông thường, hành động và phản ứng của họ là có chủ ý và được tính toán. Mặc dù thỉnh thoảng bùng lên sự bất an, hình ảnh bản thân của họ chủ yếu vẫn ổn định.

Trong phạm vi mà người có rối loạn nhân cách về mặt bệnh lý, họ có thể kiểm soát , đổ lỗi, tự thu hút, không khoan dung với quan điểm của người khác, không biết về nhu cầu của người khác và ảnh hưởng của hành vi của họ đối với người khác và khăng khăng rằng người khác nhìn thấy họ như họ muốn được nhìn thấy. Họ có xu hướng giảm giá trị, xúc phạm, lăng mạ và đổ lỗi cho người khác và họ thường phản ứng với những phản hồi đe dọa bằng sự tức giận và thù địch. Vì cái tôi mong manh của những người bị rối loạn nhân cách ái kỷ quá nhạy cảm với những lời chỉ trích hoặc thất bại, họ dễ bị cảm thấy xấu hổ , nhục nhã và vô dụng trước những sự cố nhỏ nhặt. Họ thường che dấu những cảm xúc này từ những người khác bằng sự khiêm nhường giả tạo hoặc bằng cách tự cô lập về mặt xã hội, hoặc họ có thể phản ứng với những cơn thịnh nộ, thách thức hoặc bằng cách tìm cách trả thù. Sự hợp nhất giữa “Khái niệm cái tôi phì đại” và “Cái tôi thực tế” được nhìn thấy trong sự vĩ đại vốn có của chứng rối loạn nhân cách ái kỷ. Cũng cố hữu trong quá trình này là các cơ chế phóng đại, từ chối , lý tưởng hóa, …

Theo DSM-V: “Nhiều cá nhân thành công cao thể hiện những đặc điểm tính cách có thể bị coi là ái kỷ. Nhưng những đặc điểm này không linh hoạt, không đúng mực, tồn tại và gây ra suy giảm chức năng đáng kể hoặc gây khó chịu chủ quan thì họ mới trở thành rối loạn nhân cách ái kỷ”. Do có liên quan đến ái kỷ, một số người có thể không xem đó là sự suy yếu trong cuộc sống của họ. Mặc dù sự tự tin thái quá có xu hướng khiến những người có rối loạn nhân cách ái kỷ tham vọng, nhưng điều đó chưa hẳn đã dẫn đến thành công và thành tích cao về chuyên môn. Những cá nhân này có thể không sẵn sàng cạnh tranh hoặc có thể từ chối chấp nhận bất kỳ rủi ro nào để tránh không phải đương đầu với một thất bại. Vì đối với họ sự thất bại là điều không chấp nhận được, là sự sỉ nhục. Nên họ không thể chịu đựng những thất bại, bất đồng hoặc chỉ trích, cùng với việc thiếu sự đồng cảm, khiến những cá nhân đó khó hợp tác với người khác hoặc duy trì mối quan hệ chuyên nghiệp lâu dài với cấp trên và đồng nghiệp.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn nhân cách ái kỷ – tự yêu mình

Nguyên nhân của rối loạn nhân cách ái kỷ vẫn chưa rõ ràng. Các chuyên gia có xu hướng áp dụng mô hình nhân quả sinh học, có nghĩa là sự kết hợp của các yếu tố môi trường, xã hội, di truyền và sinh học thần kinh có khả năng đóng vai trò tạo nên tính ái kỷ.

Yếu tố di truyền

Có bằng chứng cho thấy rối loạn nhân cách ái kỷ là di truyền, và các cá nhân có nhiều khả năng phát triển rối loạn nhân cách ái kỷ hơn nếu họ có tiền sử gia đình mắc rối loạn này. [5], [6]. Các nghiên cứu về sự xuất hiện của rối loạn nhân cách ở cặp song sinh đã xác định rằng có khả năng di truyền từ trung bình đến cao đối với chứng rối loạn nhân cách tự ái. [6], [7].

Tuy nhiên, các gen và tương tác gen cụ thể góp phần vào nguyên nhân của nó và cách chúng có thể ảnh hưởng đến quá trình phát triển và sinh lý trong tình trạng này vẫn chưa được xác định.

Yếu tố môi trường

Các yếu tố môi trường và xã hội cũng được cho là có ảnh hưởng đáng kể đến sự khởi đầu của rối loạn nhân cách ái kỷ. Ở một số người, ái kỷ bệnh lý có thể phát triển từ sự gắn bó khiếm khuyết với người chăm sóc chính, thường là với cha mẹ của họ. Điều này có thể dẫn đến nhận thức của trẻ về bản thân mình là không quan trọng và không liên quan đến người khác. Đứa trẻ thường tin rằng chúng có một số khiếm khuyết về tính cách khiến chúng không có giá trị và không mong muốn. Nuôi dạy con quá mức cho phép hoặc quá vô cảm, quá kiểm soát, được cho là những yếu tố góp phần dẫn đến RL nhân cách ái kỷ này.

Theo Leonard Groopman và Arnold Cooper, những điều sau đây đã được các nhà nghiên cứu khác nhau xác định là những yếu tố có thể thúc đẩy sự phát triển của RL nhân cách ái kỷ: [2]

Sự ngưỡng mộ quá mức mà không bao giờ được cân bằng với phản hồi thực tế.
Khen ngợi quá mức cho những hành vi tốt hoặc những lời chỉ trích quá mức cho những hành vi xấu trong thời thơ ấu.
Sự bội thực và đánh giá quá cao của cha mẹ, các thành viên khác trong gia đình hoặc các đồng nghiệp.
Được người lớn khen ngợi về ngoại hình hoặc khả năng đặc biệt.
Lạm dụng tình cảm nghiêm trọng trong thời thơ ấu.
Sự chăm sóc không thể đoán trước hoặc không đáng tin cậy từ cha mẹ.
Học hành vi thao túng từ cha mẹ hoặc đồng nghiệp.
Được cha mẹ coi trọng như một phương tiện để điều chỉnh lòng tự trọng của chính họ .

Yếu tố sinh học

Có rất ít nghiên cứu về nền tảng thần kinh của rối loạn nhân cách ái kỷ. Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây đã xác định được một cấu trúc bất thường trong não của những người có nhân cách yêu mình thái quá. Một nghiên cứu khác có liên quan đến tình trạng giảm chất xám ở vỏ não trước trán. [2].

Các vùng não được xác định trong các nghiên cứu trên có liên quan đến sự đồng cảm, lòng trắc ẩn, sự điều tiết cảm xúc và chức năng nhận thức. Những phát hiện này cho thấy rối loạn nhân cách ái kỷ có liên quan đến khả năng bị tổn thương về sự đồng cảm và điều tiết cảm xúc. [2].

Can thiệp/trị liệu rối loạn nhân cách ái kỷ

Rối loạn nhân cách ái kỷ hiếm khi được nhận ra và chủ động tìm kiếm để can thiệp. Những người RL nhân cách ái kỷ thường chỉ tìm đến để can thiệp khi họ gặp những khó khăn trong cuộc sống hoặc tìm kiếm sự giải thoát cho những rối loạn khác như rối loạn trầm cảm, rối loạn sử dụng chất gây nghiện, rối loạn lưỡng cực hoặc rối loạn ăn uống.

Không có một loại thuốc nào sử dụng cho điều trị RL nhân cách ái kỷ, can thiệp/trị liệu vẫn tập trung chủ yếu vào tâm lý trị liệu là chính, liệu pháp nhận thức – hành vi được sử dụng để trị RL nhân cách ái kỷ, chiến lược là giúp họ nhận diện, xác định cách sử dụng tài năng độc đáo của mình và giúp đỡ người khác vì những lý do khác ngoài lợi ích cá nhân của riêng mình. Đây không phải là mục đích để thay đổi nhận thức của họ về cảm giác “quyền lợi” của họ mà để giúp họ có được sự đồng cảm với người khác. Liệu pháp phân tâm học cũng được phối hợp sử dụng trong trị liệu nhân cách ái kỷ…

ThS Tâm Lí Học Nguyễn Viết Thanh

Tài liệu tham khảo:

THAM VẤN TRỊ LIỆU TÂM LÍ THIÊN ÂN

Địa chỉ: Số 21/3, đường Yersin, tổ 4, Khu phố 1, Phường Phú Cường,

TP. Thủ Dầu Một, Tỉnh Bình Dương.

Hotline: 034.4004.780 – 0972.120.601

Webisite: www.thamvantrilieutamlythienan.com

Email: [email protected] – [email protected]