Quy trình kỹ thuật trồng dưa chuột theo tiêu chuẩn Vietgap

Dưa chuột tên khoa học là Cucumis sativus, thuộc họ bầu bí, có lớp vỏ mỏng màu lá cây. Là loại rau ăn có tính mát, giàu vitamin và chất sơ, được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng. Hiện nay việc trồng dưa chuột theo tiêu chuẩn Vietgap đã được một số tỉnh thành trên cả nước áp dụng, nhằm cung cấp nguồn thực phẩm sạch, chất lượng. Trồng dưa chuột, bên cạnh những ưu điểm về năng xuất còn mang lại nguồn lợi kinh tế cho người trồng. Việc áp dụng quy trìnhtrồng dưa chuộttheo tiêu chuẩn Vietgap còn làm tăng hiệu quả kiểm soát sâu bệnh hại, giảm chi phí sử dùng thuốc bảo vệ thực vật, bảo vệ sức khỏe người trồng và người tiêu dùng. Từ những lý do trên Trung tâm Công nghệ sinh học Dabaco Bắc Ninh đã thực hiện sản xuất dưa chuột theo hướng VietGap.

I.Yêu cầu kỹ thuật

Dưa chuột có thời gian sinh trưởng ngắn từ khi gieo hạt đến thu hoạch khoảng 35 – 45 ngày;với khí hậu miền Bắc nước ta có thể trồng quanh năm nhưng có hai vụ chính, vụ xuân hè(gieo hạt giữa tháng 2 đến giữa tháng 4), vụ thu đông (gieo từ tháng 9 đến đầu tháng10).

Đất trồng dưa chuột cần tơi xốp, tốt nhất là đất cát pha nhiều chất hữu cơ thoáng khí. Dưa cần độ chua ít, độ pH thích hợp từ 5,7 đến 7.

1. Chuẩn bị giống

Sản xuất dưa chuột theo hướng VietGap, giống cần được kiểm soát chặt chẽ, đơn vị sản xuất giống có nguồn gốc rõ ràng, uy tín cung cấp và đảm bảo hạt giống đó phải có tỉ lệ này mầm cao.

Trước khi gieo tiến hành ngâm ủ hạt giống: ngâm hạt trong nước 3 sôi, 2 lạnh, ngâm trong vòng 2 – 3 h, rồi đổ vào khăn ẩm ủ. Sau 1-2 ngày, hạt nảy nầm.

2. Đất trồng, lên luống

* Đất trồng

Khu vực trồng dưa phải cách ly với khu vực bị ô nhiễm, không bị ảnh hưởng trực tiếp từ các nguồn chất thải công nghiệp, chất thải sinh hoạt từ các khu dân cư, bệnh viện, các lò giết mổ….Dễ thoát nước nhưng chủ động nguồn nước tưới, có tầng canh tác dày 20-30cm.

Đất trồng cày bừa kỹ, làm nhỏ, tơi xốp, nhặt sạch cỏ dại, trước khi trồng xử lý bằng vôi bột hoặc chế phẩm Trichoderma.

* Lên luống

Sau khi làm đất xong tiến hành lên luống: Luống dưa rộng 1,2 m – 1,5 m, cao 35 – 45 cm,rãnh nên để rộng từ 30 – 35 cm.

Sau khi lên luống, rạch 1 hàng nhỏ ở giữa luống, tiến hành bót lót. Bón 1 lượt phân hữu cơ, bón lân lên trên, cuối cùng phủ một lớp đất mỏng lên mặt luống.Sau khi bón lót, tiến hành trải màng phủ nilon để hạn chế sâu bệnh hại và cỏ dại trong quá trình cây dưa sinh trưởng phát triển. Màng phủ niloong khoét sẵn các lỗ đường kính từ 12 – 15 cm để sau trồng dưa.

Nếu sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt thì cần nắp luôn hệ thống tưới nhỏ giọt sau khi phủ niloong.

II. Kỹ thuật trồng dưa chuột

1.Giai đoạn vườn ươm

Có thể gieo trực tiếp trên luống, tuy nhiên gieo qua khay hoặc bầu sẽ có nhiều lợi thế hơn như dễ chăm sóc, kiểm soát được sâu bệnh, chuột …

Đất để cho vào bầu hoặc khay gieo: 40% đất bột+40% xơ dừa +20% là mùn mục.

Khi hạt nứt nanh đem gieo vào các hốc bầu, mỗi hốc 1 hạt tuới đủ ẩm để mầm cây phát triển tốt. Khi đặt hạt xong lấy một lớp đất mỏng dải lên mặt khay.

Chăm sóc cây con: một ngày tưới 1 – 2 lần tùy vào độ ẩm của cây. Sau 7 – 10 ngày cây con có thể xuất ra khỏi vườn ươm.

Lượng hạt giống: Từ 850 – 900g/ha.

Cây dưa chuột giai đoạn vườn ươn

2. Trồng cây

Nhấc nhẹ bầu cây ra khỏi khay, rải đều cây: chú ý, khi nhấc cây ra khỏi khay nhẹ nhàng, dùng 1 tay đẩy phía dưới đáy bầu lên và tay kia nhấc nhẹ nhàng ra khỏi khay. Vùi kín bầu cây dưới đất và tưới thấm gốc để cho chặt gốc.Saukhi trồng tưới nước để cố định gốc cho cây,có thể kết hợp tưới cùng MAP EC(1.2-1.5).

Giống dưa chuột quả nhỏ và dưa chuột ăn tươi: Cây cách cây 40 – 45 cm trong vụ xuân và 30 – 35cm trong vụ đông.Mật độ: 30.000 – 33.000 cây/ha;

Giống dưa chuột bao tử: Cây cách cây: 60cm trong vụ đông và 70cm trong vụ xuân. Mật độ: 25.000 – 28.000 cây/ha.

3. Chăm sóc

* Tưới nước:

Nguồn nước tưới đảm bảo luôn sạch, có thể dùng nước giếng khoan đã qua xử lý, không lấy nước trực tiếp từ các khu vực ô nhiễm, nước từ các khu công nghiệp, khu dân cư tập trung, trang trại chăn nuôi, lò giết mổ gia súc…

Hàm lượng một số hóa chất và kim loại nặng trong nước tưới không vượt quá ngưỡng cho phép như: thủy ngân 0,001mg/lit, a sen, chì…

Trong quá trình chăm sóc điều tiết lượng nước thích hợp, thường xuyên giữ ẩm đất.Lượng nước tưới 1 ngày cần 1000-1500 ml nước/ cây/ngày. Thời điểm sau trồng 5 ngày là giai đoạn cây hình thành rễ (lượng nước tưới sẽ giảm để cây phát triển bộ rễ được tốt hơn).

* Bón phân:

Tăng cường sử dụng phân hữu cơ ủ hoai mục bón để bón lót. Không bón các loại phân chuồng chưa ủ hoai, phân tươi pha nước để tưới.

Kết hợp giữa tưới nước với bón thúc ở 3 thời kỳ:

+ Lần 1: Sau khi cây bén rễ hồi xanh.

+ Lần 2. Khi cây bắt đầu ra hoa cái

+ Lần 3: Sau khi thu quả đợt đầu

* Lượng phân bón:

– Phân chuồng hoai mục: Số lượng 20.000 – 30.000kg/ha; bón lót 100%

– Đạm: Số lượng 120kg/ha; bón thúc: lần 1: 20%, lần 2: 40%, lần 3: 40%

– Lân: Số lượng 90kg/ha; bón lót: 50%; bón thúc: lần 1: 25%, lần 2: 25%

Kali: Số lượng: 120kg/ha; bón lót: 30%; bón thúc: lần 1: 10%, lần 2: 30%, lần 3: 30%.

Ngoài ra có thể dùng thêm một số loại phân sau cho giai đoạn lót và cây con mới trồng. Giai đoạn trước trồng, bón lót, phân chuồng + ADP (10-12)kg/sào.

– Bón kết hợp với vun xới nhẹ, nhặt cỏ dại…Nếu không có phân chuồng hoai mục, có thể sử dụng phân hữu cơ sinh học với lượng 3.000 – 3.500 kg/ha.

– Nếu vào thời điểm bón thúc gặp trời mưa liền nhiều ngày thì chuyển sang sử dụng phân bón lá theo hướng dẫn trênbao bì.

* Cắm giàn:

Khi cây bắt đầu ra tua cuốn, cần cắm giàn cho dưa chuột, cắm hình chữ A. Cắm cọc cách mỗi gốc cây khoảng 5-6 cm, cao 2.2- 2.5m.Trước khi cắm giàn, tưới rãnh, để nước ngấm vào luống rồi tháo hết nước. Tiến hành buộc ngọn dưa để tránh dây dưa bị dập gãy,làm thường xuyên cho đến khi cây ngừng sinh trưởng đảm bảo năng suất và chất lượng quả dưa chuột.

Quấn ngọn dưa thường xuyên,tùy vào điều kiện thời tiết mức độ sinh trưởng của cây nhanh hay chậm mà ta có thể điều chỉnh số lần quấn.Khi quấn cây vào dây cố định, lưu ý quấn theo một chiều và số vòng quấn phải dầy tránh quấn thưa dây dưa sẽ bị tụt, trong khi quấn nhẹ nhàng tránh làm gẫy ngọn đứt dây.

Thường xuyên nhặt sạch cỏ ở gốc cây, cắt bỏ những lá già ở phía dưới để tạo sự thông thoáng cho ruộng dưa.

4. Phòng trừ sâu bệnh

Áp dụng các biện pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp IPM để kịp thời phòng trừ dịch bệnh như: luân canh cây trồng hợp lý, sử dụng giống tốt, sạch bệnh, thường xuyên vệ sinh đồng ruộng, bắt sâu.

Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khi thật cần thiết và đảm bảo an toàn cho người lao động, người tiêu dùng: thuốc nằm trong danh mục cho phép, sử dụng thuốc ít độc hại với thiên địch, các động vật khác và con người. Ưu tiên sử dụng các thuốc sinh học (thuốc vi sinh và thảo mộc), thuốc ít độc, thuốc có thời gian phân hủy nhanh, cách ly ngắn.

4.1. Giai đoạn đầu vụ (sau trồng – nụ hoa)

– Giai đoạn này thường gặp một số sâu bệnh sau: dòi đục lá, bệnh đốm phấn vàng, bệnh phấn trắng, rệp, bọ trĩ, sâu xanh sọc dưa…

– Sử dụng thuốc BVTV mới để phòng trừ khi mật độ sâu bệnh cao.

+ Sâu khoang, sâu xanh sọc dưa: Mật độ >3 con/m2 xử lý bằng các loại thuốc có hoạt chất Lufenuron (Match 050EC, Lufenron 050EC).

+ Rệp: >10 -15% cây bị nhiễm ở cấp 1-2; bọ trĩ: >15% lá bị hại cấp 1- 2 xử lý bằng thuốc có hoạt chất Lufenuron (Match 050EC, Lufenron 050EC), hoặcImmidacloprid (Confidor 100SL, Conphai 10WP …)

+ Dòi đục lá: > 20% số lá bị hại cấp 1-2 xử lý bằng các loại thuốc có hoạt chất Cyromazine (Trigrard 75WP), hoạt chất Dinotefuran (Oshin 20WP, Chat 20WP …)

+ Bệnh đốm phấn vàng, phấn trắng: >15% lá bị bệnh cấp 1 – 3 xử lý bằng các loại thuốc có hoạt chất Cymoxanil + Mancozeb (Xanized 72 WP, Jack M9 72WP …), hoạt chất Propineb (Antracol 70WP, Zintracol 70WP …), hoạt chất Chlorothalonil (Daconil 75WP, Arygreen 75WP, …), hoạt chất Difenoconazole (Score 250EC)

4.2. Giai đoạn giữa – cuối vụ (hoa – quả)

– Giai đoạn này thường gặp một số sâu bệnh sau: bệnh đốm phấn vàng, bệnh phấn trắng ngoài ra có dòi đục lá, bọ trĩ và sâu xanh sọc dưa…

– Sử dụng các loại thuốc thảo mộc, nguồn gốc sinh học và hóa học thế hệ mới khi sâu bệnh phát sinh gây hại với mật độ cao:

+ Sâu xanh sọc dưa, sâu khoang mật độ >10 con/m2, bọ trĩ > 50% cây bị hại cấp 1-2; dòi đục lá > 40% lá bị hại cấp 3-5 xử lý các loại thuốc có hoạt chất Matrine (Marigold 0.36 AS, Sokupi 0.36AS, Fạini 0.3SL…), hoạt chất Emamectinbenzoate (Emaben 2.0EC, Rholam 20EC, Susupes 1.9EC, Dylan 2EC, Sausto 1.0EC, Silsausuper 1.9EC … ), hoạt chất Abamectin (Kuraba 3.6EC, Vertimec 1.8EC, Javitin 18EC).

+ Bệnh phấn trắng, đốm phấn vàng > 20% số lá bị bệnh cấp 3-5 xử lý các loại thuốc có hoạt chất Acrylic acid 4 % + Carvacrol 1 % (Som 5DD), hoạt chất Difenoconazole (Score 250EC), hoạt chất Iminoctadine (Bellkute 40WP).

* Chú ý:Dưa chuột là cây thu hái liên tục (1 – 2 ngày/1 lần), không nên sử dụng thuốc hóa học phòng trừ sâu bệnh ở giai đoạn quả.

5. Thu hoạch

– Vụ xuân sau gieo 40- 45 ngày, vụ đông sau gieo 30 – 35 ngày bắt đầu thu hoạch. Khi quả đạt tiêu chuẩn khoảng 4- 5 ngày tuổi là có thể thu hoạch. Không nên để quá già sẽ ảnh hưởng tới sự ra hoa và đậu quả của các lứa sau. Thu hái nhẹ nhàng để tránh đứt dây.

– Dưa chuột có thể thu liên tục hàng ngày, thường xuyên quan sát để chọn lựa quả dưa đạt tiêu chuẩn, đảm bảo năng suất và chất lượng quả.

– Trên 1 ha diện tích, tùy thuộc vào giống và từng thời vụ nếu chăm sóc tốt theo đúng quy trình thì thông thường dưa chuột ăn tươi năng suất trung bình 35 tấn/ha. Có những giống 45 – 50 tấn/ha.

Quả dưa chuột 4 – 5 ngày tuổi

6. Sơ chế và bảo quản

– Sản xuất dưa chuột theo tiêu chuẩn VietGAP, ngoài việc quan tâm đến quy trình sản xuất thì khâu sơ chế, chế biến sản phẩm cũng được ưu tiên hàng đầu. Mỗi vùng sản xuất cần phải có 1 nhà sơ chế phù hợp với quy mô sản xuất và chủng loại sản phẩm.

Nhà sơ chế gồm: khu vực tiếp nhận; khu vực sơ chế; khu vực bảo quản; khu cung cấp nước; khu vệ sinh và khu chứa phế thải. Các dụng cụ sơ chế và các bước tiến hành cũng đảm bảo đúng quy trình.

– Sau khi sơ chế tiến hành đóng gói sản phẩm vào các bao bì có ghi nguồn gốc nơi sản xuất địa chỉ của sản phẩm.

7. Đánh giá hiệu quả kinh tế

Dưa chuột hiện nay được bán ra thị trường với giá giao động từ 12.000 đồng/ kg đến 15.000 đồng/kgtùy loại. Tỷ lệ cây cho ra quả đáp ứng được yêu cầu về chất lượng đạt 80%, hiệu quả kinh tế của dưa chuột trồng theo tiêu chuẩn Vietgap tăng khoảng 15% so với trồng dưa chuột bằng phương pháp truyền thống.

Mô hình trồng dưa chuột theo tiêu chuẩn Vietgap của Trung tâm Công nghệ sinh học Dabacođã từng bước thành công, cung cấp sản phẩm nông nghiệp an toàn, chất lượng cho thị trường trong tỉnh và các tỉnh lân cận. Đây là mô hình trồng trọt theo hướng nông nghiệp sạch, bền vững, dễ ứng dụng, vốn đầu tư không cao, thời gian canh tác ngắn nhưng mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân.