Quản lý quá trình dạy của người thầy ở trường tiểu học

4.1. Quản lý quá trình dạy của người thầy:

          4.1.1. Chỉ đạo quản lý chương trình dạy học:

          Người phó hiệu trưởng có trách nhiệm chỉ đạo đội ngũ giáo viên thực hiện đúng yêu cầu của chương trình dạy học. Muốn vậy, phó hiệu trưởng cần:

– Nghiên cứu chương trình toàn cấp học, các môn học, dự kiến tiến trình thực hiện chương trình (chú ý đến thời điểm quan trọng: Khai giảng, kết thúc học kỳ I, kết thúc năm học). Những vấn đề trọng tâm trong việc thực hiện chương trình theo sự chỉ đạo của cấp trên.

– Dự kiến những vấn đề nảy sinh trong việc thực hiện chương trình và giải

pháp có thể thực thi, những điều kiện vật chất cần cung cấp để việc thực hiện chương trình không bị trở ngại.

          – Trong các cuộc sinh hoạt chuyên môn hàng tháng cần hướng dẫn giáo viên những vấn đề khó trong chương trình, giải đáp những thắc mắc, giúp giáo viên điều chỉnh nội dung dạy học, bổ sung đồ dùng dạy học, sách vở tài liệu cần thiết cho việc thực hiện đúng, đủ chương trình. Đồng thời triển khai những thay đổi (nếu có) về nội dung, phương pháp dạy học, những sửa đổi trong chương trình và sách giáo khoa theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục – Đào tạo.

          – Xây dựng các công cụ để theo dõi việc thực hiện chương trình như: Kế hoạch giảng dạy, kế hoạch bài dạy của các tổ chuyên môn, của các giáo viên, sổ dự giờ, … Theo dõi giáo viên thực hiện thời khóa biểu.

Chỉ có thực hiện đúng, đủ chương trình dạy học thì những cơ sở khoa học, tính chất giáo dục toàn diện, mục đích đào tạo của chương trình dạy học mới trở thành hiện thực, như ý kiến của đồng chí Tổng Bí thư Lê Duẩn chỉ rõ: “Yêu cầu cơ bản nhất, quan trọng nhất bao trùm toàn bộ chương trình giảng dạy là đào luyện con người toàn diện về đức, trí, thể, mĩ, là xây dựng cho học sinh thành con người mới, có tình cảm tốt đẹp, có tri thức đầy đủ để đáp ứng được những đòi hỏi của việc xây dựng chế độ mới của chúng ta”.

          4.1.2. Chỉ đạo chất lượng kế hoạch bài dạy của giáo viên:

          Quản lý quá trình dạy – học gồm nhiều khâu mà khâu cơ bản là quản lý chất lượng kế hoạch bài dạy của giáo viên. Một kế hoạch bài dạy chuẩn bị không tốt không thể dẫn đến việc dạy tốt. Một giờ dạy tốt không thể có được khi kế hoạch bài dạy chuẩn bị không đạt yêu cầu. Vấn đề đặt ra, trong hoàn cảnh hiện nay làm thế nào cho kế hoạch bài dạy của giáo viên có chất lượng ngày càng cao, làm thế nào để quản lý tốt được chất lượng kế hoạch bài dạy của từng giáo viên trong nhà trường. Kế hoạch bài dạy đóng vị trí quan trọng trong quá trình dạy học, quản lý chất lượng kế hoạch bài dạy của giáo viên là điều không

thể thiếu trong công tác quản lý trường học của phó hiệu trưởng. Vì vậy, phó hiệu trưởng cần:

– Quản lý chất lượng kế hoạch bài dạy (giáo án) theo tổ chuyên môn

          Phải thành lập tổ chuyên môn một cách hợp lý trên cơ sở cùng khối lớp, có như vậy họ mới giúp đỡ nhau trong kiến thức và đánh giá sát chất lượng kế hoạch bài dạy của nhau. Tổ trưởng chuyên môn phải có trình độ chuyên môn vững vàng. Trách nhiệm của tổ trưởng chuyên môn là duyệt kế hoạch bài dạy cho các thành viên trong tổ và là người chịu trách nhiệm chính trước phó hiệu trưởng về chất lượng các kế hoạch bài dạy đó. Làm như vậy tránh được tình trạng giáo viên lên lớp mà không có kế hoạch bài dạy. Đồng thời giáo viên cũng kịp thời bổ sung những thiếu sót cho kế hoạch bài dạy khi nhận được góp ý của tổ trưởng. Những kế hoạch bài dạy chưa đạt nhất thiết phải soạn lại.

– Quản lý chất lượng kế hoạch bài dạy qua kiểm tra hồ sơ

          Kiểm tra hồ sơ giữa các tổ theo định kỳ: Công việc này ít nhất mỗi năm học tiến hành hai đợt kiểm tra. Qua kiểm tra mới thấy được chất lượng kế hoạch bài dạy của từng giáo viên, từ đó giúp cho việc đánh giá chính xác ý thức tự học, tự bồi dưỡng, ý thức vươn lên, ý thức tổ chức kỷ luật, … của từng giáo viên. Dựa vào đó, phó hiệu trưởng phân loại được đội ngũ giáo viên. Ngoài ra còn giúp phó hiệu trưởng nhìn nhận được tổ nào sinh hoạt chuyên môn có chất lượng và còn những vấn đề nào cần giải quyết.

          Kiểm tra hồ sơ theo kế hoạch: Phó hiệu trưởng phải có kế hoạch tháng nào, tuần nào, kiểm tra hồ sơ của tổ nào hoặc kiểm tra hồ sơ của giáo viên nào, ai cùng tham gia kiểm tra. Làm như vậy để giáo viên có ý thức chuẩn bị tốt kế hoạch bài dạy.

          Kiểm tra hồ sơ đột xuất: Hình thức này không thể bỏ qua mà cần làm thường xuyên, vì nó có tác dụng giúp giáo viên ý thức được rằng trước khi lên lớp bắt buộc phải có kế hoạch bài dạy.

– Quản lý chất lượng kế hoạch bài dạy qua dự giờ thăm lớp.

4.1.3. Chỉ đạo giờ dạy trên lớp của giáo viên:

          Để nâng cao chất lượng giờ dạy trên lớp của giáo viên, tôi đã thực hiện một số biện pháp sau:

– Xây dựng tiêu chuẩn giờ lên lớp: Xây dựng tiêu chuẩn giờ lên lớp là một việc làm cần thiết, tiêu chuẩn này trước hết là cơ sở để giáo viên tự đánh giá kết quả công việc của họ mà phần lớn không có người chứng kiến ngoài học sinh, nhưng ý nghĩa và tác dụng đối với sự tiến bộ nghề nghiệp, đối với chất lượng dạy học lại rất lớn. Chuẩn này cũng có thể dùng để đánh giá việc giảng dạy của giáo viên. Vì vậy, khi xây dựng chuẩn cần đảm bảo tính khoa học, tính thực tiễn phù hợp với trình độ của giáo viên. Chuẩn giờ lên lớp cũng là một quyết định quản lý của nhà trường, nó gắn liền với thực tế trình độ của giáo viên trong từng giai đoạn. Những căn cứ để xây dựng chuẩn là:

          + Yêu cầu về kiến thức kĩ năng các môn học được quy định trong chương trình;

          + Tiêu chuẩn đánh giá tiết dạy của Bộ Giáo dục và Đào tạo;

          + Những quy định về các loại bài (lí thuyết, luyện tập – thực hành);

          + Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học;

          + Các phương pháp, kĩ thuật mới trong giảng dạy.

          – Tổ chức việc dự giờ và rút kinh nghiệm giờ dạy của giáo viên: Quản lý hoạt động dạy học thông qua việc dự giờ của giáo viên và rút kinh nghiệm giờ dạy để trên cơ sở đó đề ra những quyết định quản lý phù hợp nhằm thúc đẩy mọi hoạt động của nhà trường, đó là chức năng trung tâm của phó hiệu trưởng, đây cũng là nét đặc thù của quản lý trường học. Tư tưởng chỉ đạo đối với việc quản lý giờ lên lớp của phó hiệu trưởng càng tác động trực tiếp vào giờ lên lớp càng tốt, dự giờ dạy của giáo viên là biện pháp trực tiếp nhất, quan trọng nhất trong các biện pháp quản lý giờ lên lớp. Muốn quản lý được quá trình dạy học thông qua việc dự giờ, bản thân người phó hiệu trưởng cần:

          + Nắm vững lý luận dạy học nói chung và lý luận về bài học nói riêng;

          + Hiểu được bản chất cấu trúc – chức năng của giờ lên lớp;

          + Có kiến thức về phương pháp phân tích sư phạm.

Để công tác dự giờ đạt kết quả, tôi đã tổ chức tốt công tác dự giờ và rút

kinh nghiệm giờ dạy của giáo viên, huy động nhiều lực lượng tham gia công tác dự giờ với nhiều hình thức khác nhau như:

          + Tổ chức dự giờ trong tổ chuyên môn;

          + Tổ chức thao giảng trong trường, tham gia thao giảng trong cụm trường;

          + Tổ chức dự giờ thi đua, đăng ký giờ dạy tốt;

          + Phó hiệu trưởng kiểm tra chuyên môn, dự giờ rút kinh nghiệm giảng dạy của giáo viên.

          4.1.4. Nâng cao năng lực quản lý, chỉ đạo sinh hoạt tổ chuyên môn:

Tổ chuyên môn là hình thức tổ chức nghề nghiệp đã có từ lâu trong nhà trường. Đây là đơn vị cơ sở trực tiếp nhất với các hoạt động của giáo viên. Tổ chuyên môn là tập hợp các giáo viên có cùng chuyện môn giúp họ hoàn thành nhiệm vụ của mình trong quá trình dạy học – giáo dục. Thông qua tổ chuyên môn, phó hiệu trưởng sẽ nắm được sâu sát hoạt động của giáo viên, phát huy cao độ sự thống nhất giữa Ban giám hiệu với các thành viên trong tập thể sư phạm. Vì vậy, tăng cường chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn là mối quan tâm thường xuyên của người quản lý. Để nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn, tôi đã phối hợp với hiệu trưởng thực hiện các việc sau:

* Quy định chế độ sinh hoạt chuyên môn hàng tháng

Căn cứ vào nội dung các hoạt động của tổ chuyên môn, căn cứ vào yêu cầu trọng tâm của chương trình trong từng thời gian, phó hiệu trưởng chỉ đạo các tổ đi sâu vào nội dung cụ thể cho phù hợp. Chế độ sinh hoạt chuyên môn theo tổ hai lần trong một tháng; tổ trưởng chuyên môn lên chương trình và phân công công việc cho từng thành viên, phó hiệu trưởng kiểm tra từng đợt theo lịch chung của nhà trường.

* Nâng cao chất lượng đội ngũ tổ khối trưởng chuyên môn

Hàng tháng, phó hiệu trưởng họp với các tổ trưởng chuyên môn, chỉ đạo các tổ trưởng thực hiện kế hoạch của nhà trường và kế hoạch của tổ đã đề ra. Đồng thời yêu cầu các tổ trưởng chuyên môn báo cáo tình hình giảng dạy của giáo viên, tình hình học tập của học sinh trong phạm vi tổ quản lý.

          Hoạt động chuyên môn của các tổ hướng vào các hoạt động chủ yếu sau:

– Các hoạt động giúp giáo viên thực hiện chương trình dạy học: Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn, tổ trưởng chuyên môn cần tổ chức cho giáo viên thảo luận những vấn đề mới và khó trong chương trình, thống nhất những vấn đề trọng tâm. Tổ trưởng chuyên môn dự kiến những vấn đề có thể nảy sinh trong quá trình thực hiện chương trình, dự kiến biện pháp giải quyết theo khả năng của giáo viên, những điều kiện vật chất kĩ thuật nếu có. Tổ trưởng chuyên môn theo dõi việc thực hiện chương trình của tổ mình và báo cáo đầy đủ các thông tin theo yêu cầu của Ban giám hiệu. Tổ trưởng chuyên môn yêu cầu giáo viên nghiên cứu kĩ chương trình ở các khối lớp được phân công giảng dạy, đồng thời nghiên cứu thêm chương trình toàn cấp học để thấy được vị trí, yêu cầu về kiến thức mà tổ mình cần đạt. Trên cơ sở đó xác định những vấn đề cần tập trung rút kinh nghiệm cho bản thân hoặc cần thảo luận thêm trong tổ. 

– Các hoạt động giúp giáo viên chuẩn bị bài dạy có chất lượng tốt: Đầu năm học tổ trưởng chuyên môn tổ chức cho giáo viên trong tổ trao đổi những vấn đề liên quan đến việc chuẩn bị cho giảng dạy để có định hướng chung thống nhất trong tổ sau đó tổng hợp và báo cáo cho Ban giám hiệu những việc cần phải làm của tổ trong cả năm học. Trên cơ sở những yêu cầu về việc chuẩn bị giờ lên lớp, tổ trưởng chuyên môn hướng dẫn giáo viên thảo luận kĩ những vấn đề cần thiết như:

+ Xác định rõ mục tiêu của chương trình và từng bài, có sự thống nhất trong tổ, nhóm chuyên môn;

+ Thảo luận kĩ nội dung chương trình để phát hiện những vấn đề khó khi giảng dạy, phân tích các phương pháp có thể vận dụng, nêu rõ những chỗ mạnh, chỗ yếu của mỗi phương pháp, xem xét khả năng của từng giáo viên trong việc vận dụng phương pháp, tuyệt đối không gò ép tất cả mọi giáo viên phải tuân theo một phương pháp duy nhất;

+ Tổ chức cho giáo viên trao đổi các tài liệu tham khảo;

+ Tổ chức cho giáo viên làm đồ dùng dạy  học, nghiên cứu sử dụng có

hiệu quả các đồ dùng dạy học hiện có của nhà trường.

Hàng tuần, tổ trưởng chuyên môn kiểm tra việc soạn bài của giáo viên trong buổi sinh hoạt chuyên môn (có báo cáo kết quả kiểm tra trong biên bản sinh hoạt tổ chuyên môn). Kiểm tra kế hoạch giảng dạy của giáo viên cho tuần sau (nên kiểm tra vào thứ sáu để kịp thời điều chỉnh khi cần thiết). Sau khi kiểm tra phải có nhận xét, góp ý một cách cụ thể giúp giáo viên rút kinh nghiệm soạn bài tốt hơn.

– Các hoạt động nâng cao chất lượng giờ dạy trên lớp của giáo viên:                                                                                                                       Tổ trưởng chuyên môn xây dựng kế hoạch dự giờ của tổ trong cả năm học căn cứ vào thực tế tình hình đội ngũ của tổ. Tổ chức việc dự giờ, rút kinh nghiệm giờ dạy của giáo viên trong phạm vi tổ. Động viên giáo viên đăng ký giờ dạy tốt, tổ chức thao giảng về đổi mới phương pháp và hình thức dạy học. Tăng cường chỉ đạo, quản lý hoạt động dạy học, giáo dục, sinh hoạt tổ/nhóm chuyên môn dựa trên “Nghiên cứu bài học”.

– Chỉ đạo tổ chuyên môn tổ chức phụ đạo học sinh nhận thức chậm, học sinh có khó khăn trong học tập, bồi dưỡng học sinh năng khiếu: Tổ trưởng chuyên môn phải xây dựng kế hoạch bồi dưỡng học sinh năng khiếu, phụ đạo học sinh nhận thức chậm, học sinh có khó khăn trong học tập như: Xác định đối tượng, xây dựng nội dung bồi dưỡng và phụ đạo, phân công giáo viên phụ trách, kiểm tra đánh giá sự tiến bộ của học sinh trong từng giai đoạn.

* Nâng cao chất lượng bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giáo viên

Để nâng cao năng lực sư phạm cho đội ngũ giáo viên thì việc bồi dưỡng chuyên môn – nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên là yêu cầu thường xuyên và liên tục. Thực tế cho thấy những nhà trường có phong trào chuyên môn mạnh đều rất chú trọng đến việc bồi dưỡng chuyên môn. Ở trường chúng tôi hình thức bồi dưỡng chủ yếu là:              

– Bồi dưỡng thường xuyên: Nội dung chủ yếu là cập nhật kiến thức, hướng dẫn rèn luyện kĩ năng các môn học, hướng dẫn việc cải tiến phương pháp và hình thức dạy học. Bước đầu bồi dưỡng giáo viên về mặt nhận thức, hướng cho giáo viên thấy được đặc trưng hiện nay của nghề dạy học là phải luôn luôn đổi mới phương pháp dạy học. Không thể suốt quãng đời dạy học bằng lòng với vốn kiến thức đã tích lũy được ở trường sư phạm mà cần bồi dưỡng thường xuyên, liên tục để nắm vững chương trình Giáo dục phổ thông, sách giáo khoa. Việc tổ chức và bồi dưỡng thường xuyên đã góp phần đáp ứng nhu cầu nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và cập nhật thông tin của giáo viên, chính vì vậy trường chúng tôi xác định rõ cho từng giáo viên quán triệt một cách sâu sắc tầm quan trọng và kế hoạch triển khai, tổ chức thực hiện. Nội dung của từng môn học, từng chuyên đề cũng như vấn đề ý thức học tập, phương pháp học tập, bồi dưỡng khâu kiểm tra, đánh giá được nghiên cứu kỹ và thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ. Nhờ việc tổ chức bồi dưỡng khoa học và nội dung bồi dưỡng không mang tính hình thức, đi vào những nội dung thiết thực với giáo viên; những vấn đề khó và mới mà giáo viên đang gặp phải trong quá trình dạy học – giáo dục cho học sinh, nên hiệu quả của mỗi đợt bồi dưỡng được đánh giá cao. Giáo viên được nâng cao về nhận thức, về chuyên môn, về khoa học giáo dục và điều quan trọng hơn là qua đó họ “Biết được một” để họ “Làm được hai, ba, bốn,…” và nhiều hơn nữa trong việc dạy học và giáo dục học sinh. Bên cạnh việc bồi dưỡng thường xuyên, giáo viên tham gia hoàn thành các modul của chương trình tập huấn và bồi dưỡng giáo viên của Bộ GD&ĐT trên nền tảng tập huấn nhà xuất bản giáo dục tại địa chỉ: https://taphuan.csdl.edu.vn/. Để tham gia quá trình tự bồi dưỡng, mỗi giáo viên được cấp 01 tài khoản trên hệ thống LMS. Giáo viên tự đăng nhập tài khoản và mật khẩu để vào trang học tập cá nhân. Sau khi đăng nhập thành công vào hệ thống, giáo viên nghiên cứu các thông tin trên trang học tập. Giáo viên phải nghiên cứu kỹ từng nhiệm vụ cụ thể, điền đầy đủ các thông tin cá nhân. Lựa chọn môn học, điền các thông tin như: chức vụ, trình độ đào tạo, chuyên ngành, khối, chọn môn tham gia bồi dưỡng, …

– Bồi dưỡng tại trường: Thông qua các hình thức như: Hội thảo, thao giảng, chuyên đề, tự học, sinh hoạt chuyện môn định kỳ,…Trước hết, cần tạo ra một phong trào thi đua dạy tốt, nâng cao chất lượng giờ dạy, say mê với nghề nghiệp trong đội ngũ giáo viên. Không thể có những buổi sinh hoạt chuyên môn có chất lượng cao khi giáo viên chưa say sưa với giờ dạy trên lớp, chưa đầu tư vào kế hoạch bài dạy; nền nếp chuyên môn của trường lỏng lẻo. Hoạt động chuyên môn, nền nếp ổn định là cái nền để nâng cao chất lượng giảng dạy. Nhà trường đã mời tiến sĩ Lê Thị Thu Hương, trưởng khoa tiểu học trường đại học sư phạm Thái Nguyên triển khai phương pháp kỹ thuật dạy học phát huy năng lực, phẩm chất học sinh cho toàn thể cán bộ, giáo viên. Vì vậy, việc tìm các tình huống có vấn đề từ thực tế giảng dạy của giáo viên là nguồn “Nguyên liệu” dồi dào nhất để  “thiết kế” những bài giảng có hiệu quả cao. Ví dụ như: Dạy học phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh, phát huy tính tích cực của học sinh ở phần tìm hiểu bài; phần luyện đọc trong phân môn Tập đọc như thế nào? Dạy học phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh, tổ chức trò chơi trong môn Toán ra sao? Thời lượng sử dụng hoạt cảnh ở môn Đạo đức là bao nhiêu? Cách khắc phục lỗi phát âm sai ở địa phương?… Qua các buổi dự giờ, sinh hoạt chuyên môn, hội thảo sẽ định hướng cho mỗi giáo viên. Hoặc thảo luận chuyên đề, thi trình bày bảng lớp, thi đọc diễn cảm, hội thảo nâng cao chất lượng dạy học. Những nguồn “Nguyên liệu” đó do Ban giám hiệu định hướng cho giáo viên khai thác.

Tự bồi dưỡng thường xuyên của mỗi giáo viên là giải pháp có ý nghĩa quyết định trong việc nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của họ. Để tạo điều kiện cho giáo viên tự bồi dưỡng, trước hết nhà trường cần phải cung cấp cho họ những tư liệu hỗ trợ cần thiết như mạng Internet, ti vi, máy chiếu, sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo, Chuẩn kiến thức, kỹ năng của

các môn học, tạp chí giáo dục Tiểu học, … có thể coi đây là những tài liệu cẩm nang của mỗi giáo viên. Không ngừng chăm lo sức khỏe, tạo điều kiện nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đội ngũ giáo viên để họ yên tâm, phấn khởi, toàn tâm toàn ý chăm lo cho sự nghiệp giáo dục. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra chuyên môn để nắm bắt kịp thời thực trạng chất lượng đội ngũ, qua đó có kế hoạch bồi dưỡng phù hợp hơn. Đối với giáo viên tiểu học hiện nay, cùng với sự đổi mới phương pháp dạy học nâng cao chất lượng giáo dục, sự đổi mới về trang thiết bị và các phương tiện phục vụ dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học là việc tăng cường công tác bồi dưỡng giáo viên. Làm tốt điều đó sẽ làm cho cho bậc Tiểu học – bậc học nền tảng – phát triển vững chắc tạo đà cho việc phổ cập bậc Trung học cơ sở những năm tới, góp phần tích cực vào thực hiện mục tiêu “nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực – bồi dưỡng nhân tài” cho đất nước.