Phát triển các làng nghề trồng dâu, nuôi tằm truyền thống

Tỉnh ta có nhiều làng nghề trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ truyền thống, sản phẩm đã có uy tín trên thị trường như: làng Đại An, xã Nam Thắng (Nam Trực); làng Cổ Chất, xã Phương Định (Trực Ninh). Ngoài việc tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hàng nghìn lao động, các làng nghề trồng dâu, nuôi tằm còn là nơi lưu giữ nét văn hoá truyền thống ở các làng quê trong tỉnh.

Với lịch sử hình thành hàng trăm năm, sau một thời gian trầm lắng, nghề trồng dâu, nuôi tằm ở thôn Đại An (xã Nam Thắng) những năm gần đây đã được khôi phục, đem lại thu nhập khá cho người dân địa phương. Đồng chí Đỗ Văn Nạc, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: Với lợi thế là vùng bãi bồi màu mỡ, quanh năm được bồi đắp bởi phù sa của sông Hồng, rất phù hợp với cây dâu. Toàn xã hiện có trên 82ha đất trồng dâu. Thôn Đại An có 10 xóm thì cả 10 xóm có nghề nuôi tằm, mỗi xóm có 50-60 hộ tham gia. Trồng dâu, nuôi tằm từ lâu đã được coi là nghề “một vốn bốn lời”. Cây dâu cho thu hoạch ổn định từ 15-20 năm liên tục, nếu chăm sóc tốt có thể đạt đến 30 năm mới phải trồng lại. Hằng năm, sau khi thu hoạch lứa tằm cuối, cây dâu được chặt sát gốc, chăm bón bằng các loại phân đạm, phân chuồng để qua Tết bắt đầu nảy mầm, cho lá. Vụ tằm bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 11 (âm lịch); vòng đời của con tằm ngắn, chỉ khoảng 20-21 ngày nên mỗi vụ thường nuôi được 8-10 lứa tằm. Ông Bùi Quang Thuấn, xóm 4, với kinh nghiệm hơn 30 năm nuôi tằm cho biết: Vòng đời của con tằm từ khi trứng nở đến lúc chín thành kén trải qua 4 giấc ngủ. Con tằm cứ ăn liên tục 3 ngày đêm thì ngủ một ngày đêm trong 3 giấc ngủ đầu. Đến giấc ngủ cuối cùng, tằm ăn liên tục trong khoảng 6-7 ngày rồi chín thành kén.

Xe tơ tại cơ sở của anh Phạm Văn Khải, thôn Cổ Chất, xã Phương Định (Trực Ninh).

Ông Thuấn ước tính, mỗi sào dâu chỉ đủ cung cấp thức ăn cho một vòng tằm khoảng 11-12 nghìn con. Hiện nay, ngoài loại kén vàng truyền thống, người dân nơi đây còn nuôi thêm loại tằm cho kén trắng với giống nhập từ Trung Quốc. Một vòng tằm kén vàng cho khoảng 12-15kg kén; tằm kén trắng năng suất cao hơn, thường đạt từ 15-20kg. Với giá bán bình quân từ 80-120 nghìn đồng/kg kén, mỗi vòng tằm cho thu nhập từ 12-15 triệu đồng. Nhờ nghề nuôi tằm, mỗi hộ với bình quân từ 2-3 lao động có thu nhập từ 80-120 triệu đồng trong một vụ tằm 10 tháng. Kén tằm được các thương lái về tận nơi thu mua để cung ứng ra thị trường. Nếu như thôn Đại An chỉ nuôi tằm thì thôn Cổ Chất, xã Phương Định (Trực Ninh) còn có nghề ươm tơ truyền thống. Toàn xã hiện có khoảng 20ha trồng dâu với khoảng 350 hộ nuôi tằm. Ngoài ra, thôn Cổ Chất có 230 bếp ươm tơ và gần chục hộ đầu tư máy xe tơ cao cấp xuất khẩu sang các nước Trung Quốc, Thái Lan… Bình quân, cứ 10kg kén cho 7 lạng tơ, 6-7kg nhộng và hơn 2kg xơ. Các phụ phẩm của kén như: nhộng tằm, xơ tơ cũng mang lại nguồn thu nhập không nhỏ cho các hộ trong thôn. Nghề ươm tơ ở thôn Cổ Chất không chỉ tạo việc làm cho 250 lao động chính với thu nhập bình quân 3 triệu đồng/người/tháng mà còn thu hút hàng trăm lao động tận dụng để quay tơ, chọn kén, phân loại nhộng… Ngoài ra, thôn Cổ Chất còn có 10 hộ đầu tư dàn máy xe tơ tạo việc làm ổn định cho khoảng 10-15 lao động/hộ. Cơ sở xe tơ của anh Nguyễn Văn Bạo, thôn Cổ Chất đã đầu tư trên 200 triệu đồng để xây dựng nhà xưởng và mua sắm thiết bị xe tơ công nghiệp thay thế phương thức xe tơ thủ công trước đây. Với 1 dây chuyền máy xe tơ, 4 máy quay ống, trung bình một năm, cơ sở sản xuất của gia đình anh xuất bán ra thị trường khoảng 3 tấn tơ thành phẩm, doanh thu đạt trên 1 tỷ đồng, tạo việc làm, thu nhập cho 10 lao động. Hiện nay, nghề trồng dâu, nuôi tằm còn phát triển ở nhiều địa phương trong tỉnh như: Nông trường Rạng Đông (Nghĩa Hưng) có diện tích trồng dâu, nuôi tằm đạt 13,5ha, năng suất đạt 2 tấn kén/ha; xã Xuân Hồng (Xuân Trường) có trên 100 hộ nuôi tằm tập trung ở khu vực thôn Hồng Thiện. Những năm gần đây, hơn 100 hộ dân thôn Duyên Hạ, xã Tân Thịnh (Nam Trực) cũng phát triển nghề trồng dâu, nuôi tằm với diện tích khoảng 20ha trồng dâu…

Là nghề truyền thống, tạo việc làm ổn định và thu nhập cho nhiều lao động nông thôn nhưng nghề trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ truyền thống của tỉnh đang gặp khó khăn. Diện tích đất trồng dâu của nhiều địa phương có nghề đang giảm mạnh. Những năm trước, xã Phương Định thường duy trì khoảng 60-70ha trồng dâu nhưng hiện chỉ còn khoảng 20ha, sản lượng kén tằm chỉ đáp ứng được khoảng 20% nhu cầu của làng nghề ươm tơ Cổ Chất. Vào thời cao điểm, thôn Cổ Chất có gần 1.000 bếp ươm tơ hoạt động suốt ngày đêm, đến nay chỉ còn lại khoảng 1/5. Để duy trì ổn định nguồn kén tằm nguyên liệu, nhiều hộ trong thôn Cổ Chất phải nhập kén từ các tỉnh Thái Bình, Nghệ An, Thanh Hóa, Sơn La, Yên Bái… nên chi phí sản xuất tăng cao, hiệu quả kinh tế giảm… Để phát triển nghề trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ truyền thống theo hướng bền vững, các địa phương cần quy hoạch các vùng trồng dâu thích hợp với điều kiện tự nhiên, thổ nhưỡng của từng vùng để có nguyên liệu ổn định; có cơ chế hỗ trợ người nuôi tằm, trồng dâu ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật mới để phát triển nghề; đồng thời khuyến khích, tạo điều kiện cho các cơ sở ươm tơ đầu tư đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng, đa dạng hoá mẫu mã sản phẩm, tăng tính cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường./.

Bài và ảnh: Thành Trung