Nhiều lựa chọn cho người lao động khi rút bảo hiểm xã hội một lần

Mục tiêu cuối cùng của Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) là khuyến khích người lao động ở lại hệ thống bảo hiểm xã hội

Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) cho biết mục tiêu cuối cùng của Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) là khuyến khích người lao động ở lại hệ thống bảo hiểm xã hội để được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi đến tuổi nghỉ hưu, tránh những thiệt hại, bất lợi khi hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) 1 lần.

Hai phương án rút bảo hiểm xã hội 1 lần

Số liệu thống kê của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cho thấy trong giai đoạn 2016-2021, cả nước có hơn 4 triệu người lao động đề nghị và được giải quyết hưởng BHXH 1 lần, bình quân mỗi năm có gần 700.000 người hưởng BHXH 1 lần, số lượng năm sau luôn cao hơn năm trước với tốc độ tăng trung bình mỗi năm khoảng 11,6%.

Những người hưởng BHXH 1 lần tập trung đông nhất ở nhóm tuổi từ trên 30 đến đủ 40 tuổi (chiếm khoảng 40,4%), nhóm tuổi từ trên 20 đến đủ 30 tuổi đứng thứ 2 (chiếm khoảng 37,1%); nhóm tuổi từ trên 40 tuổi đến đủ 50 tuổi đứng thứ 3 (chiếm khoảng 15,4%), nhóm tuổi từ trên 50 tuổi đến đủ 60 tuổi đứng thứ 4 (chiếm khoảng 5,8%), nhóm tuổi từ trên 60 tuổi đứng thứ 5 (chiếm khoảng 1,1%), thấp nhất là nhóm từ đủ 20 tuổi trở xuống (chiếm khoảng 0,3%).

Như vậy, người hưởng BHXH 1 lần chủ yếu là lao động trẻ, từ trên 20 tuổi đến đủ 40 tuổi, chiếm khoảng 77,5% trong tổng số người hưởng bảo hiểm xã hội 1 lần. Áp lực về tài chính (bắt đầu tự lập, tiếp tục đầu tư học tập nâng cao trình độ nghề, lập gia đình, nuôi con nhỏ…) và sự thay đổi, gián đoạn trong công việc (công việc chưa ổn định, bản thân muốn tìm kiếm cơ hội tốt hơn…) khiến những lao động trẻ có xu hướng nhận bảo hiểm xã hội 1 lần khi gặp khó khăn.

Điều này cho thấy việc hưởng BHXH 1 lần sớm vẫn có thể tiếp tục gia tăng, bởi hầu hết lao động trẻ quan tâm nhiều đến nhu cầu trước mắt (ngắn hạn) hơn là nhu cầu hưởng lương hưu khi về già (dài hạn).

Trước thực trạng số người hưởng BHXH 1 lần tăng liên tục hằng năm, ảnh hưởng đến độ bao phủ bảo hiểm xã hội và gia tăng số lao động đến tuổi nghỉ hưu  không có lương hưu, Bộ LĐTB&XH đã đưa vào dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi phương án hạn chế người lao động rút toàn bộ tiền tham gia BHXH trong 1 lần.

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi đang lấy ý kiến với 2 phương án rút bảo hiểm xã hội 1 lần.

Theo đó, phương án 1 giữ nguyên quy định hiện hành của Luật và Nghị quyết 93/2015/QH13: sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH hội bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được rút BHXH 1 lần.

Phương án 2, cho phép người lao động hưởng BHXH 1 lần để trước mắt đáp ứng nhu cầu của bản thân, gia đình song vẫn bảo lưu phần còn lại để có thể tiếp tục tham gia và hưởng chế độ khi đủ tuổi nghỉ hưu. 

Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu rút BHXH 1 lần thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. 

Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu, ghi nhận trên sổ BHXH để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Bốn lựa chọn cho người lao động

Theo ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội (Bộ LĐTB&XH) với những quy định mới trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), người lao động có 4 lựa chọn khi bảo lưu 50% thời gian đóng. 

Cụ thể là nếu tiếp tục đi làm và tham gia BHXH sẽ được cộng dồn đến khi đủ 20 năm đóng để hưởng lương hưu; trường hợp lao động đủ tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ năm đóng BHXH có thể chọn đóng 1 lần cho thời gian thiếu để nhận lương hưu; chọn nhận trợ cấp hưu trí hàng tháng; tiếp tục rút BHXH 1 lần khi đến tuổi về hưu.

Phó Tổng Giám đốc Bảo hiểm Xã hội Việt Nam Lê Hùng Sơn khẳng định: “Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội đưa ra nhiều sự lựa chọn, quyền lợi cho người lao động khi tiếp tục tham gia BHXH như tham gia tiếp để nhận lương hưu hoặc nhận trợ cấp hưu trí hằng tháng sớm hơn thay vì chờ đến 80 tuổi”.

Theo số liệu thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, đến năm 2022 có hơn 895.000 người rút BHXH 1 lần. Trong bối cảnh đó, lãnh đạo Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cho rằng phương án người lao động được rút 50% thời gian đóng và bảo lưu 50% còn lại để hưởng chế độ sẽ hài hoà lợi ích trước mắt và lâu dài cho người lao động.

Đồng tình với quy định này, ông Lê Đình Quảng, Phó Trưởng Ban Chính sách-Pháp luật (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) đề xuất thêm, quy định sau 12 tháng không tham gia BHXH mới có thể rút BHXH 1 lần cần được cân nhắc lại.

Theo ông Lê Đình Quảng, cơ quan soạn thảo có thể cân đối khoảng thời gian quy định để rút BHXH 1 lần là khoảng 3 tháng sau khi người lao động mất việc thì có thể hưởng bảo hiểm thất nghiệp, sau đó vẫn không có việc làm, nguồn tiền nào khác thì có thể rút BHXH 1 lần để kịp thời giải quyết khó khăn./. 

Thu Cúc