Khái niệm và 6 đặc điểm quan hệ pháp luật hành chính

Bên tham gia quan hệ pháp luật hành chính (cả chủ thể đặc biệt và chủ thể thường) vi phạm yêu cầu của PLHC thì phải chịu trách nhiệm pháp lí trước NN.

Phần lớn tranh chấp phát sinh trong quan hệ pháp luật hành chính được giải quyết theo thủ tục hành chính

Trong một quan hệ pháp luật hành chính thì quyền của bên này tương ứng với nghĩa vụ của bên kia và ngược lại

Một bên tham gia quan hệ pháp luật hành chính phải được sử dụng quyền lực nhà nước

Quan hệ pháp luật hành chính có thể phát sinh theo yêu cầu hợp pháp của chủ thể quản lý hay đối tượng quản lý hành chính nhà nước.

Quan hệ pháp luật hành chính là gì ?

Quan hệ pháp luật hành chính là  một dạng cụ thể của quan hệ pháp luật, là kết quả tác động của quy phạm pháp luật hành chính theo phương pháp mệnh lệnh –  đơn phương tới các quan hệ quản lí hành chính nhà nước.

Đặc điểm của quan hệ pháp luật hành chính

Trước hết quan hệ pháp luật hành chính mang những đặc điểm chung của các quan hệ pháp luật:

Quan hệ pháp luật hành chính là quan hệ xã hội có tính ý chí bởi nó được hình thành và được điều chỉnh theo ý chí của con người.

Các bên chủ thể khu tham gia vào quan hệ pháp luật hành chính có các quyền và nghĩa vụ pháp lí được nhà nước quy định hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện.

Quan hệ pháp luật hành chính còn có các đặc điểm riêng:

Quan hệ pháp luật hành chính có thể phát sinh theo yêu cầu hợp pháp của chủ thể quản lý hay đối tượng quản lý hành chính nhà nước.

Việc điều chỉnh pháp lý đối với các QHQLHCNN không chỉ nhằm mục đích bảo đảm lợi ích của nhà nước, mà còn ảnh hưởng tới quyền lợi nhiều mặt của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội.

Thẩm quyền QLHCNN chỉ có thể thực hiện nếu có sự tham gia tích cực từ phía đối tượng quản lý. Ngược lại, nhiều quyền lợi của đối tượng QLHCNN chỉ có thể được đảm bảo nếu có sự hỗ trợ tích cực của các chủ thể quản lí bằng hành vi pháp lí cụ thể

Ví dụ: Quan hệ hành chính này sinh từ yêu cầu của đối tượng quản lí : Một công ty tiến hành đăng kí giấy phép kinh doanh.

Quan hệ hành chính nảy sinh từ yêu cầu của chủ thể quản lí

Bộ Nội vụ tiến hành quản lí nhân sự của mình, cắt giảm biên chế để giảm đi sự cồng kềnh của bộ máy nhà nước.

Nội dung của quan hệ pháp luật hành chính là các quyền và nghĩa vụ pháp lí hành chính của các bên tham gia quan hệ đó. Các bên tham gia có thể là CQNN, tổ chức hay cá nhân; có thể nhân danh NN, vì lợi ích NN hoặc nhân danh chính mình nhưng họ đều thực hiện quyền và nghĩa vụ do QPPLHC quy định. Việc quy định quyền và nghĩa vụ này là cần thiết đối với việc xác lập và duy trì trật tự QLHCNN.

Ví dụ: Khi một công ty đăng kí kinh doanh, công ty đó sẽ tham gia vào quan hệ pháp luật hành chính. Công ty đó sẽ có quyền và nghĩa vụ nhất định, ngược lại Nhà nước cũng có quyền và nghãi vụ nhất định để đảm bảo cho công ty đó đăng kí kinh doanh được và hoạt động.

Một bên tham gia quan hệ pháp luật hành chính phải được sử dụng quyền lực nhà nước

Các chủ thể trong quan hệ pháp luật hành chính bao gồm chủ thể đặc biệt (các cơ quan, tổ chức, cá nhân được nhân danh và sử dụng QLNN trong quan hệ ấy) và chủ thể thường (là đối tượng quản lí-không được sử dụng QLNN và có nghĩa vụ phục tùng việc sử dụng QLNN của các chủ thể quản lí). Vì vậy, có thể nhận định,quan hệ pháp luật hành chính không thể phát sinh và tồn tại nếu thiếu chủ thể đặc biệt.

Ví dụ: Khi xử phạt vi phạm giao thông, công án chính là bên được sử dụng quyền lực nhà nước.

Trong một quan hệ pháp luật hành chính thì quyền của bên này tương ứng với nghĩa vụ của bên kia và ngược lại

quan hệ pháp luật hành chính là quan hệ “quyền lực-phục tùng”, bất bình đẳng về ý chí giữa các bên tham gia. Tuy nhiên, không có nghĩa là trong quan hệ pháp luật hành chính, chủ thể đặc biệt chỉ có quyền và chủ thể thường chỉ có nghĩa vụ:

Việc thực hiện thẩm quyền của chủ thể đặc biệt vừa là quyền vừa là trách nhiệm của chủ thể này. Bên cạnh đó, chủ thể thường tuy có nghĩa vụ chấp hành mệnh lệnh song cũng có những quyền nhất định (xuất phát từ yếu cầu bảo đảm tính khách quan, đúng pháp luật của hành vi QLHCNN hoặc đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của họ). VD: quyền yêu cầu, đề nghị, khiếu nại, tố cáo,…

Việc thực hiện thẩm quyền của chủ thể đặc biệt chỉ có hiệu lực khi nó làm phát sinh nghĩa vụ chấp hành của chủ thể thường. Mặt khác, việc thực hiện quyền của chủ thể thường trong quan hệ pháp luật hành chính chỉ có ý nghĩa thực sự nếu nó làm phát sinh trách nhiệm tiếp nhận, xem xét giải quyết của chủ thể đặc biệt.

VD: Công dân có quyền khiếu nại nhưng nếu việc thực hiện quyền khiếu nại đó của công dân không làm phát sinh trách nhiệm tiếp nhận, xem xét, giải quyết của người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại thì việc khiếu nại đó chỉ mang tính hình thức, không có giá trị pháp lí.

Phần lớn tranh chấp phát sinh trong quan hệ pháp luật hành chính được giải quyết theo thủ tục hành chính

Bên cạnh đó, do tính chất và yêu cầu giải quyết một số tranh chấp phát sinh trong quan hệ pháp luật hành chính mà việc giải quyết chúng có thể thực hiện bằng các kết hợp thủ tục hành chính với thủ tục tố tụng.

Ví dụ: Khi cơ quan nhà nước giải quyết chưa thỏa đáng khiếu nại của công dân dẫn đến tranh chấp, việc giải quyết tranh chấp này cũng được thực hiện theo thủ tục hành chính….

Bên tham gia quan hệ pháp luật hành chính (cả chủ thể đặc biệt và chủ thể thường) vi phạm yêu cầu của PLHC thì phải chịu trách nhiệm pháp lí trước NN.

Ví dụ: Công dân vượt đèn đỏ khi tham gia giao thông, các cơ quan nhà nước sử dụng chưa đúng thẩm quyền để giải quyết tố cáo, khiếu nại gây thiệt hại cho người dân… đều phải chịu trách nhiệm pháp lí trước nhà nươc.

Các quan hệ pháp luật hành chính có những đặc điểm riêng đó vì:

Chủ thể đặc biệt tham gia vào quan hệ pháp luật hành chính trên cơ sở QLNN nên phải chịu trách nhiệm trước NN khi sử sụng quyền lực ấy.

Chủ thể thường thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trước bên đại diện cho NN, do đó phải chịu trách nhiệm trước NN về tính hợp pháp của hành vi do mình thực hiện trong quan hệ này.

Những vi phạm trên đều xâm hại đến trật tự QLHCNN. Do đó, bên vi phạm phải chịu trách nhiệm pháp lí trước Nhà nước về hành vi vi phạm của mình.

Tuy nhiên không phải trong mọi trường hợp chủ thể vi phạm yêu cầu của pháp luật hành chính đều phải chịu cùng một loại trách nhiệm pháp lí trước NN. Mà tùy thuộc vào việc hành vi trái PLHC cấu thành loại vi phạm pháp luật nào mà NN sẽ truy cứu trách nhiệm hình sự, hành chính, kỉ luật đối với người vi phạm, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường.

Bài viết cùng chủ đề:

Nguồn của luật hành chính ?

Quản lý theo ngành, quản lý theo chức năng và quản lý theo địa phương

Trên đây là tư vấn của luatthanhmai về chủ đề Khái niệm và 6 đặc điểm quan hệ pháp luật hành chính. Nếu có thắc mắc hay vấn đề cần được tư vấn vui lòng liên hệ email: [email protected] để được luật sư tư vấn hỗ trợ

5/5 – (2 bình chọn)