Khái niệm mạng xã hội Facebook – (LUẬN văn THẠC sĩ) hành vi sử dụng mạng xã hội facebook của si –

1.2.2.1. Khái niệm mạng xã hội

Từ sựra đời của MXH đầu tiên trên thế giới Classmates.com (1995) đến sự xuất
hiện của hàng loạt các MXH khác nhau như MySpace, Bebo, Facebook (2004), MXH
hiện nay trở nên thân thuộc với hầu hết mọi người, đặc biệt là với giới trẻ. Tính đến

năm 2013, có khoảng 22% tổng dân số toàn cầu tham gia sử dụng MXH thuộc mọi lứa
tuổi, từ thanh thiếu niên cho đến người già, ở mọi lĩnh vực hoạt động nghề nghiệp,
thuộc mọi quốc gia, dân tộc, vùng văn hóa.

Sự xuất hiện của MXH mang đến cho người sử dụng những lợi ích to lớn trong
nhiều lĩnh vực của đời sống. Ở khía cạnh kinh tế, MXH giúp các nhà sản xuất quảng
bá sản phẩm đến đông đảo người dân một cách nhanh chóng, việc giao dịch, mua bán
hàng hóa cũng trở nên thuận tiện hơn. Từgóc độ giáo dục, ngoài việc cung cấp lượng
tri thức khổng lồ trong mọi vấn đề, MXH còn giúp khắc phục những hạn chế của giáo
dục truyền thống bằng cách cho phép những người tham gia vào một chương trình đào
tạo, thảo luận không nhất thiết phải cùng tập hợp vào một thời gian hay không gian
nhất định mà vẫn đạt được mục đích học tập của họ. Ởlĩnh vực giải trí, MXH có khả
năng đáp ứng nhu cầu giải trí phù hợp với mong muốn của người dùng ở mọi lứa tuổi
qua những bộ phim, bài hát hay các trò chơi điện tử, v.v… Do những ưu điểm nổi trội
của MXH cùng với sự hỗ trợ hữu ích của khoa học công nghệ mà MXH ngày càng thu
hút và tăng nhanh về số người tham gia sử dụng, đặc biệt là thanh thiếu niên, những
người trẻ tuổi. Bởi nhóm đối tượng này sớm thích ứng với cái mới.

Đối với học sinh, sinh viên, MXH là nơi để họ bày tỏ bản thân theo bất cứ cách
nào mà họ muốn. Từ việc công khai (một cách có lựa chọn) các thông tin cá nhân như
tên, tuổi, ngày sinh, địa chỉ, sởthích, v.v… đến các cập nhật cuộc sống hằng ngày như
ăn ởđâu, làm gì, v.v… và những cảm xúc, tâm trạng, quan điểm của bản thân về một
vấn đềnào đó trong cuộc sống, họ dễ dàng xấy dựng và thể hiện “ chân dung” cá nhân
với cộng đồng bạn bè trên MXH, MXH cũng là nơi giúp họ tìm kiếm và có thêm bạn
bè mới, tham gia vào những cộng đồng ảo nhưng vì những mục đích thật như chia sẻ
thông tin, sở thích, v.v…

Theo hướng tiếp cận toán học, Trần Minh Đức (2012) cho rằng MXH có thể xem
như: “Một hệ thống gồm các đỉnh (node) gắn với nhau thành một mạng gồm các liên
kết (hoặc các cung). Theo tác giả, MXH được xem như mạng phức hợp, hay nói cách
khác là một tập các hệ thống được tạo bởi các yếu tố đồng nhất hoặc không đồng nhất
kết nối với nhau thông qua sự tương tác khác nhau giữa các yếu tố này và được trải ra

trên diện rộng. Mạng phức hợp có hai thuộc tính quan trọng là “hiệu ứng thế giới nhỏ”
(small- world effect) và “ đặc trưng co dãn tự do” (scale free feature) [8].

Theo hướng tiếp cận xã hội, nhấn mạnh yếu tố con người, MXH được nghiên
cứu trên quan hệ cá nhân – cộng đồng để tạo thành mạng lưới xã hội. Tác giả Nguyễn
Thị Lê Uyên, Viện Nghiên cứu P hát triển TP.HCM định nghĩa mạng lưới xã hội là:
“Một tập hợp các mối quan hệ giữa các thực thể xã hội gọi chung là actor. Các thực
thể xã hội này không nhất thiết chỉ là các cá nhân mà còn là các nhóm xã hội… Khi
mạng lưới xã hội này được thiết lập và phát triển thông qua phương tiện truyền thông
internet, nó được hiểu là MXH ảo” [30].

Theo tác giả Hoàng Thị Hải Yến tích hợp các định nghĩa và cho rằng: “MXH tạo
ra một hệ thống trên nền internet kết nối các thành viên cùng sở thích với nhiều mục
đích khác nhau không phân biệt không gian hay thời gian qua những tính năng như
kết bạn, chat, e-mail, phim ảnh, voice chat… nhằm phục vụ những yêu cầu công cộng
chung và những giá trị của xã hội” [30].

Từ những khái niệm được các nhà nghiên cứu đưa ra, tác giả hiểu: MXH là một
dịch vụ kết nối các thành viên cùng sở thích trên internet lại với nhau, với nhiều mục
đích khác nhau. Khi các cá nhân tham gia vào xã hội ảo thì khoảng cách về không
gian địa lý, giới tính, độ tuổi, thời gian trở nên vô nghĩa. Nhờ vào những ưu thế này
mà MXH đang có tốc độ lây lan chóng mặt và có sức hút với người dùng ở mọi lứa
tuổi, đặc biệt là thanh niên trên toàn thế giới. Những ngưởi sử dụng MXH được gọi là
cư dân mạng.

1.2.2.2. Khái niệm mạng xã hội Facebook

Facebook là một MXH đang có sức lan tỏa mạnh mẽ và là món ăn tinh thần
không thể thiếu đối với giới trẻ. Chúng ta thường xuyên dành cho MXH Facebook một
khoảng thời gian nhất định trong ngày, điều này đang dần lôi kéo mọi thứ nghiêng về
phía bàn cân Facebook, khi mà phía bên kia là cuộc sống thật của họ. Facebook là một
công cụ rất hữu ích, sử dụng MXH Facebook như chiếc cầu nối để mọi người cùng
trao đổi, chơi game, chia sẻ, kết nối mọi thông tin trong đời sống thường ngày, thậm
chí có thể theo dõi những thông tin từ những người nổi tiếng.

Facebook là một website MXH truy cập miễn phí do công ty Facebook, Inc điều
hành và sở hữu tư nhân. Người dùng có thể tham gia các mạng lưới được tổ chức theo
thành phố, nơi làm việc, trường học và khu vực để liên kết giao tiếp với người khác.
Mọi người cũng có thể kết bạn và gửi tin nhắn cho họ, và cập nhật trang hồsơ cá nhân
của mình để thông báo cho bạn bè biết về chúng. Hay nói cách khác MXH được hình
thành khi một nhóm người khởi xướng gửi đi thông điệp mời những người quen gia
nhập và thành bạn bè trong trang Wed của mình. Các thành viên mới sẽ lặp lại quá
trình trên và tạo nên một mạng liên kết rộng lớn không phân biệt không gian địa lý của
thành viên.Như vậy MXH Facebook được hiểu là “MXH Facebook là dịch vụ nối kết
các thành viên cùng sở thích trên Internet lại với nhau với nhiều mục đích khác nhau
không phân biệt không gian và thời gian qua những tín năng như kết bạn, chat, e-mail,
phim ảnh, voice chat… nhằm phục vụ những yêu cầu công cộng chung và những giá
trị của xã hội”.

 Đặc điểm của MXH Facebook

Theo tác giả Lê Minh Thanh (2010), MXH trên internet bao gồm các đặc điểm
nổi bật: tính liên kết cộng đồng, tính đa phương tiện, tính tương tác, khả năng truyền
tải và luu trữlượng thông tin khổng lồ [28].

* Tính liên kết cộng đồng: Đây là đặc điểm nổi bật của MXH ảo, nó cho phép
mở rộng phạm vi kết nối giữa người với người trong không gian đa dạng. Người sử
dụng có thể trở thành bạn của nhau thông qua yêu cầu mời kết bạn mà không cần gặp
gỡ trực tiếp. Việc gửi yêu cầu này tạo ra một cộng đồng mạng với sốlượng thành viên
lớn. Những người có cùng một mối quan tâm cũng có thể tập hợp lại thành các nhóm
trên MXH để giao lưu, chia sẻ thông tin trên mạng thông qua ciệc bình luận hay dẫn
các đường liên kết trên trang chung của nhóm.

* Tính đa phương tiện: Hoạt động theo nguyên lý của web 2.0, MXH có rất
nhiều tiện ích nhờ sự kết hợp giữa các yếu tố chữ viết, âm thanh, hình ảnh, hình ảnh
động,… Sauk hi đăng kí mở tài khoản, người sử dụng có thể xây dựng không gian
riêng cho bản thân. Nhờ những tiện ích và dịch vụ mà MXH cung cấp, người dùng có
thể chia sẻ đường dẫn, tệp âm thanh, hình ảnh, video,… Không những vậy họ có thể

tham gia vào các trò chơi trực tuyến đòi hỏi có nhiều mối quan hệ mới trong xã hội ảo
[7].

* Tính tương tác: thể hiện không chỉ ở chỗ thông tin được truyền đi và sau đó
được phản hồi từ phải người nhận mà còn phụ thuộc vào cách người dùng sử dụng ứng
dụng của MXH.

* Khảnăng truyền tải và lưu trữlượng thông tin khổng lồ: tất cả các trang MXH
nói chung Facebook nói riêng đều có những ứng dụng trong tương tự nhau như cho
phép người sử dụng đăng tâm sự, đăng nhạc hoặc video clip, viết bài,…nhưng phân bổ
dung lượng khác nhau. Các trang MXH lưu trữ thông tin và nhóm sắp xếp chúng theo
trình tự thời gian, nhờ đó, người sử dụng có thể truy cập và tìm lại thông tin đã từng
đăng tải.

 Tính năng của MXH Facebook

MXH Facebook có nhiều loại tính năng khác nhau, trong đó các tính năng phổ
biến nhất có thể kể đến là:

* Tạo hồ sơ cá nhân;
* Kết bạn trực tuyến;

* Tham gia nhóm trực tuyến;
* Chia sẻ, bày tỏ ý kiến;

* Tìm kiếm, theo dõi thông tin.

Khi sử dụng các tính năng này, người tham gia vừa thực hiện tính công khai của
thông tin, vừa phải tính đến tính bảo mật để bảo vệ quyền riêng tư cá nhân. MXH
Facebook đã quan tâm đến điều này và thường có các tính năngcho phép người dùng
chọn lựa chọn ai có thể xem hồ sơ của họ, liên lạc với họ, thêm họ vào danh sách liên
lạc với mình,… Tuy vậy, người sử dụng mới là người quyết định chính trong việc bảo
mật hay công khai thông tin cá nhân cũng như hoạt động sử dụng của mình trên MXH
Facebook.

* Tính bảo mật

MXH Facebook có khuyến cáo người dùng về các điều khoản sử dụng, trong đó
tính bảo mật. Điều khoản này công bố rõ ràng về những thông tin mà trang mạng sẽ
thu thập từ người dùng, chia sẻ chúng, làm cách nào để người dùng thay đổi hoặc xóa

bỏ thông tin, bởi lẽ “cuộc sống riêng tư trên Internet phụ thuộc vào khả năng của
người dùng trong việc kiểm soát thông tin cá nhân được công bố và kiểm soát khả
năng truy cập của những người được cấp phép” Microsoft khuyến cáo người sử dụng
về tính bảo mật trên internet nói chung như sau:

o Suy nghĩ trước khi chia sẻ thông tin cá nhân
• Không chia sẻ nhiều hơn những gì bạn cần

• Không đăng tải bất cứđiều gì trên Facebook mà không muốn công khai
• Giảm thiểu các chi tiết nhận dạng cá nhân hoặc môi trường của bạn
• Giữ bí mật số tài khoản, tên đăng nhập, mật khẩu

• …

o Kiểm tra những gì người khác đăng tải

• Thử tìm kiếm hồ sơ cá nhân Facebook của chính chúng ta trên internet bằng ít
nhất 02 công cụ tìm kiếm, tìm kiếm cả dạng văn bản lẫn dạng hình ảnh. Nếu bạn tìm
thấy những thông tin nhạy cảm của mình đăng tải trên internet, hãy tìm thông tin liên
lạc của trang mạng hay người đăng tải chúng để yêu cầu gỡ bỏ.

• Thường xuyên kiểm tra xem những người khác viết gì về bạn trên MXH
Facebook. Yêu cầu bạn bè của bạn không đăng tải về bạn hoặc về gia đình bạn khi
không có sựđồng ý. Nếu bạn cảm thấy không thoải mái với các thông tin hay hình ảnh
của mình đã được đăng tải trên trang Facebook của những bạn khác, hãy yêu cầu họ
gỡ bỏ những thông tin, hình ảnh đó.

 Lợi ích khi sử dụng Facebook

MXH Facebook hay bất kể là MXH nào cũng có hai mặt lợi ích và rủi ro cho
người sử dụng. Đối với thanh thiếu niên, thanh niên MXH Facebook có thể cung cấp
một không gian xã hội khi họ cảm thấy bị cô lập tại gia đình. MXH Facebook tạo cho
họcơ hội tốt để thể hiện bản thân và tương tác với bạn bè cùng trang lứa và hơn hết là
có thể giải tỏa những căng thẳng sau những giờ học tập ở trường.

 Kết nối mọi người gần nhau hơn

Một trong những tiện ích đầu tiên của facebook mà đa số người sử dụng công
nhận đó là góp phần kết nối và đưa mọi người đến gần nhau hơn. Có thể nói, facebook
là khu vực chúng ta có thể nắm bắt đầy đủ thông tin cơ bản của một người, như: Họ

tên, giới tính, địa chỉ (sinh sống, làm việc), ngày sinh, số điện thoại, những công việc
đã từng học, từng tham gia, phương châm sống. Trên ứng dụng Facebook ta dễ dàng
làm quen với nhiều người. Với khả năng chat miễn phí, với những hình động dễ
thương, nhí nhảnh và cũng không giới hạn thì đây là một công cụ giúp chúng ta có thể
trò chuyện và tán gẫu một cách dễ dàng thuận tiện.

Khi giao tiếp trên Facebook, chúng ta có thể kết nối với bạn bè của mình và nhận
được thông tin cập nhật về cuộc sống của họ. Chúng ta có thể giữ liên lạc với bạn bè
của bạn ngay cả khi không có thời gian gặp gỡ họ. Đôi khi còn sẽ tìm được bạn cũ một
thời mà khó có thể gặp ở một nơi khác. Hoặc giúp chúng ta tạo lập mối quan hệ mới
thông qua một số tín năng như: gợi ý kết bạn theo nơi sống, khu vực, trường học, nơi
làm việc,…

* Giải trí

MXH Facebook là một kênh giải trí con người có thể giải tỏa được những căng
thẳng, áp lực sau những giờ làm việc, học tập, hoạt động khác. MXH Facebook chứa
một lượng thông tin khổng lồ về bạn bè, những hoạt động nghệ thuật, pháp luật, thời
sự… Đặc biệt nhất Facebook chứa một lượng “game online” có sự liên kết giữa các
thành viên trong danh bạ. Bên cạnh đó MXH Facebook còn chứa những tin tức nóng
của thời sự, pháp luật chính trị, SV có thể cập nhật những tin tức mang tính thời sự,
chính trị, pháp luật, địa điểm du lịch, khu ăn uống, và hơn hết là xem tin tức từ phía
bạn bè. Xem những gì họđã trải qua, nơi họ đi, thành tích họ đạt được….

Nơi chia sẻ thông tin

Một trong những tiện ích khác không thể phủ nhận của MXH Facebook là việc
chia sẻ: Thông tin, hình ảnh (cá nhân, tập thể hoặc của một nhóm người nào đó), tin
tức thời sự mọi người đang quan tâm, cả những “tin” vừa phát hiện (tai nạn giao
thông, hỏa hoạn,…) với tốc độ tính bằng giây. Bên cạnh đó, thông qua MXH
Facebook giúp người sử dụng nắm được những thông tin mình quan tâm, như: Thời
trang, những món ăn, thức uống, những quán café, điểm tâm mới, mua sắm quần áo,
trang sức giá rẻ đến cao cấp, du lịch… Có thể thấy, tất cả những thông tin chúng ta cần
sẽ có trong tích tắc chỉ cần cái “click” chuột, một dòng “status”… Bên cạnh đó chúng
ta còn có thể chia sẽ ý kiến cá nhân về một vấn đề nào đó trong xã hội, cảm xúc, tâm

trạng của cá nhân, hay những câu triết lý cuộc sống. MXH Facebook còn có thể giúp
chúng ta xây dựng hình ảnh của bản thân, thể hiện mình bằng cách trang trí dòng thời
gian của mình trên Facebook qua các hình ảnh của bản thân, hình ảnh đã được chỉnh
sửa một cách trau chuốc được thực hiện một cách dễ dàng qua các phần mềm hỗ trợ
trên điện thoại thông minh, đăng trên dòng những thông tin cá nhân về học vấn, nơi
làm việc, thành tích cá nhân… Cảm xúc được mọi người chia sẻ, chúc mừng, hỏi han,
quan tâm, chia sẻ sẽ làm cho người đăng tải có được những cảm xúc như được quan
tâm, được cho lời khuyên, được chúc mừng,… và hơn hết là được thể hiện mình dù là
trên môi trường đời sống ảo.

 Facebook là một môi trường quảng cáo, kinh doanh hiệu quả cho các doanh
nghiệp

Với những thông tin mà người dùng chia sẻ, Facebook sẽ dựa vào đó mà đặt
quảng cáo với từng đối tượng sao cho phù hợp với sở thích của họ. Như vậy thì quảng
cáo sẽđược quan tâm hơn.

Facebook giúp quảng bá hình ảnh cho những người nổi tiếng ca sĩ, diễn viên,…
nổi tiếng nào cũng sẽ có ít nhất một trang Fanpage, với hàng tỉ thành viên thì đây là
nơi quá thích hợp để quảng bá hình tượng của họ.

Hơn nữa chúng ta có thể tham gia các hoạt động kinh doanh online qua trang
Facebook. Bán hàng online là một trong những hình thức đang được các tiểu thương