Đề xuất giảm thời gian đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu xuống còn 15 năm: Chờ đợi và hy vọng…

Bộ LĐ-TBXH vừa có đề xuất sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2014; trong đó có đề xuất giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu xuống còn 15 năm và tiến dần xuống còn 10 năm, thay vì ít nhất phải đóng BHXH 20 năm trở lên. Đây là vấn đề đang được nhiều người quan tâm.

Nhân viên Bưu điện H.Cẩm Mỹ chuyển trả lương hưu tại nhà cho người hưu trí. Ảnh: Phương Liễu

Theo ý kiến của nhiều người dân, đề xuất này rất nhân văn, không chỉ phù hợp với xu thế xã hội mà còn tạo điều kiện cho người lao động (NLĐ) tại các cơ quan, doanh nghiệp và NLĐ tự do được nhận lương hưu mà không phải đóng BHXH thời gian quá dài như hiện nay.

* Rút ngắn thời gian đóng BHXH tối thiểu là phù hợp

Hiện có rất nhiều người hết tuổi lao động nhưng không có lương hưu nên cuộc sống tuổi già bấp bênh, sống nhờ con cháu. Phần lớn những trường hợp này do thời gian tham gia BHXH bắt buộc không đủ số năm để được hưởng lương hưu; có người lại thấy thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu quá dài, không thể chờ được nên đã nhận BHXH một lần. Nhất là những NLĐ tự do, trong thời gian làm việc đã không quan tâm đến việc tham gia BHXH tự nguyện, vì thấy thời gian đóng tối thiểu tới 20 năm và đủ tuổi nghỉ hưu mới được nhận lương hưu… Bởi vậy, nhiều người khi về già không có lương hưu, phải chờ đến tận 80 tuổi mới được hưởng chính sách bảo trợ xã hội dành cho người cao tuổi.

Thông tin từ BHXH tỉnh, phần lớn NLĐ có yêu cầu được nhận BHXH một lần có thời gian tham gia đóng BHXH bắt buộc khá ngắn, bình quân là 4,54 năm đối với nam và 4,28 năm đối với nữ. Độ tuổi nhận BHXH một lần từ khoảng 20-50 chiếm khoảng 92,5% tổng số người nhận BHXH một lần. Từ thực tế này, nếu không có chính sách phù hợp, số người không có lương hưu ngày càng nhiều. Đây sẽ là gánh nặng lớn cho chính cuộc sống của người dân, đồng thời gây áp lực không nhỏ lên hệ thống an sinh xã hội và ngân sách nhà nước khi phải chăm lo cho những người này khi họ về già.

Bộ LĐ-TBXH đã đề nghị sửa đổi Luật BHXH năm 2014 (có hiệu lực từ ngày 1-1-2016) về đề xuất rút ngắn thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu. Theo đó, thay vì đóng BHXH từ 20 năm trở lên mới được nhận lương hưu, nay đề xuất giảm dần số năm đóng tối thiểu xuống còn 15 năm, hướng tới 10 năm sẽ được nhận lương hưu khi đủ tuổi nghỉ hưu. Đây là một đề xuất rất mới, quan trọng và đang được nhiều người quan tâm. Nhiều ý kiến cho rằng, phương án giảm dần số năm đóng BHXH là hợp lý, vừa để hạn chế tình trạng NLĐ nhận BHXH một lần, vừa giảm gánh nặng an sinh xã hội trong tương lai nếu người dân nào cũng có lương hưu.

Theo đánh giá của cơ quan đề xuất, Luật BHXH năm 2014 sửa đổi đang được xây dựng theo hướng giảm thời gian đóng BHXH để người dân sớm được nhận lương hưu khi đủ tuổi nghỉ hưu là phù hợp với thực tế và nhân văn. Nếu đề xuất này được thông qua sẽ tạo ra một sự thay đổi lớn. Đó là có thể khuyến khích NLĐ duy trì BHXH đủ thời gian để nhận lương hưu thay vì nhận BHXH một lần; đồng thời, giúp NLĐ tự do sẽ “mặn mà” hơn với việc tham gia BHXH tự nguyện.

* Cần hợp lý và đồng bộ

Đề xuất giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống 15 năm và tiến dần còn 10 năm đang được NLĐ rất quan tâm. Bà Nguyễn Thị Luông (ngụ P.Trung Dũng, TP.Biên Hòa) sau khi nghe thông tin này đã rất vui. Làm tạp vụ cho một cơ quan nhà nước, bà đã tham gia BHXH được 14 năm. Năm 2023, bà đến tuổi về hưu. Theo quy định hưởng lương hưu hiện hành, khi về hưu bà chỉ được giải quyết nhận BHXH một lần hoặc phải nộp BHXH thêm gần 48 tháng nữa. Nếu đề xuất này có hiệu lực, bà vừa đủ số năm tham gia BHXH để được hưởng lương hưu mà không phải đóng thêm. 

Theo BHXH tỉnh, tính đến cuối năm 2021, toàn tỉnh có gần 900 ngàn người tham gia BHXH bắt buộc và hơn 14 ngàn người tham gia BHXH tự nguyện. Nhưng trong 3 năm trở lại đây, trung bình mỗi năm có khoảng 41 ngàn người rời hệ thống BHXH thông qua việc nhận BHXH một lần. Đồng nghĩa với việc trong số này sẽ có rất nhiều người không có lương hưu sau khi hết tuổi lao động. Việc giảm thời gian tham gia BHXH hưởng lương hưu sẽ góp phần hạn chế tình trạng NLĐ “ăn hết của để dành”.

Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến cho rằng, nếu rút ngắn thời gian đóng BHXH thì chắc chắn lương hưu nhận được cũng sẽ thấp. Do đó, cần tính toán phương án, đặc biệt là mức đóng BHXH như thế nào để lương hưu nhận được đủ để trang trải những nhu cầu cơ bản nhất của người đã hết tuổi lao động. Mặt khác, nếu giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu xuống còn 15 năm, rồi 10 năm thì cần tính toán sao cho việc giảm số năm đóng BHXH phù hợp với tuổi nghỉ hưu để NLĐ được sớm hưởng lương hưu.

Anh Phạm Thành Vĩnh (ngụ P.Tân Mai, TP.Biên Hòa) cho biết, anh làm công nhân qua 4 công ty đã tham gia BHXH được 19 năm 3 tháng, nhưng sổ BHXH hiện tại mới chỉ ghi nhận thời gian tham gia BHXH được hơn 4 năm do cứ mỗi lần “nhảy” việc, anh Vĩnh đều làm thủ tục thanh toán BHXH một lần. Anh cho biết lý do giải quyết BHXH một lần là vì năm nay anh mới 38 tuổi, nếu tham gia BHXH dù đủ 20 năm, 15 năm hay 10 năm thì anh vẫn phải đợi đến khi đủ 62 tuổi mới được nhận lương hưu thì quá lâu.

Theo anh Vinh, giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu xuống còn từ 15-10 năm là rất phù hợp. Tuy nhiên, Nhà nước phải tính toán đến việc giảm tuổi về hưu tương ứng cho hợp lý. Bởi, có một nghịch lý hiện nay là đề xuất giảm số năm đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15 hoặc 10 năm, nhưng từ năm 2021, Nhà nước quy định tăng dần tuổi nghỉ hưu qua các năm cho đến khi nam đủ 62 tuổi và nữ đủ 60 tuổi. Nếu tôi giữ lại hơn 19 năm đóng BHXH thì tôi vẫn phải chờ đến 24 năm nữa mới được nhận lương hưu. Thực tế, đề xuất này chỉ có lợi cho những người gần tuổi về hưu có số năm trên 15 năm đến dưới 20 năm mà thôi.

Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, Giám đốc BHXH tỉnh Phạm Minh Thành cho biết, việc giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15 năm và có thể sau này tiến dần tới còn 10 năm là được nhận lương hưu hiện nay mới chỉ là đề xuất. Tuy nhiên, nếu đề xuất này được thông qua sẽ giúp nhiều người dân tại Đồng Nai được hưởng lương hưu. Hiện nay, có nhiều người đã đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm để hưởng lương hưu như luật hiện hành quy định. Nếu giảm thời gian tham gia tối thiểu xuống còn 15 năm, rồi 10 năm sẽ là quy định có lợi cho người dân. Ngoài ra, khi quy định này được thực hiện sẽ khuyến khích người dân ở lại hệ thống BHXH, chờ đủ thời gian để hưởng lương hưu thay vì hưởng trợ cấp BHXH một lần như hiện nay. Mặt khác, thay đổi dự kiến này còn tạo điều kiện cho những NLĐ tự do trung niên 40-50 tuổi vẫn có thể tham gia BHXH tự nguyện và nhận lương hưu khi đủ tuổi và đủ thời gian tham gia BHXH.

Phương Liễu