Chỉ từ là gì? Phân loại chỉ từ

Các loại từ là một trong những yếu tố làm nên sự đa dạng, phong phú của tiếng Việt. Trong đó, chỉ từ là một loại từ thông dụng được sử dụng phổ biến trong cả văn nói và văn viết.

Bên cạnh đó, chỉ từ cũng là bài học vô cùng quan trọng trong Ngữ văn lớp 6. Để tìm hiểu kỹ hơn, mời quý bạn đọc theo dõi bài viết Chỉ từ là gì? của chúng tôi.

Chỉ từ là gì?

Chỉ từ hay còn gọi là đại từ chỉ định là những từ ngữ trỏ vào sự vật, hiện tượng giúp người đọc, người nghe xác định được sự vật trong khoảng không gian hoặc thời gian. Một số chỉ từ thường dùng như này, kia, nọ, ấy, đó, đây,…

Phân loại chỉ từ

Dựa vào mục đích sử dụng, chỉ từ được chia thành 3 nhóm:

– Nhóm thứ nhất: các chỉ từ được dùng để chỉ vị trí, hay còn gọi là đại từ chỉ vị trí.

Đại từ chỉ vị trí là những từ dùng để chỉ quan hệ không gian giữ người nói và đối tượng được nói đến trong câu. Đó là các đại từ: này, kia, kìa, ấy, đấy, đó, nọ, đây.

Đại từ chỉ vị trí có các đặc điểm sau:

+ Khi sử dụng các đại từ chỉ vị trí, cần phải có vật quy chiếu. Vật quy chiếu có thể là người nói, người nghe hoặc một đối tượng được người nói, người nghe đề cập đến.

Ví dụ:

“Tôi không thích đôi giày này”. Chỉ từ “này” cho thấy vị trí của người nói đang ở gần đôi giày được nói đến.

Hoặc “Tôi thích đôi giày này hơn đôi giày kia”. Chỉ từ “kia” cho thấy người nói đang ở xa đôi giày được nói đến.

Như vậy, các chỉ từ biểu thị vị trí của người nói hoặc sự vật được nói đến. Hay nói cách khác, chỉ từ được dùng để định vị sự vật trong quan hệ với người nói, người nghe hoặc trong quan hệ giữa các sự vật với nhau.

+ Các đại từ chỉ vị trí vừa được dùng để chỉ vị trí xác định vừa để chỉ vị trí không xác định.

Ví dụ: Từ “này” trong 2 câu sau: Tôi đã đi trên con đường này/Tôi ra đằng này một chút. Từ “này” ở đây vừa được sử dụng để chỉ địa điểm xác định vừa được dùng để chỉ địa điểm không xác định

– Nhóm thứ hai: các từ dùng để chỉ quan hệ thời gian giữa các sự vật được nói tới, hay còn là đại từ chỉ thời gian. Đó là các từ: này, nay, kia, kìa, ấy, đấy, nọ, đây, bây giờ, bấy giờ, giờ.

Có thể thấy rằng nhiều đại từ chỉ vị trí đồng thời cũng là đại từ chỉ thời gian.

Đại từ chỉ thời gian có các đặc điểm đặc trưng để phân biệt với các chỉ từ khác:

+ Đại từ chỉ thời gian có thời điểm quy chiếu. Thời điểm quy chiếu là thời điểm nói/suy nghĩ/ hành động hoặc một trờ điểm được đề cập trong câu.

Các chỉ từ được dùng để chỉ thời điểm nói/ suy nghĩ/ hành động: đây, này, bây giờ, giờ.

Ví dụ: Trước đây, đường phố đông đúc hơn bây giờ.

Các chỉ từ được dùng để chỉ thời điểm quy chiếu của một sự kiện được nhắc đến trong quá khứ hoặc tương lai: đấy, ấy, đó, bây giờ.

Ví dụ: Thời gian đó, chúng tôi luôn cảm thấy vui vẻ.

Các chỉ từ dùng để chỉ một thời điểm nào đó đã xác định cụ thể hoặc không xác định được một cách cụ thể trong tương lai: kia, kìa.

Ví dụ: Một ngày kia chúng tôi sẽ trở lại Hà Nội.

– Nhóm thứ ba: những từ dùng để thay thế cho một trạng thái/sự kiện đã được nêu ra ở một đơn vị ngôn ngữ khác (từ, một vế câu, một câu hoặc một số câu). Đó là các từ: Thế, vậy.

Ví dụ: Bạn làm như vậy là không đúng.

Vai trò của chỉ từ

Qua việc tìm hiểu chỉ từ là gì và phân loại chỉ từ, ta thấy chỉ từ có ý nghĩa quan trọng trong câu, tránh sự diễn đạt dài dòng, lặp lại mà vẫn đạt được hiệu quả. Trong câu, vai trò của chỉ từ cụ thể như sau:

– Chỉ từ có vai trò là phụ ngữ trong câu

Chẳng hạn, “Khu vườn đó có nhiều loài hoa rất đẹp”. Trong câu này, từ “đó” là chỉ từ có vai trò phụ ngữ đứng sau và bổ nghĩa do danh từ “khu vườn”. Chỉ từ “đó” được dùng để trỏ khu vườn và giúp xác định vị trí khu vườn về cả không gian và thời gian.

– Chỉ từ có vai trò làm trạng ngữ trong câu.

Ví dụ: Một ngày nọ, cô ấy sẽ hạnh phúc bên gia đình. Từ “nọ” trong câu đóng vai trò là trạng ngữ chỉ thời gian trong câu.

– Chỉ từ có vai trò làm chủ ngữ trong câu.

Ví dụ: Cô ấy là một người hiền lành, tốt bụng.

Trong câu này, từ “ấy” vừa là chủ ngữ, vừa là chỉ từ trỏ sự vật xác định cả về vị vị trí và thời gian.

Như vậy, chỉ từ đứng ở các vị trí khác nhau sẽ làm thay đổi nghĩa của câu. Do đó, để hiểu rõ hàm ý của người nói cần xác định đúng vai trò của chỉ từ.

Làm thế nào để dùng chỉ từ sao cho hiệu quả cũng là thắc mắc của nhiều người. Để giải đáp, hãy theo dõi phần tiếp theo của bài viết Chỉ từ là gì?

Cách dùng chỉ từ

Với những ưu điểm của mình, chỉ từ được vận dụng linh hoạt trong giao tiếp hằng ngày và các tác phẩm nghệ thuật.

– Chỉ từ dùng trong các tình huống hội thoại, giao tiếp đời sống

Ví dụ:

a. Bạn sống ở ngôi làng đó phải không?

 Chỉ từ “đó” vai trò làm cụm danh từ.

b. Ngày đó, anh đã rời khỏi thành phố.

Chỉ từ “đó” có vai trò làm trạng ngữ.

c. Cậu ấy rất thông minh.

Chỉ từ “ấy” có vai trò làm chủ ngữ

– Chỉ từ là phép tu từ dùng trong văn chương

Ví dụ:

Đấy vàng, đây cũng đồng đen

Đấy hoa thiên lý, đây sen Tây Hồ.

(Ca dao)

Chỉ từ “đấy, đây” vừa làm  chủ ngữ, vừa giúp định vị sự vật trong không gian biểu đạt.

Như vậy, chỉ từ là một từ loại đặc biệt quan trọng trong ngôn ngữ Việt Nam, góp phần biểu đạt ý nói một cách ngắn gọn và hiệu quả. Do đó, hiểu rõ chỉ từ là gì giúp cho chúng ta vận dụng linh hoạt, làm cho tiếng Việt ngày càng giàu đẹp.