Cấu tạo, công dụng và cách kiểm tra contactor sống hay chết

Contactor hay công tắc tơ là thiết bị quan trọng để chuyển đổi mạch điện. Vậy contactor là gì? Cấu tạo của contactor như thế nào? Công tắc tơ có tác dụng gì? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay nhé!

Contactor là gì? Công tắc tơ là gì? Contactor (công tắc tơ) còn gọi là khởi động từ. Đây là một khí cụ điện hạ áp có chức năng đóng ngắt mạch động lực. Contactor được điều khiển bởi một mạch điện trong đó mang năng lượng thấp hơn nhiều so với mạch điện mà nó đóng cắt. 

Có thể hiểu contactor là một công tắc điều khiển điện được sử dụng để chuyển đổi một mạch điện. Chúng tương tự như một relay nhưng dùng với mức dòng điện cao hơn.

Việc đóng cắt công tắc tơ được thực hiện bằng nam châm điện, thủy lực hoặc khí nén. Thông dụng nhất là loại đóng cắt bằng nam châm điện hay còn gọi là contactor điện tử. 

Xem thêm: Rơ le nhiệt là gì? Cách kiểm tra rơle còn sống hay chết đơn giản

Ký hiệu công tắc tơ

Trên thị trường có nhiều loại contactor khác nhau. Dưới đây là ký hiệu của công tắc tơ thường gặp nhất, mời bạn tham khảo:

• R/S/T: ký hiệu dòng điện đầu vào của công tắc tơ

• L1/L2/L3: ký hiệu của 3 pha nóng

• 1/3/5: ký hiệu lần lượt của 3 cặp tiếp điểm

• U/V/W: ký hiệu đầu ra của động cơ ( Dòng điện đầu ra)

• 2/4/6: ký hiệu  3 cặp tiếp điểm > kết hợp 1-2 là một cặp tiếp điểm, 3-4 là một cặp tiếp điểm và tương tự cho 5-6

• T1/T2/T3: ký hiệu lần lượt của mạch động lực 3 pha lửa

• 43 NO / 31 NC; 32 NC / 44 NO: ký hiệu chỉ các tiếp điểm phụ của con công tắc tơ. Trong đó; các cặp tiếp điểm 31 và 32 là các cặp tiếp điểm thường đóng; còn tiếp điểm 43 và 44 là cặp tiếp điểm thường mở

Cấu tạo công tắc tơ gồm có 3 bộ phận chính:

Nam châm điện

Đây là bộ phận quan trọng nhất trong cấu tạo của contactor. Nam châm điện gồm có cuộn dây dùng tạo lực hút nam châm. Một lõi sắt (mạch từ) và lò xo phản lực có tác dụng đẩy phần nắp trở về vị trí ban đầu khi ngừng cấp điện và cuộn dây. 

Hệ thống dập hồ quang 

Khi công tắc tơ chuyển mạch, hồ quang điện sẽ xuất hiện làm các tiếp điểm bị cháy và mòn dần. Vậy nên cần có hệ thống dập hồ quang gồm nhiều vách ngăn làm bằng kim loại đặt cạnh bên hai tiếp điểm tiếp xúc nhau.

Hệ thống tiếp điểm

Hệ thống tiếp điểm trong cấu tạo contactor gồm hai phần: tiếp điểm chính và tiếp điểm phụ. 

• Tiếp điểm chính

  : Tiếp điểm chính trong contactor là gì? Đây là tiếp điểm thường hở, khi cấp điện sang thì thường đóng cho phép dòng điện đi qua. Bộ phận này có khả năng cho dòng điện lớn đi qua (từ 10A đến vài nghìn A, thí dụ khoảng 1600A hay 2250A). Tiếp điểm chính thường lắp trong mạch điện động lực. 

• Tiếp điểm phụ

  : Tiếp điểm có khả năng cho dòng điện đi qua các tiếp điểm nhỏ hơn 5A. Tiếp điểm phụ của contactor có hai trạng thái: thường đóng và thường hở. Tiếp điểm phụ thường lắp trong hệ thống mạch điều khiển của contactor. 

Trong đó, tiếp điểm thường đóng là loại tiếp điểm ở trạng thái đóng (có liên lạc với nhau giữa hai tiếp điểm) khi cuộn dây nam châm trong contactor ở trạng thái nghỉ (không được cung cấp điện). Tiếp điểm này hở ra khi contactor ở trạng thái hoạt động. Ngược lại là tiếp điểm thường hở.

Nguyên lý hoạt động của công tắc tơ là gì? Nguyên lý của contactor như sau: 

Khi cấp nguồn điện điều khiển bằng giá trị điện áp định mức của contactor vào hai đầu của cuộn dây quấn trên phần lõi từ cố định, thì lực từ tạo ra hút phần lõi từ di động hình thành mạch từ kín (lực từ lớn hơn phản lực của lò xo). Contactor sẽ ở trạng thái hoạt động.

Khi này, nhờ vào bộ phận liên động về cơ giữa lõi từ di động và hệ thống tiếp điểm làm cho tiếp điểm chính của Contactor đóng lại. Tiếp điểm phụ sẽ chuyển đổi trạng thái (thường đóng sẽ mở ra, thường hở sẽ đóng lại) và duy trì trạng thái này.

Khi ngưng cấp nguồn điện cho cuộn dây thì Contactor ở trạng thái nghỉ. Các tiếp điểm trở về trạng thái ban đầu.

Công dụng của công tắc tơ

Contactor dùng để làm gì? Chức năng contactor là đóng ngắt mạch điện hạ áp, bảo vệ hệ thống thiết bị điện khi hoạt động. Thiết bị này được ứng dụng rất nhiều trong thực tế.

Bạn có thể tham khảo những ứng dụng của contactor sau đây: 

• Điều khiển chiếu sáng: Công tắc tơ thường được dùng để điều khiển tập trung trong các công trình lắp đặt chiếu sáng lớn. 

• Khởi động từ: Contactor được thiết kế để cấp nguồn cho động cơ điện. 

• Contactor chân không: dùng để đóng gói các tiếp điểm để dập hồ quang.

• Dùng làm rơ le thủy ngân, rơ le thấm thủy ngân,… 

Có nhiều cách kiểm tra contactor, phổ biến nhất là cách kiểm tra contactor bằng đồng hồ vạn năng.

Cách đo kiểm tra contactor bằng đồng hồ vạn năng như sau: 

Bước 1: Chuẩn bị

Trước tiên, bạn ngắt thiết bị điện và tháo contactor ra. Kết nối dây đo vào giắc cắm của đồng hồ vạn năng. Điều chỉnh thang đo của đồng hồ về thang đo điện trở x10.

Bước 2: Kiểm tra cuộn hút

Trên cuộn hút thường ghi chỉ số điện áp của cuộn hút và tần số lưới điện là 220V – 50Hz. Để kiểm tra cuộn hút, ta đặt 2 que đo của đồng hồ VOM vào 2 đầu của cuộn hút. Quan sát kết qua đo. Giá trị đo là điện trở của cuộn dây.

Bước 3: Kiểm tra 3 cặp tiếp điểm chính

Sau khi đo cuộn hút, thực hiện kiểm tra 3 cặp tiếp điểm thường mở ở mạch động lực. Ba cặp tiếp điểm này thường ở 2 trạng thái: 

• Trạng thái 1: Khi chưa tác động vào công tắc tơ, bạn chạm que đo vào 3 cặp tiếp điểm. Quan sát kết quả, đồng hồ VOM chỉ vô cùng Ohms.

• Trạng thái 2: Khi bật công tắc của contactor, bạn thực hiện đo như trên. Quan sát kết quả, đồng hồ chỉ 0 Ohms. 

Nếu phép đo có kết quả như trên, chứng tỏ công tắc tơ hoạt động tốt. 

Bước 4: Kiểm tra cặp tiếp điểm thường đóng của mạch điều khiển

Cặp thường đóng ký hiệu là NC. Khi kiểm tra 2 đầu của cặp NC sẽ có 2 trạng thái: 

• Khi chưa mở công tắc trên contactor, đồng hồ sẽ chỉ 0 Ohms. 

• Khi mở công tắc trên contactor, đồng hồ sẽ chỉ vô cùng Ohms. 

Nếu kết quả đo như trên, nghĩa là cặp thường đóng của contactor vẫn tốt. 

Bước 5: Kiểm tra cặp tiếp điểm thường mở ở mạch điều khiển

Cặp thường mở ký hiệu là NO. Ở trạng thái bình thường chưa ấn công tắc, đồng hồ đo sẽ chỉ vô cùng Ohms. Khi mở công tắc trên contactor, đồng hồ chỉ 0 Ohms. Như vậy, mạch thường mở không có vấn đề gì. 

Để đảm bảo công việc một cách tốt nhất, người dùng nên lựa chọn đồng hồ vạn năng đến từ các thương hiệu uy tín như đồng hồ vạn năng Hioki, đồng hồ vạn năng Kyoritsu… Bạn có thể dùng các dòng sản phẩm như: đồng hồ vạn năng Kyoritsu 1109S, Kyoritsu 2012RA, Hioki DT4254,… để đo contactor.

Bài viết đã cung cấp thông tin về contactor là gì, và hướng dẫn bạn kiểm tra contactor còn sống hay chết bằng đồng hồ vạn năng. Hy vọng kiến thức này sẽ hữu ích với bạn. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về đồng hồ vạn năng được nhắc đến trong bài, vui lòng truy cập website: Maydochuyendung.com, Kyoritsuvietnam.net, Hiokivn.com. Hoặc gọi đến HOTLINE Hà Nội: 0904 810 817 – TP.HCM: 0979 244 335 để được tư vấn về sản phẩm nhé!