Cẩn trọng chọn đúng lá Hoàn Ngọc

Ở Việt Nam có một số loại cây nhìn khá giống cây Hoàn Ngọc có thể khiến người dùng nhầm lẫn, thậm chí có thể gây hâu quả khó lường.

Loại cây “kén” đất trồng

Cây Hoàn Ngọc còn có tên là nhật nguyệt, nội đồng, lay gàm, dièng tòn pièng (Dao), nhần nhéng (Mường), tu lình. Đây là cây thuốc dân gian, được PGS.TSKH Trần Công Khánh (nguyên cán bộ giảng dạy Trường ĐH Dược Hà Nội, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và phát triển cây thuốc dân tộc cổ truyền) nghiên cứu cơ bản đầu tiên ở VN. Cây này được xác định tên khoa học là Pseuderanthemum palatiferum (Wall.) Radlk., thuộc họ Ô rô (Acanthaceae), tên chính thức là xuân hoa.

Cây Hoàn Ngọc có hình xoan nhọn, ngắn, màu xanh nhạt, thân đứng, cao khoảng 0,5 – 1m.

Vườn cây Hoàn Ngọ được DNTN trà Hoàn Ngọc 7 Nga Tây Ninh hiện đại hóa thành trà túi lọc.

Hiện nay có nhiều loại cây vẫn được gọi là Hoàn Ngọcnhưng chỉ có một loài đã được nghiên cứu bài bản từ lá, đến thân, rễ về tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh.

Một cây khác mà dân gian gọi là Hoàn Ngọc dương, hoặc nhớt tím, Hoàn Ngọc đỏ (vì ngọn, lá non và thân có màu đỏ tía) nhưng theo TSKH. Trần Công Khánh đây không phải cây Hoàn Ngọc mà là cây Bán tự mốc, tên khoa học là Hemigraphis glaucescens C.B Clarke, họ Ô rô (Acanthaceae). Bán tự mốc chủ yếu được dùng trong dân gian, chưa được nghiên cứu về tính năng điều trị bệnh cũng như độc tính.

Ngoài ra theo Lương y Đinh Công Bảy, Tổng thư ký Hội dược liệu TP HCM, ủy viên BCH Hội Đông y TPHCM có một cây khác cũng bị dân gian gọi nhầm là Hoàn Ngọc nhưng lá dài, màu xanh đậm, thân bò, cao trên 1m. Cây này không dùng chữa bệnh.

Theo bà Bùi Kim Nga – Chủ DNTN trà Hoàn Ngọc7 Nga Tây Ninh, cây Hoàn Ngọc trồng trong chậu sẽ không có hoạt chất điều trị bệnh tốt như cây trồng ngoài ruộng đồng.

Cây Hoàn Ngọc rất dễ sống, nhưng nó không giống như các loại “rau sạch” hay cây ăn quả khác, việc trồng cây để cho hoạt chất cao bắt buộc phải tuân thủ một quy trình nghiêm ngặt từ cách nuôi trồng, bón phân cho đến thu hoạch, chế biến.

Thuốc trừ sâu, phân hóa học… không được dùng khi trồng cây Hoàn Ngọc. Trồng không đúng quy trình, cây sẽ thiếu các hoạt chất sinh học cần thiết. Thu hoạch không đúng mùa vụ, sấy không đúng nhiệt độ hoặc bảo quản không đúng cách, cây sẽ giảm hoặc mất dược tính. Để có nguồn dược liệu sạch, luôn đòi hỏi sự thuần chủng, tuyệt đối không được lai tạp.

“Cây Hoàn Ngọckhông phải trồng chỗ nào cũng cho chất lượng như nhau. Tôi đã từng khảo sát chất lượng đồng thời đem mẫu đất đi phân tích thì thấy rằng cây Hoàn Ngọc phù hợp thổ nhưỡng và khí hậu ở tỉnh Tây Ninh, vì có lần tôi đầu tư trồng ở Vĩnh Long cả hecta nhưng phải bỏ” – bà Bùi Kim Nga – Chủ DNTN trà Hoàn Ngọc 7 Nga Tây Ninh cho biết.

Mặt khác, lá Hoàn Ngọc tính hàn, dùng nhiều sẽ gây lạnh tỳ, no hơi, sình bụng. Lá nhớt nên khó ăn. Theo các chuyên gia dùng lá tươi phải đúng liều lượng, dùng quá 10 lá có thể gây cảm giác khó chịu.

Tiện lợi với trà Hoàn Ngọc

Trên thị trường đã có trà Hoàn Ngọc được nghiên cứu, sản xuất hiện đại, tiện lợi khi sử dụng.

Bà Bùi Kim Nga cho biết, trong trà Hoàn Ngọc ngoài lá còn có thành phần rễ với nhiều hoạt chất quí, rễ có khả năng làm thông máu (trị xơ vữa động mạch, lợi tim mạch, động mạch vành). Hoạt chất trong rễ khuếch tán nhanh trong máu.

Ngoài ra trà Hoàn Ngọc có dạng xay nhuyễn nguyên chất, chứa trong túi lọc nhỏ, mùi thơm, vị dễ chịu nên rất tiện lợi sử dụng. Không những được dùng thay thế nước giải khát hàng ngày mà còn có thể dùng bổ sung dinh dưỡng tự nhiên cho cơ thể.

Sản phẩm trà túi lọc của DNTN Trà Hoàn Ngọc 7 Nga Tây Ninh được sản xuất theo quy trình khép kín, từ khâu trồng, chăm sóc, thu hoạch cho đến lúc thành phẩm.

Để làm ra 1 hộp trà, cây trồng sau 1-1,5 năm mới thu hoạch lá, nhưng để thu hoạch rễ phải mất đến 7 năm. Vì vậy, để có được lượng rễ 7 năm tuổi hàng năm làm nguyên liệu sản xuất trà, DN phải có vùng nguyên liệu ổn định (hơn 20 hecta cây Hoàn Ngọc), nhiều độ tuổi khác nhau và thu hoạch “cuốn chiếu” từng năm.

Cây Hoàn Ngọc là loại thân thảo, lá mình nước, không xơ nên tỉ lệ lá khô thu được rất ít. Vì vậy, phải mất hơn 5kg lá tươi và 1 bộ rễ của cây mới có thể sản xuất ra 1 hộp trà.

Đông Hường