Ca dao là gì? Đặc điểm, cách phân loại và ý nghĩa câu ca dao

Chúng ta vẫn thường nghe ông bà, cha mẹ kể rằng kho tàng văn học dân gian Việt Nam rất đa dạng với nhiều bài ca dao hay và ý nghĩa. Tuy nhiên, rất ít người thực sự hiểu khái niệm ca dao là gì, dẫn đến trong một số trường hợp không biết sử dụng ca dao như thế nào cho chính xác. Vì vậy hôm nay, hãy cùng GenZ Đọc Sách tìm hiểu ca dao là gì? Đặc điểm, cách phân loại và ý nghĩa của câu ca dao ngay sau đây.

Ca dao là gì?

Ca dao là những lời thơ trữ tình dân gian; được sáng tác nhằm diễn tả thế giới nội tâm của con người và kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng.

Những câu ca dao Việt Nam được sáng tác và truyền miệng bởi người dân lao động. Do vậy mà không ai biết được nguồn gốc hay tác giả của ca dao là ai. Ngày nay, ca dao vẫn được sử dụng phổ biến trong giao tiếp và trong nhiều tác phẩm văn học.

Đặc điểm của ca dao là gì?

Về nội dung

Ca dao diễn tả đời sống tinh thần, tư tưởng và tình cảm của người dân trong các mối quan hệ như: tình yêu đôi lứa, tình yêu quê hương, gia đình, đất nước,… Ngoài ra, ca dao còn phản ánh lịch sử và các phong tục tập quán truyền thống của người dân Việt.

Trong đó, chủ đề chính của ca dao là tiếng hát than thân, lời ca yêu thương tình nghĩa được cất lên từ cuộc đời đầy cay đắng, xót xa nhưng đằm thắm ân tình của người Việt Nam.

Về nghệ thuật

Ca dao là những lời thơ ngắn gọn; bằng thể thơ lục bát hoặc lục bát biến thể nên rất dễ ghi nhớ.
Ngôn ngữ giản dị, quen thuộc, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày.
Giàu hình ảnh ẩn dụ, so sánh.
Cách diễn đạt mang đậm sắc thái dân gian.
Cấu trúc được chia thành 3 loại phổ biến sau: Ngẫu nhiên không có chủ đề nhất định; cấu trúc theo lối phô diễn về thiên nhiên và cấu trúc theo lối đối thoại.

Phân loại ca dao

Kho tàng ca dao Việt Nam rất đa dạng và chia thành nhiều loại khác nhau. Cụ thể như sau:

Đồng dao

Là thơ ca dân gian truyền miệng gắn liền với công việc và các trò chơi của trẻ em.

Ví dụ:

Chi chi chành chành

Cái đanh thổi lửa

Con ngựa đứt cương

Ba vương ngũ đế

Bắt dế đi tìm….

Ca dao lao động

Được sáng tác trong quá trình lao động sản xuất của nhân dân; đúc kết nhiều kinh nghiệm sống của cha ông ta.

Ví dụ:

Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang

Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu.

Ca dao ru con

Hầu hết những bài hát ru con ngày nay đều là những câu ca dao có sẵn.

Ví dụ:

Ru con, con ngủ cho say

Để u dệt vải cho thầy nhuộm nâu.

Ca dao về các lễ nghi và phong tục

Thể hiện hình thức sinh hoạt tôn giáo của người dân.

Ví dụ:

Dù ai đi ngược về xuôi,

Nhớ ngày giỗ tổ mùng mười tháng ba.

Ca dao hài hước, bông đùa, trào phúng

Những câu ca dao dí dỏm, hài hước, bông đùa thể hiện tinh thần lạc quan, vượt qua mọi khó khăn của cuộc sống. Ngược lại, những câu ca dao châm biếm, trào phúng sẽ lên án, phê phán thói hư, tật xấu của con người.

Ví dụ:

Công anh chăn nghé đã lâu,

Bây giờ nghé đã thành trâu ai cày.

Ca dao trữ tình

Đây là loại ca dao do cảm xúc tạo thành; chủ yếu được dùng để bộc lộ tâm trạng, tình cảm, ký thác tâm sự của chủ thể. Chủ đề của ca dao trữ tình khá đa dạng, từ tình cảm gia đình, quê hương đến tình yêu đôi lứa.

Ví dụ:

Ai làm cái nón quai thau

Để cho anh thấy cô nào cũng xinh.

Ca dao than thân

Đó là tiếng nói được cất lên từ những kiếp người đau khổ, cùng cực, lầm than trong xã hội cũ. Họ phải chịu bao đắng cay, áp bức, tủi nhục, uất ức vì “thấp cổ bé họng” trong xã hội.

Ví dụ:

Thân em như hạt mưa sa,

Hạt vào giếng nước, hạt ra ruộng đồng.

Ý nghĩa của ca dao là gì?

Ca dao có ý nghĩa quan trọng trong đời sống sinh hoạt, sản xuất và văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Nó được ví như “món ăn tinh thần” giúp người dân giải tỏa căng thẳng, mệt mỏi sau những giây phút làm việc vất vả, cực nhọc. Ca dao còn là nơi giãi bày sự uất ức, bất công, tủi nhục,… của những con người thấp cổ bé họng nhất trong xã hội.

Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, ca dao thể hiện nét đẹp truyền thống của người Việt Nam. Đó là sự mộc mạc, giản dị và tinh thần lạc quan vượt lên mọi hoàn cảnh của nhân dân ta.

Ngoài ra, nhiều kinh nghiệm dân gian quý báu cũng được cha ông ta đúc kết và lưu giữ trong ca dao. Điển hình như những bài ca dao về hiện tượng tự nhiên, kinh nghiệm sản xuất.

Ví dụ:

Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,

Ngày tháng mười chưa cười đã tối.

Tổng hợp những bài ca dao hay về tình yêu, tình cảm gia đình, thầy cô và bạn bè

10 Câu ca dao về tình bạn hay nhất

Tình bạn là tình cảm thiêng liêng và chân thành nhất. Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu những câu ca hay nhất về tình bạn!

1. Ra về nhớ bạn khóc thầm

Năm thân áo vải ướt đầm cả năm.

2. Ai ơi nhớ lấy câu này

Tình bạn là mối duyên thừa trời cho.

3. Bạn bè là nghĩa tương tri

Sao cho sau trước một bờ mới nên.

4. Ra đi vừa gặp bạn hiền

Cũng bằng ăn quả đào tiên trên trời.

5. Sống trong bể ngọc kim cương

Không bằng sống giữa tình thương bạn bè.

6. Bắt con cá lóc nướng trui,

Làm mâm rượu trắng đãi người phương xa.

7. Khi nào trái đất còn quay,

Trái tim còn đập vẫn là bạn nhau.

8. Sống trong bể ngọc kim cương,

Không bằng sống giữa tình thương bạn bè.

9. Đã là bạn thì mãi mãi là bạn,

Đừng như sông lúc cạn lúc đầy.

10. Anh em bốn bể là nhà,

Người dưng khác họ vẫn là anh em.

10 Câu ca dao về cha mẹ

Cha mẹ là người đã sinh thành và nuôi dưỡng ta khôn lớn. Tình cha mẹ dạt dào, bao la như biển cả, không gì có thể đong đếm được. Vì vậy, hãy dành thật nhiều thời gian để yêu thương, chăm sóc cho họ. Đừng để đến khi không còn đấng sinh thành trên đời nữa mới nhận ra sự thiếu sót của bản thân.

Dưới đây là các câu ca dao hay về cha mẹ, mời các bạn cùng tham khảo:

1. Nhớ ơn chín chữ cù lao,

Ba năm bú mớm biết bao thân tình

2. Ơn cha nặng lắm ai ơi!

Nghĩa mẹ bằng trời, chín tháng cưu mang

3. Mẹ nuôi con biển hồ lai láng,

Con nuôi mẹ tính tháng tính ngày.

4. Nuôi con chẳng quản chi thân,

Chỗ ướt mẹ nằm, chỗ ráo con lăn.

5. Lên non mới biết non cao

Nuôi con mới biết công lao mẹ hiền.

6. Nuôi con mới biết sự tình

Thầm thương cha mẹ nuôi mình hồi xưa.

7. Đêm khuya trăng rụng xuống cầu,

Cảm thương cha mẹ dãi dầu ruột đau.

8. Trăng khuya trăng rụng xuống cầu,

Vì con cha mẹ dãi dầu nắng mưa.

9. Chim trời ai dễ đếm lông,

Nuôi con ai dễ kể công tháng ngày.

10. Bao năm gian khổ héo hon,

Mẹ luôn cam chịu nuôi con nên người.

10 Câu ca dao về thầy cô

Thầy cô như những người cha, người mẹ thứ hai vậy. Họ không có công sinh thành nhưng có công giáo dục, dạy dỗ và khai sáng con đường tương lai cho biết bao thế hệ học trò. Vì vậy, dù bạn đang ngồi trên ghế nhà trường hay đang thành đạt ở một nơi nào đó, hãy luôn ghi nhớ công ơn này nhé!

Dưới đây là những câu ca dao hay nhất về thầy cô nhân ngày 20/11:

1. Mẹ cha công đức sinh thành

Ra trường thầy dạy học hành cho hay.

2. Mười năm rèn luyện sách đèn

Công danh gặp bước chớ quên ơn thầy.

3. Ơn thầy soi lối mở đường

Cho con vững bước dặm trường tương lai.

4. Gươm vàng rớt xuống Hồ Tây

Ơn cha nghĩa trọng công thầy cũng sâu.

5. Công cha, áo mẹ, chữ thầy

Gắng công mà học có ngày thành danh.

6. Muốn sang thì bắc cầu Kiều

Muốn con hay chữ thì yêu kính thầy.

7. Cơm cha, áo mẹ, chữ thầy

Nghĩ sao cho bõ những ngày ước mong.

8. Mấy ai là kẻ không thầy

Thế gian thường nói đố mày làm nên.

9. Vua, thầy, cha, ấy ba ngôi

Kính thờ như một, trẻ ơi ghi lòng.

10. Mười năm rèn luyện sách đèn

Công danh gặp bước, chớ quên ơn thầy.

10 Câu ca dao về tình yêu đôi lứa

Tình yêu là món quà cuộc sống ban tặng cho con người. Tình yêu mang đến hạnh phúc nhưng kèm theo đó là không ít dằn vặt, đau khổ. Người ta thường nói, một người nếu trải qua tình yêu sâu đậm thì mới thực sự nếm đủ mùi vị của cuộc sống.

Tình yêu là hàng loạt cảm xúc, buồn vui lẫn lộn. Tình yêu là sự pha trộn giữa đắng cay và ngọt ngào như hương vị của miếng socola. Dưới đây là những ca dao về tình yêu được cha ông ta đúc kết qua nhiều thế hệ:

1. Thương nhau mấy núi cũng trèo,

Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua.

2. Đôi ta như cái đòng đòng,

Đẹp duyên nhưng chẳng đẹp lòng mẹ cha.

3. Anh như nút, em như khuy

Như mây với núi, biệt ly không đành.

4. Nhớ ai bổi hổi bồi hồi,

Như đứng đống lửa, như ngồi đống than.

5. Thuyền về có nhớ bến chăng,

Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.

6. Còn 1 cái cối đâm bèo

Để ta bán nốt ta theo mình về.

7. Mình rằng mình chẳng lấy ta

Để ta bán cửa bán nhà ta theo.

8. Mẫu đơn nở cạnh nhà thờ

Đôi ta trinh tiết đợi chờ lấy nhau.

9. Họ giàu, họ nghinh hôn, giá thú

Hai đứa mình nghèo, dụ dỗ nhau đi.

10. Bao giờ cho gạo bén sàng?

Cho trăng bén gió, cho nàng bén anh?

10 Câu ca dao dân ca về tình cảm gia đình

Gia đình là chốn duy nhất bao dung và tha thứ cho mọi lỗi lần của ta, là nơi để ta dựa vào sau mỗi thất bại, khó khăn của cuộc sống. Tình cảm gia đình là tình cảm trân quý nhất, thiêng liêng nhất mà ta có được. Dưới đây là những câu ca dao về tình cảm gia đình hay và ý nghĩa nhất:

1. Ngó lên nuộc lạt mái nhà,

Bao nhiêu nuộc lạt nhớ ông bà bấy nhiêu.

2. Dì ruột thương cháu như con

Rủi mà không mẹ cháu còn cậy trông.

3. Râu tôm nấu với ruột bầu

Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon.

4. Anh em như thể tay chân

Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đàn.

5. Công cha đức mẹ cao dày

Cưu mang trứng nước những ngày ngây thơ

6. Nuôi con khó nhọc đến giờ

Trưởng thành con phải biết thờ song thân.

7. Anh em ai đầy nồi nấy,

Vợ chồng không thấy lìa nhau.

8. Anh em cốt nhục đồng bào,

Vợ chồng là nghĩa lẽ nào không thương.

9. Chim khôn đậu nóc nhà quan,

Trai khôn tìm vợ, gái ngoan tìm chồng.

10. Chồng cần, vợ kiệm là tiên,

Ngông nghênh nhăng nhít là tiền bỏ đi.

10 Câu ca dao châm biếm hài hước

Ca dao không chỉ là tiếng nói yêu thương tình nghĩa về tình cảm gia đình, tình yêu đôi lứa,… mà còn mang tính giải trí cao, châm biếm, phê phán những thói hư tật xấu của con người.

1. Học hành ba chữ lem nhem

Thấy gái thì thèm như chửa thèm chua.

2. Bà Bảy đã tám mươi tư

Ngồi bên cửa sổ đưa thư kén chồng.

3. Chồng người đánh giặc sông Lô

Chồng em ngồi bếp rang ngô cháy quần

4. Chồng người cưỡi ngựa bắn cung

Chồng em ngồi bếp cầm thun bắn ruồi.

5. Muốn ăn gắp bỏ cho người,

Gắp đi gắp lại, lại rơi vào mình.

6. Bà già đi chợ Cầu Đông

Xem một quẻ bói lấy chồng lợi chăng?

7. Thầy bói gieo quẻ nói rằng,

Lợi thì có lợi, nhưng răng chẳng còn.

8. Nghèo mà làm bạn với giàu

Đứng lên ngồi xuống nó đau cái đì.

9. Trống chùa ai đánh thì thùng

Của chung ai khéo vẫy vùng, thành riêng.

10. Cây cao bóng mát không ngồi

Ra ngồi chỗ nắng trách trời không mây.

10 Câu ca dao về tình yêu quê hương đất nước

Tình yêu quê hương là thứ tình cảm chân chất nhất, mộc mạc nhất, giản dị nhất nhưng cũng sâu lắng nhất. Nó thấm sâu vào máu của mỗi con người. Dù không mãnh liệt như tình yêu đôi lứa, không bao la như tình cảm gia đình nhưng nó mang lại cho ta cảm giác bình yên và ấm áp đến lạ thường! Mời các bạn cùng thưởng thức những câu ca dao quê hương, đất nước:

1. Đầm sen, bãi sậy, rừng tràm

Kinh dài xé đất, cây xanh rợp trời.

2. Phải chi đây đó vợ chồng

Gánh tương tư khỏi nặng lòng nước non.

3. Ai đi trẩy hội chùa Hương

Làm ơn gặp khách thập phương hỏi giùm

4. Đi mô cũng nhớ quê mình,

Nhớ Hương Giang gió mát, nhớ Ngự Bình trăng thanh.

5. Mớ rau sắng, quả mơ non

Mơ chua sắng ngọt, biết còn thương chăng?

6. Nhà Bè nước chảy chia hai,

Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về!

7. Vọng Phu thuộc dãy núi Bà

Phước Sơn chất ngất gọi là núi Ông

8. Xa đưa văng vẳng tiếng chuông,

Kìa chùa Phả Lại chập chùng bên sông.

9. Thanh Trì có bánh cuốn ngon,

Có gò Ngũ Nhạc có con sông Hồng.

Thanh Trì cảnh đẹp người đông,

Có cây sáo trúc bên đồng lúa xanh.

10. Bình Định có núi Vọng Phu.

Có đầm Thị Nại, có cù lao xanh.

Em về Bình Định cùng anh.

Được ăn bí đỏ nấu canh nước dừa

Hy vọng sau khi đọc xong bài viết này, mọi người đã hiểu rõ hơn về khái niệm ca dao là gì để có thể sử dụng đúng trường hợp, đúng ngữ cảnh nhất. Nếu còn bất cứ thắc mắc nào, đừng ngần ngại để lại câu hỏi để được giải đáp miễn phí. Thân chào!

5/5 – (1 bình chọn)

châu anh

Là một người yêu sách thuộc thế hệ GenZ, Châu Anh xây dựng Blog này với mục đích chia sẻ góc nhìn của bản thân về những tựa sách mà bản thân đã đọc qua. Hy vọng đây là những gợi ý hữu ích giúp bạn tìm được những đầu sách ưng ý nhất.