Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nên ăn gì và kiêng ăn gì? Tâm Anh

“Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên ăn gì?” hay “bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính kiêng ăn gì?”, “thức ăn cho người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ra sao?” là những thắc mắc thường gặp ở người bệnh COPD. Một chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp người bệnh kiểm soát tốt bệnh tình và duy trì sức khỏe.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Đặng Thành Đô, Khoa Nội hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội.

Người bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nên ăn gì?

COPD hay bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) là bệnh thường gặp, có thể dự phòng và điều trị được, đặc trưng bởi tắc nghẽn đường thở, tiến triển nặng dần, liên quan tới phản ứng viêm bất thường của phổi bởi các phần tử và khí độc hại. 80-90% người bị BPTNMT có hút thuốc lá.

Khoảng 74% bệnh nhân BPTNMT bị suy dinh dưỡng và tình trạng suy dinh dưỡng quyết định tiên lượng sống còn của bệnh nhân. Nhiều nghiên cứu cho thấy hai yếu tố là thiếu oxy máu thường xuyên và tác động của gốc tự do sản sinh từ thuốc lá sẽ làm gia tăng tình trạng viêm ở người bị BPTNMT dẫn đến nồng độ các các chất trung gian gây viêm trong cơ thể tăng lên. Các chất này gây chán ăn, sốt, đồng thời nó thúc đẩy sự hình thành của các cytokine khác như interleukin (IL) -1β làm tăng tiêu hao năng lượng, phân giải protein. Dần dần, bệnh nhân giảm khả năng vận động, tình trạng mất khối cơ khối mỡ ngày càng trầm trọng. Ngoài, ra đa số bệnh nhân BPTNMT có sử dụng corticoid, chính chất này cũng góp phần tăng thoái hóa đạm, giảm hấp thu Calci-D, kali, giữ muối và làm tăng cholesterol. Tất cả yếu tố trên làm chất lượng cuộc sống bệnh nhân BPTNMT ngày càng giảm, nguy cơ nhập viện tăng, thời gian nằm viện kéo dài, tỷ lệ suy dinh dưỡng và tỷ lệ tử vong tăng cao. Do đó, để hạn chế tình trạng suy dinh dưỡng ở bệnh nhân BPTNMT, chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân cần được quan tâm chặt chẽ. (1)

Vậy, để có một chế độ dinh dưỡng lành mạnh cho sức khỏe nói chung, người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên ăn gì?

1. Thực phẩm giàu protein

Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên ăn các thực phẩm giàu protein, chất lượng cao như: thịt gia cầm, thịt các loài động vật ăn cỏ, trứng. Đặc biệt, các loại cá có chứa nhiều chất béo như: cá thu, cá hồi, cá mòi… cũng là nguồn thực phẩm giàu protein có lợi cho sức khỏe của người bệnh COPD.

2. Carbohydrate phức hợp

Các loại thực phẩm chứa carbohydrate hỗn hợp như: khoai tây nguyên vỏ, đậu Hà Lan, hạt diêm mạch, lúa mạch, yến mạch và các loại đậu… đóng vai trò quan trọng trong chế độ ăn của người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Đây là thực phẩm có chứa nhiều chất xơ, giúp cải thiện chức năng của hệ thống tiêu hóa, đồng thời giúp người bệnh COPD kiểm soát tốt lượng đường trong máu.

3. Sản phẩm tươi

Vitamin, khoáng chất và chất xơ thiết yếu có trong rau quả tươi, trái cây là những chất dinh dưỡng vô cùng quan trọng, giúp cơ thể người bệnh COPD luôn khỏe mạnh và tăng cường sức đề kháng. Thông thường, những người bị COPD dùng steroid. Sử dụng steroid lâu dài có thể làm tăng nhu cầu canxi của người bệnh. Do đó, hãy cân nhắc việc bổ sung canxi. Hãy tìm thêm các loại thực phẩm có chứa vitamin D. Canxi cacbonat hoặc canxi citrate là những nguồn canxi tốt. Trước khi bổ sung bất kỳ loại vitamin nào vào thói quen ăn uống, người bệnh nên thảo luận với bác sĩ.

4. Thực phẩm giàu kali

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, ion kali có vai trò quan trọng đối với chức năng phổi. Việc thiếu hụt kali có thể gây ra các vấn đề về hô hấp. Do đó, người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên tích cực bổ sung những thực phẩm giàu kali như: các loại rau xanh lá đậm, bơ, măng tây, cà chua, củ dền, chuối, cam…

5. Chất béo lành mạnh

Chất béo lành mạnh có nguồn gốc từ cá và thực vật như: bơ, dầu dừa, ô liu, phô mai, cá béo và các loại hạt…giúp hạn chế việc gia tăng lượng CO2 trong máu đối với người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đồng thời cung cấp nguồn năng lượng cao và dinh dưỡng tổng thể nhiều hơn nếu dùng liên tục trong thời gian dài.

Tuy nhiên, người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên hạn chế các chất béo có nguồn gốc từ gà, vịt…; hoặc động vật có vú như: heo, bò… Theo đó, không nên sử dụng quá 300mg/ngày đối với các chất béo có chứa cholesterol. (2)

Người bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính kiêng ăn gì?

Bên cạnh những thực phẩm có lợi, thì việc tìm hiểu “người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính kiêng ăn gì” cũng rất quan trọng. Bởi một số loại thực phẩm, nếu không lựa chọn cẩn thận có thể gây ra các vấn đề về đầy hơi, tạo khí… ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe người bệnh.

Dưới đây là một số loại thực phẩm mà người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên hạn chế trong chế độ ăn hàng ngày của mình.

1. Muối

Người bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nên kiêng ăn những thực phẩm có chứa nhiều natri hoặc muối. Đây được xem là nguyên nhân chính gây ra tình trạng giữ nước, làm ảnh hưởng tiêu cực đến huyết áp, tăng gánh nặng cho tim của người bệnh COPD. Theo các chuyên gia, trong mỗi phần ăn nhẹ không nên chứa quá 300mg natri và toàn bộ các bữa ăn trong ngày không nên vượt quá 600mg natri.

Phần lớn lượng natri đến từ muối hoặc có sẵn trong các thực phẩm hàng ngày. Do đó, bạn cần kiểm tra kỹ thông tin các thực phẩm mà bạn sử dụng; thay thế muối bằng các loại thảo mộc, gia vị không chứa muối. Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo ý kiến của các bác sĩ dinh dưỡng về những thực phẩm thay thế có hàm lượng muối natri thấp. (3)

2. Một số loại trái cây

Một số loại trái cây có hạt cứng như: đào, mơ, dưa… có thể gây ra tình trạng đầy hơi do carbohydrate bị lên men trong đường tiêu hóa. Về lâu dài, điều này có thể dẫn đến các vấn đề về đường hô hấp ở những người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.

3. Một số loại rau và cây họ đậu

Một số loại rau và cây họ đậu như: cải bắp, cải Brussel, bắp (ngô), súp lơ, đậu lăng, tỏi tây, hành… có thể tạo khí gas, gây ra tình trạng đầy hơi khi sử dụng. Do đó, người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên kiêng các loại rau này trong chế độ ăn của mình. Tuy nhiên, nếu không gặp vấn đề gì, bạn vẫn có thể tiếp tục sử dụng những loại rau, đậu kể trên.

4. Một số sản phẩm từ sữa

Đối với một số trường hợp, việc sử dụng các sản phẩm có nguồn gốc từ sữa như phô mai, bơ… có thể làm các chất nhầy trở nên đặc hơn. Đây cũng được xem là nguyên nhân gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Tuy nhiên, nếu những sản phẩm được làm từ sữa này không khiến tình trạng đờm trở nên nghiêm trọng hơn, bạn vẫn có thể cân nhắc sử dụng chúng một cách điều độ trong chế độ ăn của mình. (4)

5. Chocolate

Chocolate cũng là một trong những loại thực phẩm mà người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính không nên ăn hoặc hạn chế ăn. Trong chocolate có chứa nhiều caffeine, đây được xem là nguyên nhân gây ảnh hưởng xấu đến những loại thuốc dùng để điều trị COPD. Do đó, tùy vào tình trạng cụ thể mà người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên hạn chế sử dụng chocolate, hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ để sử dụng một cách hợp lý nhất.

6. Đồ chiên

Thức ăn nhanh, thực phẩm chiên, xào, nhiều dầu mỡ… có chứa nhiều chất béo không lành mạnh. Những thực phẩm này có thể gây ra tình trạng đầy hơi, khó tiêu, ảnh hưởng đến hơi thở của mọi người nói chung và người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nói riêng. Do đó, người bệnh COPD nên giảm thiểu tối đa việc sử dụng đồ chiên nhất có thể.

Người bị phổi tắc nghẽn mạn tính nên uống gì?

Việc cung cấp một lượng nước đầy đủ cho cơ thể (từ 2-3 lít mỗi ngày) có tác dụng hạn chế táo bón, giúp các chất nhầy trở nên loãng và dễ dàng loại bỏ hơn khi ho, khạc. Đối với những trường hợp đã có biến chứng tâm phế mạn, thì việc bổ sung lượng nước như thế nào phải có sự hướng dẫn từ bác sĩ.

Song song đó, người bệnh COPD cũng nên hạn chế tối đa những loại nước uống có chứa caffeine (cà phê, trà, soda, nước tăng lực…) và đồ uống có cồn vì chúng có thể phản ứng, gây ảnh hưởng đến thuốc điều trị tắc nghẽn mạn tính, làm chậm nhịp thở và khiến người bệnh khó khạc ra chất nhầy; hạn chế sử dụng nước uống có ga gây khó tiêu, tức bụng dẫn tới khó thở. (5)

Nhớ theo dõi cân nặng

Nếu như những người bị viêm phế quản mạn tính thường có xu hướng béo phì thì những người mắc khí phế thũng lại thiếu cân. Do đó, việc đánh giá chế độ ăn uống và dinh dưỡng được xem là một phần quan trọng trong quá trình điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD.

– Nếu bị thừa cân

Khi trọng lượng cơ thể dư thừa, có thể làm tăng nhu cầu oxy, tim và phổi sẽ phải làm việc cật lực hơn. Đây là nguyên nhân khiến cho quá trình hô hấp trở nên khó khăn hơn. Trong trường hợp này, người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD cần đến gặp trực tiếp bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn về chế độ ăn uống, cũng như kế hoạch tập luyện phù hợp để có thể đạt được số cân nặng phù hợp.

– Nếu thấp cân

Trong một số trường hợp, người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD sẽ có cảm giác mệt mỏi, chán ăn dẫn đến sụt cân, cơ thể suy nhược. Trong khi đó, bản thân người mắc COPD lại cần sử dụng nhiều năng lượng cho hệ hô hấp. Trung bình, một người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có thể đốt cháy gấp 10 lần lượng calo khi thở so với một người bình thường. Do đó, khi cân nặng bị sụt giảm, cơ thể không đủ sức có thể gây ra những hệ lụy nguy hiểm. Lúc này, bạn cần điều chỉnh chế độ ăn hàng ngày, bổ sung thêm các chất dinh dưỡng lành mạnh, nhiều calo để cải thiện cân nặng.

Người bệnh COPD nên duy trì bữa ăn và tư thế ngồi ăn ra sao?

Bên cạnh thắc mắc người bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nên ăn gì hay bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính kiêng ăn gì, người bệnh cũng cần lưu ý về việc lên kế hoạch các bữa một cách khoa học.

1. Chia nhiều bữa ăn nhỏ

Theo các bác sĩ, bệnh nhân COPD không nên ăn quá no, mà nên chia nhỏ thành nhiều bữa (5–6 bữa nhỏ) trong một ngày. Điều này hạn chế làm đầy dạ dày một cách quá mức, giúp phổi có đủ chỗ để mở rộng, từ đó việc thở sẽ trở nên dễ dàng hơn.

Bên cạnh đó, khi chế biến thức ăn cho người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, thực phẩm nên được làm nhừ để dễ nhai, tránh tình trạng phải gắng sức khi ăn. Khi ăn, nên ăn từng miếng nhỏ, nhai chậm và kỹ.

2. Ăn bữa chính sớm hơn

Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD nên cố gắng dùng bữa chính sớm nhất có thể khi bắt đầu một ngày mới. Điều này giúp bạn có thêm nhiều năng lượng để hoạt động trong suốt cả ngày dài.

3. Tư thế ngồi ăn

Tư thế khi ăn cũng là một điều mà người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD cũng cần lưu ý. Khi ăn, bạn nên ngồi trên một chiếc ghế cao, thẳng lưng để hạn chế áp lực từ ổ bụng ép lên cơ hoành gây ra tình trạng khó thở. Khi ăn, người bệnh COPD nên ngồi trên một chiếc ghế cao, thoải mái để tránh gây quá nhiều áp lực lên phổi.

Khoa Hô hấp – Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Khoa Nội Hô hấp là một trong những khoa lâm sàng trọng điểm của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh:

• Đội ngũ y bác sĩ, điều dưỡng giàu kinh nghiệm, tận tâm.
• Cơ sở vật chất, trang thiết bị, máy móc hiện đại bậc nhất.
• Dịch vụ khám và điều trị bệnh đa dạng cho mọi độ tuổi.
• Khu vực nội trú cao cấp, chăm sóc tận tâm, chuyên nghiệp.
• Chi phí hợp lý so với các bệnh viện cùng phân khúc.

Để được tư vấn và đặt lịch khám và điều trị bệnh lý phổi tắc nghẽn mạn tính tại khoa Nội hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách có thể liên hệ qua:

• Hà Nội: 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội
  • Hotline: 1800 6858
• TP.HCM: 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.Hồ Chí Minh
  • Hotline: 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh

Bên trên đã giải đáp thắc mắc về người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nên ăn và kiêng ăn gì? Cũng như chế độ ăn uống dinh dưỡng giúp phòng bệnh và hỗ trợ cải thiện khi mắc bệnh phổi mãn tính.