Bài 94: Những ngôi sao xa xôi - Môn Ngữ văn - Lớp 9

Bài 94: Những ngôi sao xa xôi

I. Kiến thức cần nhớ

1. Tác giả, tác phẩm

– Lê Minh Khuê sinh năm 1949, quê ở Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa. Trong kháng chiến chống Mĩ, gia nhập thanh niên xung phong và viết văn vào đầu những năm 70. Lê Minh Khuê là cây bút nữ chuyên về truyện ngắn. Trong những năm chiến tranh, truyện của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ ở tuyến đường Trường Sơn. Sau năm 1975, tác phẩm của nhà văn bám sát những biến chuyển của đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới.

– Truyện Những ngôi sao xa xôi ở trong số những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, lúc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc đnag diễn ra ác liệt.

2. Nội dung

a. Hình ảnh ba cô gái thanh niên xung phong.

– Hoàn cảnh sống và chiến đấu:

+ Họ sống trên cao điểm giữa một vùng trọng điểm, nơi tập trung nhiều gom đạn nhất, sự nguy hiểm và sự ác liệt, căng thẳng thần kinh từng giờ.

– Công việc của họ là phá bom, một công việc cực kì nguy hiểm.

b. Những nét chung:

– Phẩm chất: Họ dũng cảm, gan dạ, có tinh thần trách nhiệm cao với công việc, đặt nhiệm vụ lên trên cả tính mạng. Tình đồng đội gắn bó, thân thiết. Họ hiểu được tình tính, sở thích của nhau, quan tâm và chăm sóc nhau chu đáo.

– Tâm hồn: Ở họ còn có nhiều nét chung của các cô gái trẻ, dễ cảm xúc, hay mơ mộng, dễ vui nhưng cũng dễ trầm tư. Họ rất nữ tính, thích làm đẹp cho mình dù nơi chiến trường khói lửa.

→ Họ là những cô gái trẻ sống giản dị, hồn nhiên, yêu đời, tâm hồn trong sáng.

c. Những nét riêng:

– Nho là em út, tính nết trẻ con, thích ăn kẹo, có dáng vẻ nhỏ bé, nhưng rất rắn rỏi, bản lĩnh.

– Chị Thao là chị cả nhưng hay làm dáng nhất. Chị rất dũng cảm, táo bạo và quyết đoán nhưng lại sợ máu. Trong chị có sư kết hợp giữa cái nhút nhát, mềm yếu của một cô gái và cái bản lĩnh quyết đoán của một người chiến sĩ nơi khói lửa.

– Phương Định là một cô gái Hà Nội hồn nhiên, mơ mộng, hay sống với những kỉ niệm tuổi thiếu nữ hồi còn ở thành phố.

b. Nhân vật Phương Định

* Là người con gái có tâm hồn trong sáng:

– Nhạy cảm, mơ mộng, hồn nhiên, yêu đời.

+ Là cô gái trẻ người Hà Nội, từng có một thời học sinh hồn nhiên vô tư.

+ Nhạy cảm: thường quan tâm đến hình thức. Cô tỏ ra kín đáo, tưởng như kiêu kì.

+ Hay mơ mộng: Ngay cả trong những lúc công việc hiểm nguy cô cùng luôn tìm thấy sự thú vị trong công việc. Cô coi sự hiểm nguy như là thử thách thần kinh con người để rồi lúc vượt qua nó, chiến thắng nó, cô cảm thấy thú vị.

+ Thích hát, thuộc rất nhiều hát thậm chí bịa ra lời hát.

+ Dưới cơn mưa đá, cô vui thích, say sưa tận hưởng cơn mưa đá như chưa hề nghe thấy tiếng bom rơi đạn nổ.

* Có phẩm chất anh hùng:

– Có tinh thần trách nhiệm cao, dũng cảm, gan dạ, bình tĩnh trong công việc, luôn tự tin và rất tự trọng.

– Luôn thương yêu đồng đội:

+Chăm sóc tận tình và chu đáo cho Nho khi bị thương, hiểu rõ tâm trạng của chị Thao.

+ Quý trọng và cảm phục những chiến sĩ mà cô đã gặp trên tuyến đường Trường Sơn.

II. Soạn bài

Bài 1.

Truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất và người kể chuyện cũng là nhân vật chính của truyện. Sự lựa chọn ngôi kể như vậy phù hợp với nội dung tác phẩm và tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật. Truyện viết về chiến tranh cố nhiên có những chi tiết về việc bom đạn, chiến đấu, hi sinh, nhưng chủ yếu vẫn hướng vào thế giới nội tâm, làm hiện lên vẻ đẹp tâm hồn của con người trong chiến trang. Tạo được hiệu quả đó, môth phần quan trọng là nhờ ở cách lựa chọn nhân vật kể chuyện.

Bài 2.

→ Họ là những cô gái trẻ sống giản dị, hồn nhiên, yêu đời, tâm hồn trong sáng.

c. Những nét riêng:

– Nho là em út, tính nết trẻ con, thích ăn kẹo, có dáng vẻ nhỏ bé, nhưng rất rắn rỏi, bản lĩnh.

– Phương Định là một cô gái Hà Nội hồn nhiên, mơ mộng, hay sống với những kỉ niệm tuổi thiếu nữ hồi còn ở thành phố.

Bài 3.

– Phương Định là con gái Hà Nội vào chiến trường. Cô cos một thời học sinh hồn nhiên, vô tư bên người mẹ, một căn buồng nhỏ ở góc phố yên tĩnh trong những ngày thanh bình ở thành phố những ngày còn hòa bình.

– Vào chiến trường đã ba năm, cô gái trẻ ấy đã quen với những thử thách, hiểm nguy, đối diện với cái chết hàng ngày, nhưng ở cô không mất đi vẻ đpẹ hồn nhien, trong sáng vànhững ước mơ về tương lai. Nét cá tính của nhân vật thể hiện khá rõ. Phương Định là cô gái nhạy cảm, hồn nhiên, mơ mộng và thích hát, quan tâm đến hình thức bên ngoài của mình.

– Tâm lí nhân vật Phương Định trong một lần phá bom đã được miêu tả rất tinh tế, cụ thể đến từng cảm giác, ý nghĩ dù chỉ thoáng qua trong giây lát. Mặc dù đã rất quen với công việc nguy hiểm này nhưng mỗi lần phá bom vẫn là mỗi lần thủ thách với thần kinh đến từng cảm giác. Từ khung cảnh và không khí chứa đầy sự căng thẳng đến cảm giác là các anh cao xạ ở trên kia đang dõi theo từng động tác, cử chỉ của mình, để rồi lòng dũng cảm ở cô như được kích thích bởi lòng tự trọng. Cô cảm thấy có ánh mắt của các chiến sĩ dõi theo mình, cô không sợ nữa. Cô đến gần quả bom, kề sát với cái chết im lìm và bất ngờ, từng cảm giác của cô cũng trở nên sắc nhọn hơn. Cô đã tự thúc giục mình làm thật nhanh bởi một dấu hiệu chẳng lành. Tiếp đó là cảm giác cang thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom.

– Sau khi phá bom, cô trở lại hàng của mình, giúp đỡ những người đồng đội. Dưới cơn mưa đá, cô vui thích, say sưa tận hưởng cơn mưa đá như chưa hề nghe thấy tiếng bom rơi đạn nổ.

Bài 4.

Lời kể rất linh hoạt. Có khi dùng những câu văn ngắn, câu tỉnh lược, câu đặc biệt tạo nhịp nhàng phù hợp với khôngkhí căng thẳng, khẩn trương nơi chiến trường. Những đoạn hồi tưởng, giọng kể chậm rãi.