Chuyên Ä‘á» vá» cây tiêu
KỸ THUẬT TRá»’NG VÀ CHÄ‚M SÓC Há»’ TIÊU
Tài liệu này có tại: http://agriviet.com/home/index.php?showtopic=178
1. Äặc Ä‘iểm chung:
Hồ tiêu là cây công nghiệp lâu năm, thân bò, rá»… móc nên cần có trụ (chóe) để cây bám rá»… phụ. Rá»… tiêu gồm hệ thống rá»… dÆ°á»›i mặt đất (3-6 rá»… cái và nhiá»u rá»… phụ) dùng hút nÆ°á»›c và phân bón. Hệ thống rá»… bám má»c từ đốt thân để bám vào trụ, giúp cây hồ tiêu vÆ°Æ¡n lên và cÅ©ng có khả năng hút nÆ°á»›c, phân bón tuy khả năng này yếu hÆ¡n so vá»›i rá»… má»c trong đất.
Cây hồ tiêu thích hợp vá»›i khí háºu vùng xích đạo và nhiệt Ä‘á»›i. Nhiệt Ä‘á»™ thích hợp trung bình 22-280C. Hồ tiêu yêu cầu lượng mÆ°a cao từ 2000-3000mm/năm, phân bổ Ä‘á»u trong 7-8 tháng và cần 3-5 tháng không mÆ°a ở cuối giai Ä‘oạn thu hoạch để phân hóa mầm hoa tốt, ra hoa táºp trung. Hồ tiêu có thể trồng được trên nhiá»u vùng đất nhÆ°ng đất thích hợp phải là đất tÆ¡i xốp, nhiá»u mùn, pH 5,5-7, thoát nÆ°á»›c tốt. Máºt Ä‘á»™ trồng thích hợp nhất của hồ tiêu từ 2000-2500 ná»c/ha, đất tốt nên trồng thÆ°a, đất xấu trồng dày hÆ¡n. Äất dốc cần bố trí hàng tiêu theo Ä‘Æ°á»ng đồng mức để giảm bá»›t rá»a trôi dinh dưỡng và xói mòn đất.
2. Giống và phÆ°Æ¡ng thức nhân giống:
Giống:
Ở Việt Nam hiện nay tồn tại ba dạng giống chủ yếu:
– Giống tiêu lá cỡ trung bình: nguồn gốc có thể từ giống Lada Belangtoeng, giống này có nguồn gốc từ Indonexia và di thá»±c vào Việt Nam năm 1947. Từ Ä‘ó, giống này có thể mang nhiá»u tên địa phÆ°Æ¡ng khác nhau: Nam Vang, Phú Quốc, Lá»™c Ninh, VÄ©nh Linh và nhiá»u tên gá»i khác. Giống có cỡ hạt lá»›n trung bình, chiá»u dài chùm quả trung bình 11cm.
– Giống tiêu sẻ:lá nhá», chùm quả ngắn, màu xanh của lá không Ä‘áºm nhÆ° giống tiêu Lada Belangtoeng, chiá»u dài chùm quả trung bình khoảng 8cm, hạt nhá» hÆ¡n giống tiêu có cỡ lá trung bình. Giống có tên gá»i theo địa phÆ°Æ¡ng nhÆ° tiêu sẻ Lá»™c Ninh, tiêu sẻ Äất Äá», tiêu sẻ Mỡ.
– Tiêu trâu: lá lá»›n, chùm quả dài, hạt lá»›n nhÆ°ng năng suất không cao bằng hai giống tiêu lá trung bình và lá nhá».
– Tiêu Ấn Äá»™:Hiện nay giống này được Æ°a chuá»™ng vì chùm quả dài, Ä‘óng hạt dày, năng suất cao, cho thu hoạch sá»›m, hai giống chủ lá»±c là Panniyur và Karimunda.
Hiện nay, các giống được trồng phổ biến ở má»™t số tỉnh trồng tiêu trá»ng Ä‘iểm nhÆ°:
Giống
Vùng Giống địa phÆ°Æ¡ng Tiêu trung Tiêu trâu VÄ©nh Linh Phú Quốc Lada Belangtoeng Ấn Äá»™
Äông Nam Bá»™
– Bình PhÆ°á»›c
– Bà Rịa
Sẻ lộc Ninh
++
Sẻ Äất Äá»
+++
++
+
–
+
++
++
+
+
++
+
+
++
DH. M. Trung
– Phú Yên
– Quảng Trị
–
VÄ©nh Linh +++
–
–
+
–
+++
+++
–
–
+
+
–
–
Tây Nguyên
– DakLak
– Gia Lai
Sẻ Mỡ +++
Tiên SÆ¡n +
+
++
+
+
++
++
+
–
+
–
+
–
Ghi chú: (+++): rất phổ biến (++): khá phổ biến (+): ít phổ biến
PhÆ°Æ¡ng thức nhân giống:
Chá»n cây giống có năng suất cao, chất lượng tốt, không nhiá»…m sâu bệnh hại.
Hom giống:
– Cành tược (dây thân): tiêu trồng từ cành tược mau cho quả lá»›n, thÆ°á»ng năm thứ ba sau khi trồng, năng suất cao và tuổi thá» kéo dài 15-20 năm, tá»· lệ hom sống đạt cao (khoảng 90%).
– Cành lÆ°Æ¡n: tiêu trồng từ cành lÆ°Æ¡n cho quả cháºm hÆ¡n và phải Ä‘ôn tiêu, thÆ°á»ng từ năm thứ 4 sau khi trồng. Tuy váºy cây tiêu cho năng suất cao, ổn định và lâu già cá»—i.
Kỹ thuáºt cắt hom:
Lấy hom bánh tẻ, không quá non và không quá già, má»—i hom có 4-6 đốt, thông thÆ°á»ng 5 đốt, không sá» dụng Ä‘oạn hom cách ngá»n 20-25cm.
Cắt hom tiêu vào mùa mÆ°a, trên cây mẹ 1-2 năm tuổi. Cắt chừa gốc má»™t Ä‘oạn 40-50cm và không làm tổn hại đến cây mẹ và hom giống, phần dÆ°á»›i của hom cắt xéo cách đốt cuối cùng khoảng 2cm, cắt bá» những lá ở đốt được vùi vào đất và chỉ để lại 2-3 lá để giảm bá»›t sá»± thoát hÆ¡i nÆ°á»›c của hom. Hom tiêu cắt xong cần Æ°Æ¡m ngay, nếu váºn chuyển Ä‘i xa cần bó má»—i bó 50 hom, đặt trong thùng xốp, phun nÆ°á»›c Ä‘á»u.
Xá» lý hom giống:
Äể hom tiêu mau ra rá»…, trÆ°á»›c khi giâm hom tiêu được ngâm trong dung dịch NAA nồng Ä‘á»™ 500-1.000ppm hoặc IBA nồng Ä‘á»™ 50-55ppm, nhúng ngáºp phần gốc 2-3cm trong 30 phút, xá» lý dung dịch nÆ°á»›c tiểu bò 25% cho kết quả tÆ°Æ¡ng tá»± IBA.
Ươm hom:
Sau khi xá» lý xong có thể Æ°Æ¡m hom vào luống hoặc vào bầu.
– Luống: có chiá»u dài 5-6m, rá»™ng 1-1,2m, đất trên luống cần trá»™n Ä‘á»u phân theo liá»u lượng 25-30kg phân chuồng hoai + 0,5kg super lân cho 10m2 luống. Ươm hom cách hom 15-20cm, luống phải có mái che, hệ thống phun sÆ°Æ¡ng để tạo Ä‘á»™ ẩm thích hợp cho tiêu ra rá»….
– Bầu: có thể dung bầu PE hoặc giá» tre, bầu có kích thÆ°á»›c dài 23-25cm, rá»™ng 13-17cm, bầu PE được đục 8-10 lá»— để dá»… thoát nÆ°á»›c. Äất vào bầu có thành phần: 2 phần đất tÆ¡i xốp + 1 phần phân chuồng hoai, trá»™n Ä‘á»u 0,5kg phân Super lân cho 200kg há»—n hợp đất và phân chuồng, má»—i bầu Æ°Æ¡m 2 hom.
3. Loại trụ, khoảng cách và máºt Ä‘á»™ trồng:
Chúng tôi xin giá»›i thiệu vá»›i bà con má»™t số loại trụ trồng cây hồ tiêu hiện nnay, nhÆ° sau:
* Trụ sống:
Yêu cầu trụ sống:
– Sinh trưởng nhanh, khá»e, thân cứng, vá» tÆ°Æ¡ng đối nhám để tiêu dá»… bám.
– Bá»™ rá»… ăn sâu để không cạnh tranh dinh dưỡng vá»›i cây tiêu.
– Ít lá hoặc tán thÆ°a để không che ánh sáng của cây tiêu, có khả năng chịu xén tỉa nhiá»u lần mà không chết.
– Ít sâu bệnh hoặc không phải là cây ký chủ của sâu bệnh hại tiêu.
– Thông thÆ°á»ng chá»n cây há» Ä‘áºu hoặc má»™t số cây có thể trồng bằng cành để kịp cho tiêu leo bám.
Má»™t số loại trụ sống được trồng làm trụ tiêu:
– Äông Nam Bá»™: Keo Ä‘áºu (Leucaena Leucocephala), lồng mức (Wrightia annamensis), gòn (Ceiba pentandra), giả anh Ä‘ào hoặc còn lại là Ä‘á»— quyên (Gliricidia sepium) trồng vá»›i khoảng cách 2,5 x 2,5m hoặc 2,5 x 3,0m, máºt Ä‘á»™ 1.300-1.600 trụ/ha. Ngoài ra các cây nhÆ° hoa sữa, núc nác (Oroxylum indicum), muồng, keo cÅ©ng có thể dùng làm cây trụ cây tiêu song ít phổ biến.
– Duyên Hải Miá»n Trung: Lồng mức, keo dáºu, mít (Artocarpus heterophyllus) trồng vá»›i khoảng cách 2,5 x 2,5m hoặc 2,5 x 3,0m, máºt Ä‘á»™ 1.300-1.600 trụ/ha. Ngoài ra các cây nhÆ° hoa sữa, núc nác (Oroxylum indicum), muồng, keo cÅ©ng có thể dùng làm trụ cây tiêu song ít phổ biến.
– Tây Nguyên: Keo dâu, giả anh Ä‘ào, muồng Ä‘en (Cassia siamea), lồng mức trồng vá»›i khoảng cách 2,5 x 2,5m hoặc 3,0 x 3,0m, máºt Ä‘á»™ 1.100-1.600 trụ/ha.
* Trụ gỗ:
Hiện nay, các vùng có diện tích tiêu trồng má»›i chỉ sá» dụng trụ gá»— từ vÆ°á»n tiêu già cá»—i, không dùng trụ gá»— má»›i vì liên quan đến việc bảo vệ rừng, cần thay dần bằng trụ sống.
* Trụ làm bằng váºt liệu khác:
Bồn gạch
– ÄÆ°á»ng kính gốc: 0,8-1m
– ÄÆ°á»ng kính ngá»n: 0,6-0,8m
– Chiá»u cao: 3,2-3,5m
– Khoảng cách: 2,0-2,5m x 2,0-2,5m
Vùng Duyên Hải Miá»n Trung không nên dùng trụ gạch và trụ bê tông, do khí háºu nắng nóng và mÆ°a nhiá»u, địa hình hẹp và dốc, lượng mÆ°a lá»›n dá»… gây xói mòn.
Cần làm giàn che cho tiêu trồng má»›i, có thể dùng lÆ°á»›i che công nghiệp, lá dừa, phên tre hoặc các váºt liệu che chắn nhẹ.
4. Kỹ thuáºt trồng tiêu:
4.1 Thá»i vụ trồng tiêu:
Thá»i vụ trồng tùy thuá»™c vào Ä‘iá»u kiện khí háºu của từng khu vá»±c, thÆ°á»ng trồng vào đầu mùa mÆ°a, khi Ä‘ã mÆ°a Ä‘á»u và kết thúc trÆ°á»›c mùa khô khoảng 2-2,5 tháng.
Thá»i vụ trồng
Thá»i vụ Tháng
Vùng
Äông Nam Bá»™ 6-8
Duyên Hải Miá»n Trung 9-10
Tây Nguyên 5-8
4.2 Chá»n đất trồng tiêu, làm đất, Ä‘ào hố và thiết kế lô trồng:
– Äất trồng tiêu cần tÆ¡i xốp, dá»… thoát nÆ°á»›c, không úng nÆ°á»›c vào mùa mÆ°a, Ä‘á»™ dày tầng đất canh tác tối thiểu 70cm, pH của đất khoảng 5,5-7,0 là thích hợp cho cây tiêu.
– Äất cần được cày bừa kỹ và xá» lý mầm bệnh trÆ°á»›c khi trồng, trên đất chua cần bón vôi trÆ°á»›c khi bừa lần cuối, lượng vôi bón khoảng 1,5-2,0 tấn/ha Ä‘á vôi xay.
– Kích thÆ°á»›c hố thÆ°á»ng 30x40x40cm cho hom Ä‘Æ¡n hoặc 40x40x40cm, má»—i hố bón 7-10kg phân chuồng hoai + 200-300g phân supe lân, trá»™n Ä‘á»u vá»›i lá»›p đất mặt cho vào hố khoảng 20cm. Nên tiến hành Ä‘ào hố và trá»™n phân lấp hố trÆ°á»›c khi trồng ít nhất ná»a tháng. Äất trồng tiêu cạnh những vÆ°á»n tiêu bị bệnh nên dùng Bordeaux 1% tÆ°á»›i trong và quanh hố. VÆ°á»n tiêu trên vùng đất có Ä‘á»™ dốc nên Ä‘ào hố theo Ä‘Æ°á»ng đồng mức và bố trí hố theo hình nanh sấu.
– Thiết kế hệ thống tiêu nÆ°á»›c và trồng trụ tiêu cùng lúc, khoảng 10-15m Ä‘ào má»™t rãnh thoát nÆ°á»›c vuông góc vá»›i hÆ°á»›ng dốc chính, rãnh sâu 15-20cm, rá»™ng 20cm, giữa hai hàng trụ tiêu. Dá»c theo hÆ°á»›ng dốc chính, khoảng 30-40m, thiết kế má»™t mÆ°Æ¡ng sâu 30-40cm, rá»™ng 40cm, giữa hai hàng trụ tiêu, mÆ°Æ¡ng thẳng góc vá»›i rãnh thoát nÆ°á»›c.
4.3 Äặt hom và buá»™c dây:
Khi đặt hom tiêu vào hố cần chú ý:
– Xé bá» bầu PE, tránh làm vỡ bầu sau Ä‘ó lấp đất và nén chặt gốc.
– Hom đặt riêng 30-450 hÆ°á»›ng vá» phía trụ tiêu, nên đặt hom (bầu) vào hÆ°á»›ng Äông.
– Số hom (hoặc bầu) trên má»™t trụ: 2 hom/trụ cho trụ sống hoặc trụ bê tông và 5-6 hom/trụ cho bồn gạch xây.
Sau khi dây tiêu Ä‘ã phát triển vÆ°Æ¡n tá»›i trụ nên dùng các loại dây má»m (dây nylon) để buá»™c dây tiêu vào cây trụ, buá»™c vào vị trí ở gần đốt của dây tiêu để rá»… dá»… bám bào trụ, sau khi rá»… Ä‘ã bám chặt vào trụ cần cắt bá» dây buá»™c.
4.4 Äôn tiêu:
Tiêu trồng bằng dây lÆ°Æ¡n cây sẽ cho nhiá»u dây thân, cắt bá» các dây yếu, chỉ để lại 3-4 dây khá»e trên má»™t gốc dây lÆ°Æ¡n. Sau 12-15 tháng, các dây tiêu đạt 1,5-2m, bắt đầu cho cành mang quả, khi phần lá»›n các dây tiêu trên trụ mang cành mang quả cần tiến hành Ä‘ôn tiêu.
Xá»›i đất quanh trụ tiêu thành rãnh sâu 7-10cm, cách trụ 15-20cm, chá»n 3-4 dây tiêu khá»e, cắt hết lá dÆ°á»›i cành mang quả đầu tiên 30-40cm, khoanh tròn trong rãnh sao cho cành mang quả thấp nhất cách mặt đất 30-40cm, lấp má»™t lá»›p đất má»ng 5-7cm, tÆ°á»›i nÆ°á»›c, khi thấy rá»… nhú ra từ các đốt Ä‘ôn dÆ°á»›i đất cần lấp thêm 3-5cm đất trá»™n phân hữu cÆ¡.
4.5 Tỉa cành, tạo tán cây trụ sống và cây tiêu trong thá»i kỳ kinh doanh:
Khi cây trụ sống Ä‘ã lá»›n, tán trụ giao tán cần rong tỉa bá»›t cành lá để tiêu nháºn đủ ánh sáng, má»—i năm rong tỉa vài lần vào mùa mÆ°a.
Sau khi thu hoạch tiêu, đến mùa mÆ°a cần tỉa bá»›t những cành tược, cành lÆ°Æ¡n má»c ra từ gốc tiêu và cành tược má»c ngoài khung thân chính, việc tỉa cành nên tiến hành vào đầu mùa mÆ°a để tạo dinh dưỡng cho mầm hoa trong vụ tiếp theo.
Ở má»™t số vÆ°á»n tiêu có hiện tượng hoa trổ rải rác không Ä‘úng thá»i vụ nên cắt bá» những hoa này để táºp trung cho hoa ra hàng loạt và quả chín táºp trung.
4.6 Làm bồn, bón phân và chăm sóc:
Làm bồn:
Tạo bồn cho cây tiêu nhằm mục Ä‘ích giữ phân khi bón trong mùa mÆ°a và giữ nÆ°á»›c trong mùa khô. Ở vùng đất dốc kỹ thuáºt làm bồn rất quan trá»ng, chỉ cần làm bồn cạn để dá»… tiêu nÆ°á»›c trong mùa mÆ°a.
Bón phân:
Phân hữu cÆ¡
Lượng phân hữu cÆ¡ bón cho hồ tiêu
Loại phân Phân chuồng, Phân hữu cÆ¡ chế biến
Năm phânrácmục (kg/trụ/năm)
(kg/trụ/năm)
Trồng mới 7-10 1-2
Năm thứ 2, 3 10-15 2-3
Từ năm thứ 4 trở đi 15 3-5
Phân vô cÆ¡
Lượng phân vô cÆ¡ bón cho hồ tiêu
Loại phân N P2O5 K2O
Năm (kg/ha/năm) (kg/ha/năm) (kg/ha/năm)
Trồng mới 90-100 50-60 70-90
Năm thứ 2, 3 150-200 80-100 100-150
Từ năm thứ 4 trở đi 250-350 150-200 150-250
Thá»i gian bón:
– Phân hữu cÆ¡: bón má»™t lần/năm, nên bón vào đầu mùa mÆ°a, Ä‘ào rãnh theo mép tán, sâu 10-15cm, cho phân vào và lấp đất lại, bón phân tiến hành vào đầu mùa mÆ°a, nên chú ý trong quá trình Ä‘ào rãnh không làm tổn thÆ°Æ¡ng bá»™ rá»….
– Phân vô cÆ¡:
* Trồng má»›i: Sau khi trồng 1-1,5 tháng bón 1/3 lượng đạm + 1/3 lượng kali, sau khi trồng 2-3 tháng bón số còn lại.
* Năm thứ 2 trở Ä‘i: Bón 3 lần:
+ Lần 1: Bón 1/3 đạm + 1/3 Kali và tất cả lượng phân lân, bón vào đầu mùa mÆ°a.
+ Lần 2: Bón 1/3 đạm + 1/3 Kali, bón vào giữa mùa mÆ°a.
+ Lần 3: Bón lượng phân còn lại, bón vào cuối mùa mÆ°a.
* Tiêu Ä‘ã cho trái: Bón 4 lần:
+ Lần 1: 1/4 đạm +1/4 Kali và tất cả lượng phân lân kết hợp vá»›i phân hữu cÆ¡, bón trÆ°á»›c khi kết thúc thu hoạch khoảng 10 ngày;
+ Lần 2: Bón 1/4 đạm + 1/4 Kali, bón vào đầu mùa mÆ°a.
+ Lần 3: Bón 1/4 đạm + 1/4 Kali, bón vào giữa mùa mÆ°a.
+ Lần 4: Bón lượng phân còn lại vào cuối mùa mÆ°a.
Cách bón: Ä‘ào rãnh quanh mép tán, sâu 7-10cm, rải phân và lấp đất.
Bổ sung phân trung lượng (Ca, Mg) và vi lượng cÅ©ng rất cần cho cây tiêu để hạn chế rụng hoa và quả non, các nguyên tố vi lượng cần bổ sung cho cây tiêu là kẽm (Zn) và bo (B), thÆ°á»ng có trong các loại phân bón lá và phân hữu cÆ¡ chế biến có bán trên thị trÆ°á»ng.
4.7 TÆ°á»›i nÆ°á»›c:
VÆ°á»n tiêu má»›i trồng và trong giai Ä‘oạn chÆ°a cho trái, vào mùa khô phải tÆ°á»›i nÆ°á»›c và kết hợp che chắn, không nên tỉa cành cây trụ sống trong mùa khô để tạo ẩm Ä‘á»™ trong vÆ°á»n và che bóng cho cây tiêu.
Trong thá»i kỳ kinh doanh, sau vụ thu hoạch chỉ nên tÆ°á»›i nÆ°á»›c vừa đủ để cây tiêu tồn tại, không nên tÆ°á»›i nhiá»u vì tÆ°á»›i nhiá»u cây tiêu sẽ tiếp tục sinh trưởng và ra hoa rải rác làm ảnh hưởng mùa thu hoạch kế tiếp.
4.8 Làm cá», tủ gốc:
Làm cá» bằng tay vài lần vào đầu và giữa mùa mÆ°a, làm sạch cá» quanh gốc tiêu trong vòng bán kính khoảng 0,5m, không nên thÆ°á»ng xuyên làm sạch cá» giữa các trụ tiêu, dùng cá» hoặc rÆ¡m rạ khô tủ quanh gốc tiêu vào đầu mùa khô để giữ ẩm.
5. Sâu bệnh hại chính và biện pháp phòng trừ:
Rệp sáp (Pseudococcus sp.):
– Là loại côn trùng nhá», hình bầu dục, dài 2,5-4,5mm, rá»™ng 2-3mm. CÆ¡ thể màu vàng hồng, bên ngoài phủ má»™t lá»›p bá»™t sáp màu trắng.
– Cách sống và gây hại: Rệp sống thành từng Ä‘ám bám chặt vào chùm hoa, trái, kẽ cành hoặc mặt dÆ°á»›i của lá, hút nhá»±a cây và làm lá, trái bị héo khô. Sau má»™t thá»i gian rệp hại thÆ°á»ng thấy nấm bồ hóng Ä‘en phát triển ở những nÆ¡i có nhiá»u chất Ä‘Æ°á»ng do rệp tiết ra. Ngoài việc gây hại những bá»™ pháºn trên mặt đất, rệp còn chui vào đất bám và chích hút dịch ở gốc thân, cổ rá»…, rệp sinh sản rất nhanh và phát triển mạnh vào cuối mùa mÆ°a, thÆ°á»ng cá»™ng sinh vá»›i nấm Bornetina sp. ở trong đất, do váºy rệp khó bị diệt bằng thuốc hóa há»c.
– Phòng trừ:
+ ThÆ°á»ng xuyên theo dõi trên cây và dÆ°á»›i bá»™ rá»…, đặc biệt là vào cuối mùa mÆ°a, đầu mùa khô.
+ Khi phát hiện dùng Fenbis 10ND, Sevin 80WP, phun vá»›i nồng Ä‘á»™ 0,15-0,2% hoặc dùng Supracide 40 EC vÆ¡Ìi nôÌ€ng Ä‘ôÌ£ 0,2%.
CaÌc loaÌ£i râÌ€y mêÌ€m (Toxoptera sp.) vaÌ€ boÌ£ xiÌt lÆ°Æ¡Ìi (Elasmognathus nepalensis):
– Gây haÌ£i: RâÌ€y mêÌ€m vaÌ€ boÌ£ xiÌt lÆ°Æ¡Ìi gây haÌ£i trên Ä‘oÌ£t non, laÌ, chuÌ€m hoa, chuÌ€m quả vaÌ€ cả trên dây tiêu.
– PhoÌ€ng trÆ°Ì€: duÌ€ng Actara, Padan 95SP, Pyrinex 25EC phun vÆ¡Ìi nôÌ€ng Ä‘ôÌ£ 0,15-0,2%.
TuyêÌn truÌ€ng haÌ£i tiêu
– TriêÌ£u chÆ°Ìng vaÌ€ gây haÌ£i: tuyêÌn truÌ€ng haÌ£i bôÌ£ rễ laÌ€m cho cây tiêu sinh trưởng keÌm, laÌ vaÌ€ng, nêÌu biÌ£ nặng cây sẽ heÌo vaÌ€ chêÌt, tuyêÌn truÌ€ng thÆ°Æ¡Ì€ng xuâÌt hiêÌ£n vaÌ€ gây haÌ£i trong thÆ¡Ì€i kyÌ€ kinh doanh.
Khi tuyêÌn truÌ€ng Ä‘uÌ£c vêÌt thÆ°Æ¡ng ở rễ Ä‘ể chiÌch huÌt taÌ£o Ä‘iêÌ€u kiêÌ£n cho caÌc loaÌ£i nâÌm nhÆ° Phytophthora capsici, Fusarium sp., Pythium sp. xâm nhâÌ£p qua vêÌt thÆ°Æ¡ng hủy hoaÌ£i bôÌ£ rễ cây tiêu laÌ€m cho cây tiêu caÌ€ng chêÌt nhanh.
– Hai loaÌ€i tuyêÌn truÌ€ng thÆ°Æ¡Ì€ng gặp laÌ€ tuyêÌn truÌ€ng gây nôÌt sâÌ€n (Meloidogyne incognita) vaÌ€ tuyêÌn truÌ€ng Ä‘uÌ£c hang (Radopholus similis), ngoaÌ€i ra coÌ€n coÌ môÌ£t sôÌ loaÌ€i khaÌc iÌt gây thiêÌ£t haÌ£i.
– PhoÌ€ng trÆ°Ì€:
+ ChoÌ£n caÌc giôÌng coÌ khả năng khaÌng bêÌ£nh tôÌt nhÆ° Lada Belangtoeng, Vĩnh Linh, Ấn ÄôÌ£, khi boÌn phân không laÌ€m tổn thÆ°Æ¡ng bôÌ£ rễ của tiêu, boÌn phân hữu cÆ¡ cho cây tiêu cũng laÌ€ biêÌ£n phaÌp phoÌ€ng trÆ°Ì€ sinh hoÌ£c viÌ€ trong phân hữu cÆ¡ coÌ caÌc vi sinh vâÌ£t Ä‘ôÌi khaÌng vÆ¡Ìi tuyêÌn truÌ€ng vaÌ€ nâÌm gây bêÌ£nh.
BêÌ£nh chêÌt nhanh:
– Do nâÌm Phytophthora capsici gây ra. NâÌm xâm nhâÌ£p vaÌ€ laÌ€m hủy hoaÌ£i caÌc têÌ baÌ€o ở rễ, thân, caÌ€nh, laÌ của cây tiêu laÌ€m cho laÌ heÌo, toÌp laÌ£i rôÌ€i ruÌ£ng. Khi cây biÌ£ haÌ£i thân laÌ coÌ triêÌ£u chÆ°Ìng heÌo rũ nhanh, tÆ°Ì€ khi bêÌ£nh xuâÌt hiêÌ£n Ä‘êÌn khi cây tiêu chêÌt hoaÌ€n toaÌ€n coÌ thể chỉ trong voÌ€ng vaÌ€i ba tuâÌ€n lễ.
– PhoÌ€ng trÆ°Ì€: nhâÌt thiêÌt không Ä‘ể vÆ°Æ¡Ì€n tiêu ngâÌ£p nÆ°Æ¡Ìc maÌ€ phải taÌ£o rãnh thoaÌt nÆ°Æ¡Ìc tôÌt vaÌ€ phaÌt doÌ£n vÆ°Æ¡Ì€n saÌ£ch sẽ, thông thoaÌng. Khi phaÌt hiêÌ£n cây tiêu coÌ dâÌu hiêÌ£u bêÌ£nh duÌ€ng caÌc loaÌ£i thuôÌc nhÆ° Phosphonate, Aliette 80WP, Alpin 80WP, Ridomil 24EC pha ở nôÌ€ng Ä‘ôÌ£ 0,1-0,2% phun quanh gôÌc vaÌ€ toaÌ€n bôÌ£ taÌn laÌ.
BêÌ£nh chêÌt châÌ£m:
– Nguyên nhân gây ra bêÌ£nh naÌ€o do caÌc nâÌm nhÆ° Fusarium sp., Rhizoctonia sp., diplodia sp.
– TriêÌ£u chÆ°Ìng: cây sinh trưởng châÌ£m, laÌ nhaÌ£t maÌ€u vaÌ€ biêÌn sang maÌ€u vaÌ€ng, sau Ä‘oÌ laÌ, hoa quả ruÌ£ng dâÌ€n tÆ°Ì€ dÆ°Æ¡Ìi gôÌc lên ngoÌ£n, caÌc Ä‘ôÌt ruÌ£ng tÆ°Ì€ trên xuôÌng vaÌ€ gôÌc biÌ£ thôÌi, do vâÌ£y nông dân coÌ€n goÌ£i laÌ€ bêÌ£nh thaÌo khÆ¡Ìp.
– Phòng trừ: Không nên để vÆ°á»n bị ngáºp nÆ°á»›c và quá ẩm Æ°á»›t, khi có triệu chứng bệnh xuất hiện, có thể dùng thuốc Topsin-M, Benzeb vá»›i nồng Ä‘á»™ 0.2% để phun trên lá và tÆ°á»›i vào gốc (2-3 lít/gốc).
Bệnh than thư:
– Do nấm Colletotrichum gloeosporioides gây nên.
– Triệu chứng: Trên lá có những vết vằn lá»›n màu vàng nâu, xung quanh vết vằn có quầng Ä‘en. Nếu vết bệnh lây sang cành, bông thì làm rụng đốt, cành, hạt khô Ä‘en và lép.
– Phòng trừ: dùng Topsin-M, Carbenzim và Bendazol vá»›i nồng Ä‘á»™ 0,2% để phun xịt.
Bệnh virus hay bệnh xoắn lùn:
– Nguyên nhân gây ra bệnh này là do virus, bệnh thÆ°á»ng bắt đầu xuất hiện ở thá»i kỳ kiến thiết cÆ¡ bản, tác nhân truyá»n bệnh ở vÆ°á»n tiêu chủ yếu là côn trùng chích hút nhÆ° bá» xít, rầy, rệp, tuyến trùng và dụng cụ dao, kéo cắt tỉa cây tiêu.
– Triệu chứng: lá nhá», cong queo, lá có màu hÆ¡i vàng, thÆ°á»ng xuất hiện ở các lá non, cây cằn cá»—i, cháºm phát triển, giảm năng suất, khi bệnh nặng cây sẽ chết.
– Phòng trừ: Äể phòng trừ bệnh này trÆ°á»›c hết không trồng hom giống từ vÆ°á»n tiêu bị bệnh, khi bệnh xuất hiện nhổ bá» những cây bị bệnh, gom lại phÆ¡i khô Ä‘em đốt để hạn chế sá»± lây lan. Khi phát hiện côn trùng môi giá»›i truyá»n bệnh nên dùng Bassa 50EC (0,1%), Vibasa (0,2%), Suprathion 40EC (0,2%) phun xịt định kỳ để diệt.
6. Thu hoạch, sÆ¡ chế và bảo quản
– Ở Tây Nguyên thu hoạch từ tháng 2-4.
– Không nên thu hoạch khi quả tiêu còn xanh, thá»i Ä‘iểm thu hoạch tốt nhất để làm tiêu Ä‘en khi chum tiêu có trên 5% quả chín có màu vàng, Ä‘á» và để làm tiêu sá» khi trên 20% quả chín.
– Khi thu hái xong có thể phÆ¡i ngay để làm tiêu Ä‘en hoặc ủ 1-2 ngày trong mát cho tiêu tiếp tục chín để làm tiêu sá», thÆ°á»ng xuyên trá»™n Ä‘á»u trong quá trình ủ để quả chín đạt Ä‘á»™ đồng Ä‘á»u cao, tách hạt ra khá»i chum quả sau khi phÆ¡i 1-2 nắng.
– PhÆ¡i khô: Äể tiêu Ä‘en thÆ°Æ¡ng phẩm có màu đẹp, trÆ°á»›c khi phÆ¡i nên nhúng tiêu vào nÆ°á»›c nóng 800C trong vòng 1-2 phút, trá»™n Ä‘á»u sau Ä‘ó lấy ra để trong mát cho ráo nÆ°á»›c rồi Ä‘em phÆ¡i.
PhÆ¡i tiêu trên sân xi măng, tấm bạt và nong tre, sân cần được rá»a sạch trÆ°á»›c má»—i đợt phÆ¡i, dùng lÆ°á»›i ni-lông bao quanh khu vá»±c phÆ¡i để tránh thú váºt vào khu phÆ¡i. Nếu trá»i nắng tốt phÆ¡i 3-4 ngày là đạt, Ä‘á»™ ẩm của hạt sau khi phÆ¡i khô phải đảm bảo dÆ°á»›i 15%, sản phẩm sau khi phÆ¡i gá»i là tiêu Ä‘en.
Có thể dùng máy sấy lúa, sấy bắp, sấy cà phê để sấy hồ tiêu, giữ nhiệt Ä‘á»™ ổn định trong buồng sấy khoảng 55-600C.
Sau khi phÆ¡i khô, tiêu cần được làm sạch tạp chất, lá, cuống chùm quả bằng cách sàng, quạt, giê. Muốn làm tiêu sá» (tiêu trắng), tốt nhất ngâm tiêu dÆ°á»›i 24-36 giá», vá»›t tiêu ra bóc vá» bằng tay và đải sạch vá», 4kg tiêu tÆ°Æ¡i có thể làm được 1kg tiêu sá». Có thể làm tiêu sá» từ tiêu khô bằng cách cho tiêu vào bao Ä‘em ngâm trong nÆ°á»›c lã 8-10 ngày trong bồn gá»—, thÆ°á»ng xuyên thay nÆ°á»›c, khi thấy vá» Ä‘en bóc ra thì lấy ra, cho vào nong, thúng làm tróc vá», sau Ä‘ó làm sạch và Ä‘em phÆ¡i.
– Bảo quản: cho tiêu vào bao 2 lá»›p, lá»›p trong là bao nilon (PE) để chống ẩm mốc, lá»›p ngoài là bao PP hoặc bao bố, Ä‘Æ°a vào chất trên kệ hoặc pa-lét trong kho. Kho chứa phải thông thoáng, không quá nóng, không ẩm Æ°á»›t.
BỆNH PHYTOPHTHORA TRÊN CÂY TIÊU Ở BÀ RỊA -VŨNG TÀU VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ BỆNH
Tác giả: Mai Văn Trị
Tiêu là má»™t trong những cây công nghiệp-gia vị quan trá»ng của tỉnh Bà Rịa-VÅ©ng Tàu. Bệnh gây chết cây tiêu trên địa bàn tỉnh Ä‘ang xảy ra rải rác nhiá»u nÆ¡i trên các huyện Châu Äức, Xuyên Má»™c, Long Äất, Thị xã Bà Rịa….Nếu không có giải pháp ngăn chặn kịp thá»i dịch bệnh gây chết cây hàng loạt có thể xảy ra trên các vùng trồng tiêu trong tỉnh.
Cắt dá»c rá»… chính và phần gốc dây tiêu bị bệnh có thể thấy mạch dẫn bên trong bị hóa nâu rồi chuyển màu Ä‘en. Vết bệnh lan rá»™ng theo chiá»u dá»c và chiá»u ngang, gây hÆ° hại hệ thống mạch dẫn trong rá»… chính và thân dây tiêu gây thối rá»… và thối cổ rá»… làm suy yếu chức năng váºn chuyển nÆ°á»›c và chất dinh dưỡng cho cây. Triệu chứng bệnh quan sát được ở phần trên mặt đất là tán lá chuyển màu vàng dần dần, sau Ä‘ó khô héo toàn bá»™ hay má»™t bên của dây tiêu. Trong Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho sá»± phát triển của bệnh, thá»i gian này sẽ ngắn Ä‘i, các lá chÆ°a kịp chuyển màu vàng Ä‘ã bị khô héo. Trên má»™t ná»c tiêu Ä‘ôi khi chỉ có 1-2 dây (gốc khác nhau) hay má»™t bên tán lá bị bệnh trong khi các dây khác, phần lá khác vẫn còn xanh. ThÆ°á»ng khi số rá»… bị hÆ° hại từ 15% trở lên, triệu chứng bệnh trên cây má»›i có thể bắt đầu thấy được. Do Ä‘ó khi phát hiện cây bị bệnh ở phần phía trên mặt đất, bệnh Ä‘ã xâm nháºp vào cây má»™t giai Ä‘oạn trÆ°á»›c Ä‘ó và gây hÆ° hại ở các bá»™ pháºn bên dÆ°á»›i mặt đất má»™t thá»i gian dài. Äó là lý do giải thích tại sao việc phòng trừ bệnh này khó khăn và ít hiệu quả.
Nguyên nhân gây bệnh được xác định là nấm Phytophthora gây ra. Trong đợt khảo sát bệnh gần Ä‘ây ở khu vá»±c miá»n Äông Nam bá»™ (11-15/3/02) trong khuôn khổ má»™t dá»± án quốc tế phối hợp giữa Trung tâm hợp tác nghiên cứu bảo vệ thá»±c váºt nhiệt Ä‘á»›i của Äại há»c Queensland (Úc), Viện nghiên cứu cây ăn quả miá»n Nam, Trung tâm nghiên cứu cây ăn quả miá»n Äông Nam bá»™, nấm gây bệnh bÆ°á»›c đầu được xác định là Phytophthora capsici, tuy nhiên có các loài khác cùng gây bệnh này cho cây tiêu hay không cần thá»i gian xác định thêm. Má»™t thuáºn lợi làhầu hết những biện pháp phòng trừ bệnh nấm Phytophthora cho cây thÆ°á»ng giống nhau. Äể tránh nhầm lẫn vá»›i má»™t số bệnh khác, bệnh được gá»i là bệnh Phytophthora trên tiêu.
Nấm Phytophthora có thể gây hại trên nhiá»u bá»™ pháºn của cây nhÆ° lá, chồi non, trái gây hiện tượng cháy lá, cháy chồi non và thối trái.…. Tuy nhiên gây hại trên rá»… và và cổ rá»… là rất quan trá»ng vì gây chết cây hàng loạt và khó phòng trừ. Nấm Phytophthora phát triển mạnh trá»ng Ä‘iá»u kiện mÆ°a nhiá»u, ẩm Ä‘á»™ cao, trên đất thÆ°á»ng bị ngáºp úng. Do Ä‘ó bệnh thÆ°á»ng phát sinh phát triển, gây thiệt hại cho rá»… và gốc tiêu trong mùa mÆ°a. Äến mùa khô, triệu chứng bệnh thể hiện và có thể quan sát được trên tán. Lúc này là Ä‘ã muá»™n.
Những vÆ°á»n tiêu được khảo sát Ä‘ang bị bệnh thÆ°á»ng có Ä‘á»™ dốc thấp; vÆ°á»n xen lẫn nhà, hệ thống rào giữa các vÆ°á»n chÆ°a được chú ý, máºt Ä‘á»™ trồng khá dày. Tiêu không được trồng trên mô mà thÆ°á»ng được trồng ngang bằng hay sâu xuống mặt đất. Äặc biệt vÆ°á»n bị nÆ°á»›c tràn từ trên xuống khi có các cÆ¡n mÆ°a lá»›n. VÆ°á»n tiêu được trồng chủ yếu là trên đất có nguồn gốc núi lá»a (được xem là thích hợp cho tiêu) nhÆ° đất Ä‘á», đất Ä‘en, đất có sá»i cÆ¡m… Việc sá» dụng thuốc hóa há»c để trừ bệnh có thá»±c hiện nhÆ°ng liá»u lượng, chủng loại chÆ°a phù hợp; nhiá»u há»™ còn phó mặc. Giống tiêu khảo sát chủ yếu là tiêu Sẽ, năng suất khá cao. Ná»c tiêu sá» dụng là ná»c cây sống, cây gá»— và ná»c xây gạch. Các vÆ°á»n tiêu được khảo sát cây Ä‘ang ở giai Ä‘oạn trÆ°á»›c cho trái đến thá»i kỳ cho trái ổn định. Cây trồng xen chủ yếu là cà phê, Ä‘iá»u, sầu riêng và bưởi. Tá»· lệ cây bệnh trên vÆ°á»n bệnh được quan sát từ 5 –20%, hầu hết có triệu chứng hoá nâu, thối Ä‘en mạch dẫn bên trong thân dây tiêu, rá»… bị hÆ° hại nhiá»u.
Qua khảo sát cho thấy trong kỹ thuáºt canh tác cần cải thiện má»™t số yếu tố nhằm tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho sá»± phát triển của tiêu và hạn chế sá»± phát triển của nấm bệnh. Tuy nhiên nhiá»u biện pháp phải được áp dụng ngay từ khi bắt đầu trồng. Sau Ä‘ây là má»™t số giải pháp chung cho việc quản lý bệnh:
Sản xuất cây giống sạch bệnh: Hiện nay hầu hết cây giống do nông dân tá»± sản xuất hoặc nhượng lại vá»›i nhau. Nguồn giống này không đảm bảo sạch bệnh. Cần có những cÆ¡ sở sản xuất chuyên môn để đảm bảo tất cả các cây giống được Ä‘Æ°a ra sản xuất là sạch bệnh. TrÆ°á»›c mắt nếu tá»± sản xuất, phải lấy nguồn váºt liệu từ vÆ°á»n sạch bệnh và cây sạch bệnh (có cán bá»™ chuyên môn xác nháºn). Váºt liệu hom và cây con, đất trồng phải được xá» lý trÆ°á»›c khi Æ°Æ¡m, trong quá trình sinh trưởng và trÆ°á»›c khi trồng vá»›i các loại thuốc nhÆ° Aliette 80WP, Ridomyl 72 MZ, Bordeaux…. VÆ°á»n Æ°Æ¡m bố trí nÆ¡i cao ráo, sạch sẽ, cách ly vá»›i vÆ°á»n sản xuất và ngăn ngừa nhiểm bệnh. Cần có tÆ° vấn của các bá»™ chuyên môn cho vÆ°á»n Æ°Æ¡m.
Sá» dụng giống chống chịu bệnh: Giống tiêu sẽ có năng suất cao nhÆ°ng dá»… mẫn cảm vá»›i bệnh. Giống Lada Belantoeng chống chịu vá»›i bệnh tốt hÆ¡n nhÆ°ng năng suất không bằng. Có thể dùng giống Lada Belantoeng làm gốc ghép để cải thiện tính chống chịu bệnh và năng suất.
VÆ°á»n tiêu phải thoát nÆ°á»›c tốt, không bị Ä‘á»ng nÆ°á»›c sau khi mÆ°a, đặc biệt không bị nÆ°á»›c tràn từ trên dốc xuống vì dá»… lây lan nguồn bệnh. Tiêu nên được trồng trên bồn cao 30 –50 cm, giữa các bồn là mÆ°Æ¡ng nhá» thoát nÆ°á»›c. Xung quanh vÆ°á»n tiêu phải có bá» ngăn nÆ°á»›c tràn và mÆ°Æ¡ng thoát nÆ°á»›c thừa ra khá»i vÆ°á»n. Äảm bảo vÆ°á»n thoát nÆ°á»›c nhanh sau khi mÆ°a càng sá»›m càng tốt.
Äốn tỉa bá»›t cành lá cây choái, cây trồng xen và cây chắn gió trong mùa mÆ°a ẩm để tạo thông thoáng trong vÆ°á»n cây hạn chế ẩm Ä‘á»™ cao trong vÆ°á»n. Tuy nhiên cần đảm bảo việc che gió và nắng cho cây trong mùa khô.
Bón phân hữu cÆ¡ hoai cho cây để cải thiện đất và bổ sung dinh dưỡng cho cây. Hầu hết đất trồng tiêu Ä‘á»u chua nên cần phải bón thêm vôi. Bón phân hóa há»c đủ để Ä‘áp ứng các yếu tố dinh dưỡng N,P,K, Mg cho nhu cầu của cây. TÆ°á»›i nÆ°á»›c đầy đủ cho cây trong mùa nắng.
Tỉa bá»›t trái khi cây Ä‘áºu trái quá nhiá»u để giữ sức cho cây và đảm bảo chất lượng trái.
Hạn chế nuôi gia súc thả rong trong vÆ°á»n, vÆ°á»n cây phải có rào cách ly ngăn ngừa bệnh lây lan từ bên ngoài vào.
Tránh làm đứt rá»… trong quá trình chăm sóc. Không để dây leo quá cao dá»… bị đổ ngã khi có gió lá»›n, mÆ°a to.
Nấm có thể sống trên các bá»™ pháºn cây bị bệnh má»™t thá»i gian. Do Ä‘ó đối vá»›i vÆ°á»n cây Ä‘ang bệnh, nên tiêu hủy các cây bệnh nặng thu gom dây tiêu bệnh chôn hoặc đốt, xá» lý đất nÆ¡i vị trí cây bệnh và xung quanh bằng thuốc trừ nấm, vôi.
Nấm có thể lây lan qua dụng cụ chăm sóc, ngÆ°á»i và Ä‘á»™ng váºt qua lại giữa vÆ°á»n bệnh và vÆ°á»n khá»e. Cần cách ly vÆ°á»n cây để ngăn ngừa lây lan. VÆ°á»n cây nên có rào chung quanh.
Phát hiện bệnh sá»›m, áp dụng sá»›m các biện pháp cách ly, phòng trừ, tiêu hủy cây bệnh để ngăn ngừa lây lan.
Phun thuốc trừ nấm định kỳ trên tán, gốc trong mùa mÆ°a ẩm để phòng trừ bệnh vá»›i các thuốc trừ nấm nhÆ° Aliette 80WP, Rhidomyl 72 MZ, Agri- Fos- 400 (Phosphonate) vá»›i nồng Ä‘á»™ theo khuyến cáo.
Luân canh vá»›i cây khác không là ký chủ của bệnh khi bệnh nặng có thể làm giãm nguồn nấm trong đất.
Äây là má»™t bệnh khó nguy hiểm rất khó trị, cách biện pháp phòng ngừa ngăn chặn là rất quan trá»ng. Hiệu quả của việc trị bệnh thÆ°á»ng thấp khi bệnh phát sinh phát triển trong vÆ°á»n và phát hiện muá»™n. Phòng bệnh hÆ¡n trị bệnh!
Số lần xem trang: :192
Nhập ngày: 28-01-2010
Điều chỉnh lần cuối: