Chuyên đề về cây tiêu

 

 

KỸ THUẬT TRá»’NG VÀ CHÄ‚M SÓC Há»’ TIÊU

 

Tài liệu này có tại: http://agriviet.com/home/index.php?showtopic=178

 

1. Đặc điểm chung:

Hồ tiêu là cây công nghiệp lâu năm, thân bò, rá»… móc nên cần có trụ (chóe) để cây bám rá»… phụ. Rá»… tiêu gồm hệ thống rá»… dÆ°á»›i mặt đất (3-6 rá»… cái và nhiều rá»… phụ) dùng hút nÆ°á»›c và phân bón. Hệ thống rá»… bám mọc từ đốt thân để bám vào trụ, giúp cây hồ tiêu vÆ°Æ¡n lên và cÅ©ng có khả năng hút nÆ°á»›c, phân bón tuy khả năng này yếu hÆ¡n so vá»›i rá»… mọc trong đất.

Cây hồ tiêu thích hợp vá»›i khí hậu vùng xích đạo và nhiệt Ä‘á»›i. Nhiệt Ä‘á»™ thích hợp trung bình 22-280C. Hồ tiêu yêu cầu lượng mÆ°a cao từ 2000-3000mm/năm, phân bổ đều trong 7-8 tháng và cần 3-5 tháng không mÆ°a ở cuối giai Ä‘oạn thu hoạch để phân hóa mầm hoa tốt, ra hoa tập trung. Hồ tiêu có thể trồng được trên nhiều vùng đất nhÆ°ng đất thích hợp phải là đất tÆ¡i xốp, nhiều mùn, pH 5,5-7, thoát nÆ°á»›c tốt. Mật Ä‘á»™ trồng thích hợp nhất của hồ tiêu từ 2000-2500 nọc/ha, đất tốt nên trồng thÆ°a, đất xấu trồng dày hÆ¡n. Đất dốc cần bố trí hàng tiêu theo đường đồng mức để giảm bá»›t rá»­a trôi dinh dưỡng và xói mòn đất.

2. Giống và phÆ°Æ¡ng thức nhân giống:

Giống:

Ở Việt Nam hiện nay tồn tại ba dạng giống chủ yếu:

– Giống tiêu lá cỡ trung bình: nguồn gốc có thể từ giống Lada Belangtoeng, giống này có nguồn gốc từ Indonexia và di thá»±c vào Việt Nam năm 1947. Từ Ä‘ó, giống này có thể mang nhiều tên địa phÆ°Æ¡ng khác nhau: Nam Vang, Phú Quốc, Lá»™c Ninh, VÄ©nh Linh và nhiều tên gọi khác. Giống có cỡ hạt lá»›n trung bình, chiều dài chùm quả trung bình 11cm.

– Giống tiêu sẻ:lá nhỏ, chùm quả ngắn, màu xanh của lá không đậm nhÆ° giống tiêu Lada Belangtoeng, chiều dài chùm quả trung bình khoảng 8cm, hạt nhỏ hÆ¡n giống tiêu có cỡ lá trung bình. Giống có tên gọi theo địa phÆ°Æ¡ng nhÆ° tiêu sẻ Lá»™c Ninh, tiêu sẻ Đất Đỏ, tiêu sẻ Mỡ.

– Tiêu trâu: lá lá»›n, chùm quả dài, hạt lá»›n nhÆ°ng năng suất không cao bằng hai giống tiêu lá trung bình và lá nhỏ.

– Tiêu Ấn Độ:Hiện nay giống này được Æ°a chuá»™ng vì chùm quả dài, Ä‘óng hạt dày, năng suất cao, cho thu hoạch sá»›m, hai giống chủ lá»±c là Panniyur và Karimunda.

Hiện nay, các giống được trồng phổ biến ở má»™t số tỉnh trồng tiêu trọng Ä‘iểm nhÆ°:

Giống

Vùng Giống địa phÆ°Æ¡ng Tiêu trung Tiêu trâu VÄ©nh Linh Phú Quốc Lada Belangtoeng Ấn Độ

Đông Nam Bá»™

– Bình PhÆ°á»›c

 

– Bà Rịa

Sẻ lộc Ninh

++

Sẻ Đất Đỏ

+++

++

 

+

–

 

+

++

 

++

+

 

+

++

 

+

+

++

DH. M. Trung

– Phú Yên

– Quảng Trị

–

VÄ©nh Linh +++

–

–

+

–

+++

+++

–

–

+

+

–

–

Tây Nguyên

– DakLak

– Gia Lai

Sẻ Mỡ +++

Tiên SÆ¡n +

+

++

+

+

++

++

+

–

+

–

+

–

Ghi chú: (+++): rất phổ biến (++): khá phổ biến (+): ít phổ biến

PhÆ°Æ¡ng thức nhân giống:

Chọn cây giống có năng suất cao, chất lượng tốt, không nhiá»…m sâu bệnh hại.

Hom giống:

– Cành tược (dây thân): tiêu trồng từ cành tược mau cho quả lá»›n, thường năm thứ ba sau khi trồng, năng suất cao và tuổi thọ kéo dài 15-20 năm, tá»· lệ hom sống đạt cao (khoảng 90%).

– Cành lÆ°Æ¡n: tiêu trồng từ cành lÆ°Æ¡n cho quả chậm hÆ¡n và phải Ä‘ôn tiêu, thường từ năm thứ 4 sau khi trồng. Tuy vậy cây tiêu cho năng suất cao, ổn định và lâu già cá»—i.

Kỹ thuật cắt hom:

Lấy hom bánh tẻ, không quá non và không quá già, má»—i hom có 4-6 đốt, thông thường 5 đốt, không sá»­ dụng Ä‘oạn hom cách ngọn 20-25cm.

Cắt hom tiêu vào mùa mÆ°a, trên cây mẹ 1-2 năm tuổi. Cắt chừa gốc má»™t Ä‘oạn 40-50cm và không làm tổn hại đến cây mẹ và hom giống, phần dÆ°á»›i của hom cắt xéo cách đốt cuối cùng khoảng 2cm, cắt bỏ những lá ở đốt được vùi vào đất và chỉ để lại 2-3 lá để giảm bá»›t sá»± thoát hÆ¡i nÆ°á»›c của hom. Hom tiêu cắt xong cần Æ°Æ¡m ngay, nếu vận chuyển Ä‘i xa cần bó má»—i bó 50 hom, đặt trong thùng xốp, phun nÆ°á»›c đều.

Xá»­ lý hom giống:

Để hom tiêu mau ra rá»…, trÆ°á»›c khi giâm hom tiêu được ngâm trong dung dịch NAA nồng Ä‘á»™ 500-1.000ppm hoặc IBA nồng Ä‘á»™ 50-55ppm, nhúng ngập phần gốc 2-3cm trong 30 phút, xá»­ lý dung dịch nÆ°á»›c tiểu bò 25% cho kết quả tÆ°Æ¡ng tá»± IBA.

Ươm hom:

Sau khi xá»­ lý xong có thể Æ°Æ¡m hom vào luống hoặc vào bầu.

– Luống: có chiều dài 5-6m, rá»™ng 1-1,2m, đất trên luống cần trá»™n đều phân theo liều lượng 25-30kg phân chuồng hoai + 0,5kg super lân cho 10m2 luống. Ươm hom cách hom 15-20cm, luống phải có mái che, hệ thống phun sÆ°Æ¡ng để tạo Ä‘á»™ ẩm thích hợp cho tiêu ra rá»….

– Bầu: có thể dung bầu PE hoặc giỏ tre, bầu có kích thÆ°á»›c dài 23-25cm, rá»™ng 13-17cm, bầu PE được đục 8-10 lá»— để dá»… thoát nÆ°á»›c. Đất vào bầu có thành phần: 2 phần đất tÆ¡i xốp + 1 phần phân chuồng hoai, trá»™n đều 0,5kg phân Super lân cho 200kg há»—n hợp đất và phân chuồng, má»—i bầu Æ°Æ¡m 2 hom.

3. Loại trụ, khoảng cách và mật Ä‘á»™ trồng:

Chúng tôi xin giá»›i thiệu vá»›i bà con má»™t số loại trụ trồng cây hồ tiêu hiện nnay, nhÆ° sau:

* Trụ sống:

Yêu cầu trụ sống:

– Sinh trưởng nhanh, khỏe, thân cứng, vỏ tÆ°Æ¡ng đối nhám để tiêu dá»… bám.

– Bá»™ rá»… ăn sâu để không cạnh tranh dinh dưỡng vá»›i cây tiêu.

– Ít lá hoặc tán thÆ°a để không che ánh sáng của cây tiêu, có khả năng chịu xén tỉa nhiều lần mà không chết.

– Ít sâu bệnh hoặc không phải là cây ký chủ của sâu bệnh hại tiêu.

– Thông thường chọn cây họ đậu hoặc má»™t số cây có thể trồng bằng cành để kịp cho tiêu leo bám.

Má»™t số loại trụ sống được trồng làm trụ tiêu:

– Đông Nam Bá»™: Keo đậu (Leucaena Leucocephala), lồng mức (Wrightia annamensis), gòn (Ceiba pentandra), giả anh Ä‘ào hoặc còn lại là Ä‘á»— quyên (Gliricidia sepium) trồng vá»›i khoảng cách 2,5 x 2,5m hoặc 2,5 x 3,0m, mật Ä‘á»™ 1.300-1.600 trụ/ha. Ngoài ra các cây nhÆ° hoa sữa, núc nác (Oroxylum indicum), muồng, keo cÅ©ng có thể dùng làm cây trụ cây tiêu song ít phổ biến.

– Duyên Hải Miền Trung: Lồng mức, keo dậu, mít (Artocarpus heterophyllus) trồng vá»›i khoảng cách 2,5 x 2,5m hoặc 2,5 x 3,0m, mật Ä‘á»™ 1.300-1.600 trụ/ha. Ngoài ra các cây nhÆ° hoa sữa, núc nác (Oroxylum indicum), muồng, keo cÅ©ng có thể dùng làm trụ cây tiêu song ít phổ biến.

– Tây Nguyên: Keo dâu, giả anh Ä‘ào, muồng Ä‘en (Cassia siamea), lồng mức trồng vá»›i khoảng cách 2,5 x 2,5m hoặc 3,0 x 3,0m, mật Ä‘á»™ 1.100-1.600 trụ/ha.

* Trụ gỗ:

Hiện nay, các vùng có diện tích tiêu trồng má»›i chỉ sá»­ dụng trụ gá»— từ vườn tiêu già cá»—i, không dùng trụ gá»— má»›i vì liên quan đến việc bảo vệ rừng, cần thay dần bằng trụ sống.

* Trụ làm bằng vật liệu khác:

Bồn gạch

– Đường kính gốc: 0,8-1m

– Đường kính ngọn: 0,6-0,8m

– Chiều cao: 3,2-3,5m

– Khoảng cách: 2,0-2,5m x 2,0-2,5m

Vùng Duyên Hải Miền Trung không nên dùng trụ gạch và trụ bê tông, do khí hậu nắng nóng và mÆ°a nhiều, địa hình hẹp và dốc, lượng mÆ°a lá»›n dá»… gây xói mòn.

Cần làm giàn che cho tiêu trồng má»›i, có thể dùng lÆ°á»›i che công nghiệp, lá dừa, phên tre hoặc các vật liệu che chắn nhẹ.

 

4. Kỹ thuật trồng tiêu:

4.1 Thời vụ trồng tiêu:

Thời vụ trồng tùy thuá»™c vào Ä‘iều kiện khí hậu của từng khu vá»±c, thường trồng vào đầu mùa mÆ°a, khi Ä‘ã mÆ°a đều và kết thúc trÆ°á»›c mùa khô khoảng 2-2,5 tháng.

Thời vụ trồng

Thời vụ Tháng

Vùng

Đông Nam Bá»™ 6-8

Duyên Hải Miền Trung 9-10

Tây Nguyên 5-8

4.2 Chọn đất trồng tiêu, làm đất, Ä‘ào hố và thiết kế lô trồng:

– Đất trồng tiêu cần tÆ¡i xốp, dá»… thoát nÆ°á»›c, không úng nÆ°á»›c vào mùa mÆ°a, Ä‘á»™ dày tầng đất canh tác tối thiểu 70cm, pH của đất khoảng 5,5-7,0 là thích hợp cho cây tiêu.

– Đất cần được cày bừa kỹ và xá»­ lý mầm bệnh trÆ°á»›c khi trồng, trên đất chua cần bón vôi trÆ°á»›c khi bừa lần cuối, lượng vôi bón khoảng 1,5-2,0 tấn/ha Ä‘á vôi xay.

– Kích thÆ°á»›c hố thường 30x40x40cm cho hom Ä‘Æ¡n hoặc 40x40x40cm, má»—i hố bón 7-10kg phân chuồng hoai + 200-300g phân supe lân, trá»™n đều vá»›i lá»›p đất mặt cho vào hố khoảng 20cm. Nên tiến hành Ä‘ào hố và trá»™n phân lấp hố trÆ°á»›c khi trồng ít nhất ná»­a tháng. Đất trồng tiêu cạnh những vườn tiêu bị bệnh nên dùng Bordeaux 1% tÆ°á»›i trong và quanh hố. Vườn tiêu trên vùng đất có Ä‘á»™ dốc nên Ä‘ào hố theo đường đồng mức và bố trí hố theo hình nanh sấu.

– Thiết kế hệ thống tiêu nÆ°á»›c và trồng trụ tiêu cùng lúc, khoảng 10-15m Ä‘ào má»™t rãnh thoát nÆ°á»›c vuông góc vá»›i hÆ°á»›ng dốc chính, rãnh sâu 15-20cm, rá»™ng 20cm, giữa hai hàng trụ tiêu. Dọc theo hÆ°á»›ng dốc chính, khoảng 30-40m, thiết kế má»™t mÆ°Æ¡ng sâu 30-40cm, rá»™ng 40cm, giữa hai hàng trụ tiêu, mÆ°Æ¡ng thẳng góc vá»›i rãnh thoát nÆ°á»›c.

4.3 Đặt hom và buá»™c dây:

Khi đặt hom tiêu vào hố cần chú ý:

– Xé bỏ bầu PE, tránh làm vỡ bầu sau Ä‘ó lấp đất và nén chặt gốc.

– Hom đặt riêng 30-450 hÆ°á»›ng về phía trụ tiêu, nên đặt hom (bầu) vào hÆ°á»›ng Đông.

– Số hom (hoặc bầu) trên má»™t trụ: 2 hom/trụ cho trụ sống hoặc trụ bê tông và 5-6 hom/trụ cho bồn gạch xây.

Sau khi dây tiêu Ä‘ã phát triển vÆ°Æ¡n tá»›i trụ nên dùng các loại dây mềm (dây nylon) để buá»™c dây tiêu vào cây trụ, buá»™c vào vị trí ở gần đốt của dây tiêu để rá»… dá»… bám bào trụ, sau khi rá»… Ä‘ã bám chặt vào trụ cần cắt bỏ dây buá»™c.

4.4 Đôn tiêu:

Tiêu trồng bằng dây lÆ°Æ¡n cây sẽ cho nhiều dây thân, cắt bỏ các dây yếu, chỉ để lại 3-4 dây khỏe trên má»™t gốc dây lÆ°Æ¡n. Sau 12-15 tháng, các dây tiêu đạt 1,5-2m, bắt đầu cho cành mang quả, khi phần lá»›n các dây tiêu trên trụ mang cành mang quả cần tiến hành Ä‘ôn tiêu.

Xá»›i đất quanh trụ tiêu thành rãnh sâu 7-10cm, cách trụ 15-20cm, chọn 3-4 dây tiêu khỏe, cắt hết lá dÆ°á»›i cành mang quả đầu tiên 30-40cm, khoanh tròn trong rãnh sao cho cành mang quả thấp nhất cách mặt đất 30-40cm, lấp má»™t lá»›p đất mỏng 5-7cm, tÆ°á»›i nÆ°á»›c, khi thấy rá»… nhú ra từ các đốt Ä‘ôn dÆ°á»›i đất cần lấp thêm 3-5cm đất trá»™n phân hữu cÆ¡.

4.5 Tỉa cành, tạo tán cây trụ sống và cây tiêu trong thời kỳ kinh doanh:

Khi cây trụ sống Ä‘ã lá»›n, tán trụ giao tán cần rong tỉa bá»›t cành lá để tiêu nhận đủ ánh sáng, má»—i năm rong tỉa vài lần vào mùa mÆ°a.

Sau khi thu hoạch tiêu, đến mùa mÆ°a cần tỉa bá»›t những cành tược, cành lÆ°Æ¡n mọc ra từ gốc tiêu và cành tược mọc ngoài khung thân chính, việc tỉa cành nên tiến hành vào đầu mùa mÆ°a để tạo dinh dưỡng cho mầm hoa trong vụ tiếp theo.

Ở má»™t số vườn tiêu có hiện tượng hoa trổ rải rác không Ä‘úng thời vụ nên cắt bỏ những hoa này để tập trung cho hoa ra hàng loạt và quả chín tập trung.

4.6 Làm bồn, bón phân và chăm sóc:

Làm bồn:

Tạo bồn cho cây tiêu nhằm mục Ä‘ích giữ phân khi bón trong mùa mÆ°a và giữ nÆ°á»›c trong mùa khô. Ở vùng đất dốc kỹ thuật làm bồn rất quan trọng, chỉ cần làm bồn cạn để dá»… tiêu nÆ°á»›c trong mùa mÆ°a.

Bón phân:

Phân hữu cÆ¡

 

 

Lượng phân hữu cÆ¡ bón cho hồ tiêu

Loại phân Phân chuồng, Phân hữu cÆ¡ chế biến

Năm phânrácmục (kg/trụ/năm)

(kg/trụ/năm)

Trồng mới 7-10 1-2

Năm thứ 2, 3 10-15 2-3

Từ năm thứ 4 trở đi 15 3-5

Phân vô cÆ¡

Lượng phân vô cÆ¡ bón cho hồ tiêu

Loại phân N P2O5 K2O

Năm (kg/ha/năm) (kg/ha/năm) (kg/ha/năm)

Trồng mới 90-100 50-60 70-90

Năm thứ 2, 3 150-200 80-100 100-150

Từ năm thứ 4 trở đi 250-350 150-200 150-250

Thời gian bón:

– Phân hữu cÆ¡: bón má»™t lần/năm, nên bón vào đầu mùa mÆ°a, Ä‘ào rãnh theo mép tán, sâu 10-15cm, cho phân vào và lấp đất lại, bón phân tiến hành vào đầu mùa mÆ°a, nên chú ý trong quá trình Ä‘ào rãnh không làm tổn thÆ°Æ¡ng bá»™ rá»….

– Phân vô cÆ¡:

* Trồng má»›i: Sau khi trồng 1-1,5 tháng bón 1/3 lượng đạm + 1/3 lượng kali, sau khi trồng 2-3 tháng bón số còn lại.

* Năm thứ 2 trở Ä‘i: Bón 3 lần:

+ Lần 1: Bón 1/3 đạm + 1/3 Kali và tất cả lượng phân lân, bón vào đầu mùa mÆ°a.

+ Lần 2: Bón 1/3 đạm + 1/3 Kali, bón vào giữa mùa mÆ°a.

+ Lần 3: Bón lượng phân còn lại, bón vào cuối mùa mÆ°a.

* Tiêu Ä‘ã cho trái: Bón 4 lần:

+ Lần 1: 1/4 đạm +1/4 Kali và tất cả lượng phân lân kết hợp vá»›i phân hữu cÆ¡, bón trÆ°á»›c khi kết thúc thu hoạch khoảng 10 ngày;

+ Lần 2: Bón 1/4 đạm + 1/4 Kali, bón vào đầu mùa mÆ°a.

+ Lần 3: Bón 1/4 đạm + 1/4 Kali, bón vào giữa mùa mÆ°a.

+ Lần 4: Bón lượng phân còn lại vào cuối mùa mÆ°a.

Cách bón: Ä‘ào rãnh quanh mép tán, sâu 7-10cm, rải phân và lấp đất.

Bổ sung phân trung lượng (Ca, Mg) và vi lượng cÅ©ng rất cần cho cây tiêu để hạn chế rụng hoa và quả non, các nguyên tố vi lượng cần bổ sung cho cây tiêu là kẽm (Zn) và bo (B), thường có trong các loại phân bón lá và phân hữu cÆ¡ chế biến có bán trên thị trường.

4.7 TÆ°á»›i nÆ°á»›c:

Vườn tiêu má»›i trồng và trong giai Ä‘oạn chÆ°a cho trái, vào mùa khô phải tÆ°á»›i nÆ°á»›c và kết hợp che chắn, không nên tỉa cành cây trụ sống trong mùa khô để tạo ẩm Ä‘á»™ trong vườn và che bóng cho cây tiêu.

Trong thời kỳ kinh doanh, sau vụ thu hoạch chỉ nên tÆ°á»›i nÆ°á»›c vừa đủ để cây tiêu tồn tại, không nên tÆ°á»›i nhiều vì tÆ°á»›i nhiều cây tiêu sẽ tiếp tục sinh trưởng và ra hoa rải rác làm ảnh hưởng mùa thu hoạch kế tiếp.

4.8 Làm cỏ, tủ gốc:

Làm cỏ bằng tay vài lần vào đầu và giữa mùa mÆ°a, làm sạch cỏ quanh gốc tiêu trong vòng bán kính khoảng 0,5m, không nên thường xuyên làm sạch cỏ giữa các trụ tiêu, dùng cỏ hoặc rÆ¡m rạ khô tủ quanh gốc tiêu vào đầu mùa khô để giữ ẩm.

5. Sâu bệnh hại chính và biện pháp phòng trừ:

Rệp sáp (Pseudococcus sp.):

– Là loại côn trùng nhỏ, hình bầu dục, dài 2,5-4,5mm, rá»™ng 2-3mm. CÆ¡ thể màu vàng hồng, bên ngoài phủ má»™t lá»›p bá»™t sáp màu trắng.

– Cách sống và gây hại: Rệp sống thành từng Ä‘ám bám chặt vào chùm hoa, trái, kẽ cành hoặc mặt dÆ°á»›i của lá, hút nhá»±a cây và làm lá, trái bị héo khô. Sau má»™t thời gian rệp hại thường thấy nấm bồ hóng Ä‘en phát triển ở những nÆ¡i có nhiều chất đường do rệp tiết ra. Ngoài việc gây hại những bá»™ phận trên mặt đất, rệp còn chui vào đất bám và chích hút dịch ở gốc thân, cổ rá»…, rệp sinh sản rất nhanh và phát triển mạnh vào cuối mùa mÆ°a, thường cá»™ng sinh vá»›i nấm Bornetina sp. ở trong đất, do vậy rệp khó bị diệt bằng thuốc hóa học.

– Phòng trừ:

+ Thường xuyên theo dõi trên cây và dÆ°á»›i bá»™ rá»…, đặc biệt là vào cuối mùa mÆ°a, đầu mùa khô.

+ Khi phát hiện dùng Fenbis 10ND, Sevin 80WP, phun vá»›i nồng Ä‘á»™ 0,15-0,2% hoặc dùng Supracide 40 EC với nôÌ€ng Ä‘ôÌ£ 0,2%.

Các loaÌ£i râÌ€y mêÌ€m (Toxoptera sp.) vaÌ€ boÌ£ xít lưới (Elasmognathus nepalensis):

– Gây haÌ£i: RâÌ€y mêÌ€m vaÌ€ boÌ£ xít lưới gây haÌ£i trên Ä‘oÌ£t non, lá, chuÌ€m hoa, chuÌ€m quả vaÌ€ cả trên dây tiêu.

– PhoÌ€ng trÆ°Ì€: duÌ€ng Actara, Padan 95SP, Pyrinex 25EC phun với nôÌ€ng Ä‘ôÌ£ 0,15-0,2%.

Tuyến truÌ€ng haÌ£i tiêu

– TriêÌ£u chứng vaÌ€ gây haÌ£i: tuyến truÌ€ng haÌ£i bôÌ£ rễ laÌ€m cho cây tiêu sinh trưởng kém, lá vaÌ€ng, nếu biÌ£ nặng cây sẽ héo vaÌ€ chết, tuyến truÌ€ng thÆ°Æ¡Ì€ng xuất hiêÌ£n vaÌ€ gây haÌ£i trong thÆ¡Ì€i kyÌ€ kinh doanh.

Khi tuyến truÌ€ng Ä‘uÌ£c vết thÆ°Æ¡ng ở rễ Ä‘ể chích hút taÌ£o Ä‘iêÌ€u kiêÌ£n cho các loaÌ£i nấm nhÆ° Phytophthora capsici, Fusarium sp., Pythium sp. xâm nhâÌ£p qua vết thÆ°Æ¡ng hủy hoaÌ£i bôÌ£ rễ cây tiêu laÌ€m cho cây tiêu caÌ€ng chết nhanh.

– Hai loaÌ€i tuyến truÌ€ng thÆ°Æ¡Ì€ng gặp laÌ€ tuyến truÌ€ng gây nốt sâÌ€n (Meloidogyne incognita) vaÌ€ tuyến truÌ€ng Ä‘uÌ£c hang (Radopholus similis), ngoaÌ€i ra coÌ€n có môÌ£t số loaÌ€i khác ít gây thiêÌ£t haÌ£i.

– PhoÌ€ng trÆ°Ì€:

+ ChoÌ£n các giống có khả năng kháng bêÌ£nh tốt nhÆ° Lada Belangtoeng, Vĩnh Linh, Ấn ĐôÌ£, khi bón phân không laÌ€m tổn thÆ°Æ¡ng bôÌ£ rễ của tiêu, bón phân hữu cÆ¡ cho cây tiêu cũng laÌ€ biêÌ£n pháp phoÌ€ng trÆ°Ì€ sinh hoÌ£c viÌ€ trong phân hữu cÆ¡ có các vi sinh vâÌ£t Ä‘ối kháng với tuyến truÌ€ng vaÌ€ nấm gây bêÌ£nh.

BêÌ£nh chết nhanh:

– Do nấm Phytophthora capsici gây ra. Nấm xâm nhâÌ£p vaÌ€ laÌ€m hủy hoaÌ£i các tế baÌ€o ở rễ, thân, caÌ€nh, lá của cây tiêu laÌ€m cho lá héo, tóp laÌ£i rôÌ€i ruÌ£ng. Khi cây biÌ£ haÌ£i thân lá có triêÌ£u chứng héo rũ nhanh, tÆ°Ì€ khi bêÌ£nh xuất hiêÌ£n Ä‘ến khi cây tiêu chết hoaÌ€n toaÌ€n có thể chỉ trong voÌ€ng vaÌ€i ba tuâÌ€n lễ.

– PhoÌ€ng trÆ°Ì€: nhất thiết không Ä‘ể vÆ°Æ¡Ì€n tiêu ngâÌ£p nước maÌ€ phải taÌ£o rãnh thoát nước tốt vaÌ€ phát doÌ£n vÆ°Æ¡Ì€n saÌ£ch sẽ, thông thoáng. Khi phát hiêÌ£n cây tiêu có dấu hiêÌ£u bêÌ£nh duÌ€ng các loaÌ£i thuốc nhÆ° Phosphonate, Aliette 80WP, Alpin 80WP, Ridomil 24EC pha ở nôÌ€ng Ä‘ôÌ£ 0,1-0,2% phun quanh gốc vaÌ€ toaÌ€n bôÌ£ tán lá.

BêÌ£nh chết châÌ£m:

– Nguyên nhân gây ra bêÌ£nh naÌ€o do các nấm nhÆ° Fusarium sp., Rhizoctonia sp., diplodia sp.

– TriêÌ£u chứng: cây sinh trưởng châÌ£m, lá nhaÌ£t maÌ€u vaÌ€ biến sang maÌ€u vaÌ€ng, sau Ä‘ó lá, hoa quả ruÌ£ng dâÌ€n tÆ°Ì€ dưới gốc lên ngoÌ£n, các Ä‘ốt ruÌ£ng tÆ°Ì€ trên xuống vaÌ€ gốc biÌ£ thối, do vâÌ£y nông dân coÌ€n goÌ£i laÌ€ bêÌ£nh tháo khớp.

– Phòng trừ: Không nên để vườn bị ngập nÆ°á»›c và quá ẩm Æ°á»›t, khi có triệu chứng bệnh xuất hiện, có thể dùng thuốc Topsin-M, Benzeb vá»›i nồng Ä‘á»™ 0.2% để phun trên lá và tÆ°á»›i vào gốc (2-3 lít/gốc).

Bệnh than thư:

– Do nấm Colletotrichum gloeosporioides gây nên.

– Triệu chứng: Trên lá có những vết vằn lá»›n màu vàng nâu, xung quanh vết vằn có quầng Ä‘en. Nếu vết bệnh lây sang cành, bông thì làm rụng đốt, cành, hạt khô Ä‘en và lép.

– Phòng trừ: dùng Topsin-M, Carbenzim và Bendazol vá»›i nồng Ä‘á»™ 0,2% để phun xịt.

Bệnh virus hay bệnh xoắn lùn:

– Nguyên nhân gây ra bệnh này là do virus, bệnh thường bắt đầu xuất hiện ở thời kỳ kiến thiết cÆ¡ bản, tác nhân truyền bệnh ở vườn tiêu chủ yếu là côn trùng chích hút nhÆ° bọ xít, rầy, rệp, tuyến trùng và dụng cụ dao, kéo cắt tỉa cây tiêu.

– Triệu chứng: lá nhỏ, cong queo, lá có màu hÆ¡i vàng, thường xuất hiện ở các lá non, cây cằn cá»—i, chậm phát triển, giảm năng suất, khi bệnh nặng cây sẽ chết.

– Phòng trừ: Để phòng trừ bệnh này trÆ°á»›c hết không trồng hom giống từ vườn tiêu bị bệnh, khi bệnh xuất hiện nhổ bỏ những cây bị bệnh, gom lại phÆ¡i khô Ä‘em đốt để hạn chế sá»± lây lan. Khi phát hiện côn trùng môi giá»›i truyền bệnh nên dùng Bassa 50EC (0,1%), Vibasa (0,2%), Suprathion 40EC (0,2%) phun xịt định kỳ để diệt.

6. Thu hoạch, sÆ¡ chế và bảo quản

– Ở Tây Nguyên thu hoạch từ tháng 2-4.

– Không nên thu hoạch khi quả tiêu còn xanh, thời Ä‘iểm thu hoạch tốt nhất để làm tiêu Ä‘en khi chum tiêu có trên 5% quả chín có màu vàng, đỏ và để làm tiêu sọ khi trên 20% quả chín.

– Khi thu hái xong có thể phÆ¡i ngay để làm tiêu Ä‘en hoặc ủ 1-2 ngày trong mát cho tiêu tiếp tục chín để làm tiêu sọ, thường xuyên trá»™n đều trong quá trình ủ để quả chín đạt Ä‘á»™ đồng đều cao, tách hạt ra khỏi chum quả sau khi phÆ¡i 1-2 nắng.

– PhÆ¡i khô: Để tiêu Ä‘en thÆ°Æ¡ng phẩm có màu đẹp, trÆ°á»›c khi phÆ¡i nên nhúng tiêu vào nÆ°á»›c nóng 800C trong vòng 1-2 phút, trá»™n đều sau Ä‘ó lấy ra để trong mát cho ráo nÆ°á»›c rồi Ä‘em phÆ¡i.

PhÆ¡i tiêu trên sân xi măng, tấm bạt và nong tre, sân cần được rá»­a sạch trÆ°á»›c má»—i đợt phÆ¡i, dùng lÆ°á»›i ni-lông bao quanh khu vá»±c phÆ¡i để tránh thú vật vào khu phÆ¡i. Nếu trời nắng tốt phÆ¡i 3-4 ngày là đạt, Ä‘á»™ ẩm của hạt sau khi phÆ¡i khô phải đảm bảo dÆ°á»›i 15%, sản phẩm sau khi phÆ¡i gọi là tiêu Ä‘en.

Có thể dùng máy sấy lúa, sấy bắp, sấy cà phê để sấy hồ tiêu, giữ nhiệt Ä‘á»™ ổn định trong buồng sấy khoảng 55-600C.

Sau khi phÆ¡i khô, tiêu cần được làm sạch tạp chất, lá, cuống chùm quả bằng cách sàng, quạt, giê. Muốn làm tiêu sọ (tiêu trắng), tốt nhất ngâm tiêu dÆ°á»›i 24-36 giờ, vá»›t tiêu ra bóc vỏ bằng tay và đải sạch vỏ, 4kg tiêu tÆ°Æ¡i có thể làm được 1kg tiêu sọ. Có thể làm tiêu sọ từ tiêu khô bằng cách cho tiêu vào bao Ä‘em ngâm trong nÆ°á»›c lã 8-10 ngày trong bồn gá»—, thường xuyên thay nÆ°á»›c, khi thấy vỏ Ä‘en bóc ra thì lấy ra, cho vào nong, thúng làm tróc vỏ, sau Ä‘ó làm sạch và Ä‘em phÆ¡i.

– Bảo quản: cho tiêu vào bao 2 lá»›p, lá»›p trong là bao nilon (PE) để chống ẩm mốc, lá»›p ngoài là bao PP hoặc bao bố, Ä‘Æ°a vào chất trên kệ hoặc pa-lét trong kho. Kho chứa phải thông thoáng, không quá nóng, không ẩm Æ°á»›t.

 

BỆNH PHYTOPHTHORA TRÊN CÂY TIÊU Ở BÀ RỊA -VŨNG TÀU VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ BỆNH

Tác giả: Mai Văn Trị

Tiêu là má»™t trong những cây công nghiệp-gia vị quan trọng của tỉnh Bà Rịa-VÅ©ng Tàu. Bệnh gây chết cây tiêu trên địa bàn tỉnh Ä‘ang xảy ra rải rác nhiều nÆ¡i trên các huyện Châu Đức, Xuyên Má»™c, Long Đất, Thị xã Bà Rịa….Nếu không có giải pháp ngăn chặn kịp thời dịch bệnh gây chết cây hàng loạt có thể xảy ra trên các vùng trồng tiêu trong tỉnh.

Cắt dọc rá»… chính và phần gốc dây tiêu bị bệnh có thể thấy mạch dẫn bên trong bị hóa nâu rồi chuyển màu Ä‘en. Vết bệnh lan rá»™ng theo chiều dọc và chiều ngang, gây hÆ° hại hệ thống mạch dẫn trong rá»… chính và thân dây tiêu gây thối rá»… và thối cổ rá»… làm suy yếu chức năng vận chuyển nÆ°á»›c và chất dinh dưỡng cho cây. Triệu chứng bệnh quan sát được ở phần trên mặt đất là tán lá chuyển màu vàng dần dần, sau Ä‘ó khô héo toàn bá»™ hay má»™t bên của dây tiêu. Trong Ä‘iều kiện thuận lợi cho sá»± phát triển của bệnh, thời gian này sẽ ngắn Ä‘i, các lá chÆ°a kịp chuyển màu vàng Ä‘ã bị khô héo. Trên má»™t nọc tiêu Ä‘ôi khi chỉ có 1-2 dây (gốc khác nhau) hay má»™t bên tán lá bị bệnh trong khi các dây khác, phần lá khác vẫn còn xanh. Thường khi số rá»… bị hÆ° hại từ 15% trở lên, triệu chứng bệnh trên cây má»›i có thể bắt đầu thấy được. Do Ä‘ó khi phát hiện cây bị bệnh ở phần phía trên mặt đất, bệnh Ä‘ã xâm nhập vào cây má»™t giai Ä‘oạn trÆ°á»›c Ä‘ó và gây hÆ° hại ở các bá»™ phận bên dÆ°á»›i mặt đất má»™t thời gian dài. Đó là lý do giải thích tại sao việc phòng trừ bệnh này khó khăn và ít hiệu quả.

Nguyên nhân gây bệnh được xác định là nấm Phytophthora gây ra. Trong đợt khảo sát bệnh gần Ä‘ây ở khu vá»±c miền Đông Nam bá»™ (11-15/3/02) trong khuôn khổ má»™t dá»± án quốc tế phối hợp giữa Trung tâm hợp tác nghiên cứu bảo vệ thá»±c vật nhiệt Ä‘á»›i của Đại học Queensland (Úc), Viện nghiên cứu cây ăn quả miền Nam, Trung tâm nghiên cứu cây ăn quả miền Đông Nam bá»™, nấm gây bệnh bÆ°á»›c đầu được xác định là Phytophthora capsici, tuy nhiên có các loài khác cùng gây bệnh này cho cây tiêu hay không cần thời gian xác định thêm. Má»™t thuận lợi làhầu hết những biện pháp phòng trừ bệnh nấm Phytophthora cho cây thường giống nhau. Để tránh nhầm lẫn vá»›i má»™t số bệnh khác, bệnh được gọi là bệnh Phytophthora trên tiêu.

Nấm Phytophthora có thể gây hại trên nhiều bá»™ phận của cây nhÆ° lá, chồi non, trái gây hiện tượng cháy lá, cháy chồi non và thối trái.…. Tuy nhiên gây hại trên rá»… và và cổ rá»… là rất quan trọng vì gây chết cây hàng loạt và khó phòng trừ. Nấm Phytophthora phát triển mạnh trọng Ä‘iều kiện mÆ°a nhiều, ẩm Ä‘á»™ cao, trên đất thường bị ngập úng. Do Ä‘ó bệnh thường phát sinh phát triển, gây thiệt hại cho rá»… và gốc tiêu trong mùa mÆ°a. Đến mùa khô, triệu chứng bệnh thể hiện và có thể quan sát được trên tán. Lúc này là Ä‘ã muá»™n.

Những vườn tiêu được khảo sát Ä‘ang bị bệnh thường có Ä‘á»™ dốc thấp; vườn xen lẫn nhà, hệ thống rào giữa các vườn chÆ°a được chú ý, mật Ä‘á»™ trồng khá dày. Tiêu không được trồng trên mô mà thường được trồng ngang bằng hay sâu xuống mặt đất. Đặc biệt vườn bị nÆ°á»›c tràn từ trên xuống khi có các cÆ¡n mÆ°a lá»›n. Vườn tiêu được trồng chủ yếu là trên đất có nguồn gốc núi lá»­a (được xem là thích hợp cho tiêu) nhÆ° đất đỏ, đất Ä‘en, đất có sỏi cÆ¡m… Việc sá»­ dụng thuốc hóa học để trừ bệnh có thá»±c hiện nhÆ°ng liều lượng, chủng loại chÆ°a phù hợp; nhiều há»™ còn phó mặc. Giống tiêu khảo sát chủ yếu là tiêu Sẽ, năng suất khá cao. Nọc tiêu sá»­ dụng là nọc cây sống, cây gá»— và nọc xây gạch. Các vườn tiêu được khảo sát cây Ä‘ang ở giai Ä‘oạn trÆ°á»›c cho trái đến thời kỳ cho trái ổn định. Cây trồng xen chủ yếu là cà phê, Ä‘iều, sầu riêng và bưởi. Tá»· lệ cây bệnh trên vườn bệnh được quan sát từ 5 –20%, hầu hết có triệu chứng hoá nâu, thối Ä‘en mạch dẫn bên trong thân dây tiêu, rá»… bị hÆ° hại nhiều.

Qua khảo sát cho thấy trong kỹ thuật canh tác cần cải thiện má»™t số yếu tố nhằm tạo Ä‘iều kiện thuận lợi cho sá»± phát triển của tiêu và hạn chế sá»± phát triển của nấm bệnh. Tuy nhiên nhiều biện pháp phải được áp dụng ngay từ khi bắt đầu trồng. Sau Ä‘ây là má»™t số giải pháp chung cho việc quản lý bệnh:

Sản xuất cây giống sạch bệnh: Hiện nay hầu hết cây giống do nông dân tá»± sản xuất hoặc nhượng lại vá»›i nhau. Nguồn giống này không đảm bảo sạch bệnh. Cần có những cÆ¡ sở sản xuất chuyên môn để đảm bảo tất cả các cây giống được Ä‘Æ°a ra sản xuất là sạch bệnh. TrÆ°á»›c mắt nếu tá»± sản xuất, phải lấy nguồn vật liệu từ vườn sạch bệnh và cây sạch bệnh (có cán bá»™ chuyên môn xác nhận). Vật liệu hom và cây con, đất trồng phải được xá»­ lý trÆ°á»›c khi Æ°Æ¡m, trong quá trình sinh trưởng và trÆ°á»›c khi trồng vá»›i các loại thuốc nhÆ° Aliette 80WP, Ridomyl 72 MZ, Bordeaux…. Vườn Æ°Æ¡m bố trí nÆ¡i cao ráo, sạch sẽ, cách ly vá»›i vườn sản xuất và ngăn ngừa nhiểm bệnh. Cần có tÆ° vấn của các bá»™ chuyên môn cho vườn Æ°Æ¡m.

Sá»­ dụng giống chống chịu bệnh: Giống tiêu sẽ có năng suất cao nhÆ°ng dá»… mẫn cảm vá»›i bệnh. Giống Lada Belantoeng chống chịu vá»›i bệnh tốt hÆ¡n nhÆ°ng năng suất không bằng. Có thể dùng giống Lada Belantoeng làm gốc ghép để cải thiện tính chống chịu bệnh và năng suất.

Vườn tiêu phải thoát nÆ°á»›c tốt, không bị đọng nÆ°á»›c sau khi mÆ°a, đặc biệt không bị nÆ°á»›c tràn từ trên dốc xuống vì dá»… lây lan nguồn bệnh. Tiêu nên được trồng trên bồn cao 30 –50 cm, giữa các bồn là mÆ°Æ¡ng nhỏ thoát nÆ°á»›c. Xung quanh vườn tiêu phải có bờ ngăn nÆ°á»›c tràn và mÆ°Æ¡ng thoát nÆ°á»›c thừa ra khỏi vườn. Đảm bảo vườn thoát nÆ°á»›c nhanh sau khi mÆ°a càng sá»›m càng tốt.

Đốn tỉa bá»›t cành lá cây choái, cây trồng xen và cây chắn gió trong mùa mÆ°a ẩm để tạo thông thoáng trong vườn cây hạn chế ẩm Ä‘á»™ cao trong vườn. Tuy nhiên cần đảm bảo việc che gió và nắng cho cây trong mùa khô.

Bón phân hữu cÆ¡ hoai cho cây để cải thiện đất và bổ sung dinh dưỡng cho cây. Hầu hết đất trồng tiêu đều chua nên cần phải bón thêm vôi. Bón phân hóa học đủ để Ä‘áp ứng các yếu tố dinh dưỡng N,P,K, Mg cho nhu cầu của cây. TÆ°á»›i nÆ°á»›c đầy đủ cho cây trong mùa nắng.

Tỉa bá»›t trái khi cây đậu trái quá nhiều để giữ sức cho cây và đảm bảo chất lượng trái.

Hạn chế nuôi gia súc thả rong trong vườn, vườn cây phải có rào cách ly ngăn ngừa bệnh lây lan từ bên ngoài vào.

Tránh làm đứt rá»… trong quá trình chăm sóc. Không để dây leo quá cao dá»… bị đổ ngã khi có gió lá»›n, mÆ°a to.

Nấm có thể sống trên các bá»™ phận cây bị bệnh má»™t thời gian. Do Ä‘ó đối vá»›i vườn cây Ä‘ang bệnh, nên tiêu hủy các cây bệnh nặng thu gom dây tiêu bệnh chôn hoặc đốt, xá»­ lý đất nÆ¡i vị trí cây bệnh và xung quanh bằng thuốc trừ nấm, vôi.

Nấm có thể lây lan qua dụng cụ chăm sóc, người và Ä‘á»™ng vật qua lại giữa vườn bệnh và vườn khỏe. Cần cách ly vườn cây để ngăn ngừa lây lan. Vườn cây nên có rào chung quanh.

Phát hiện bệnh sá»›m, áp dụng sá»›m các biện pháp cách ly, phòng trừ, tiêu hủy cây bệnh để ngăn ngừa lây lan.

Phun thuốc trừ nấm định kỳ trên tán, gốc trong mùa mÆ°a ẩm để phòng trừ bệnh vá»›i các thuốc trừ nấm nhÆ° Aliette 80WP, Rhidomyl 72 MZ, Agri- Fos- 400 (Phosphonate) vá»›i nồng Ä‘á»™ theo khuyến cáo.

Luân canh vá»›i cây khác không là ký chủ của bệnh khi bệnh nặng có thể làm giãm nguồn nấm trong đất.

Đây là má»™t bệnh khó nguy hiểm rất khó trị, cách biện pháp phòng ngừa ngăn chặn là rất quan trọng. Hiệu quả của việc trị bệnh thường thấp khi bệnh phát sinh phát triển trong vườn và phát hiện muá»™n. Phòng bệnh hÆ¡n trị bệnh!

 

 

Số lần xem trang: :192
Nhập ngày: 28-01-2010
Điều chỉnh lần cuối: