Hội Gióng – Wikipedia tiếng Việt

Hội Gióng là một lễ hội truyền thống hàng năm ở nhiều nơi thuộc vùng Hà Nội để tưởng niệm và ca ngợi chiến công của người anh hùng truyền thuyết Thánh Gióng, một trong tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Việt Nam.

Có 2 hội Gióng tiêu biểu vượt trội ở TP.HN là hội Gióng Sóc Sơn ở đền Sóc xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn và hội Gióng Phù Đổng ở đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm đã được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa truyền thống phi vật thể của quả đât. [ 1 ] [ 2 ] Ngoài ra còn hơn 10 hội Gióng cũng thuộc địa phận TP.HN ( gọi là vùng lan tỏa vì chưa được UNESCO ghi danh ) như : hội Gióng Bộ Đầu xã Bộ Đầu, huyện Thường Tín ; lễ hội thờ Thánh Gióng ở những làng Đặng Xá, Lệ Chi ( huyện Gia Lâm ) ; những làng Phù Lỗ Đoài, Thanh Nhàn, Xuân Lai ( huyện Sóc Sơn ) ; Sơn Du, Cán Khê, Đống Đồ ( huyện Đông Anh ) ; Xuân Tảo ( P. Xuân Đỉnh, Quận Bắc Từ Liêm ) ; làng Hội Xá ( Quận Long Biên ) .

Giá trị nổi bật toàn cầu ở hội Gióng chính là một hiện tượng văn hóa được bảo lưu, trao truyền khá liên tục và toàn vẹn qua nhiều thế hệ. Mặc dù ở gần trung tâm thủ đô và đời sống cộng đồng trải qua nhiều biến động do chiến tranh, do sự xâm nhập và tiếp biến văn hóa, hội Gióng vẫn tồn tại một cách độc lập và bền vững, không bị nhà nước hóa, thương mại hóa.[3]

Theo Nguyễn Văn Huyên thì “việc tổ chức hội Gióng, ngày nay mới bắt đầu từ khoảng thế kỷ 11, đời Lý Thái Tổ.“[4]

Hội Gióng là một lễ hội văn hóa truyền thống truyền thống mô phỏng rõ một cách sinh động và khoa học diễn biến những trận đấu của thánh Gióng và nhân dân Văn Lang với giặc Ân. Thông qua đó hoàn toàn có thể nâng cao ” nhận thức hội đồng về những hình thức cuộc chiến tranh bộ lạc thời cổ xưa và liên tưởng tới thực chất tất thắng của cuộc cuộc chiến tranh nhân dân, toàn dân, tổng lực trong sự nghiệp giải phóng và bảo vệ Tổ quốc ” .Theo Ủy Ban Nhân Dân thành phố TP. Hà Nội, lúc 18 h20 ngày 16 tháng 11 năm 2010 ( tức 22 h20 giờ Nước Ta ), tại thành phố Nairobi, Hà Nội Thủ Đô của Kenya, Tổ chức Giáo dục đào tạo, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc ( UNESCO ) đã công nhận lễ hội Gióng ở đền Phù Đổng ( Gia Lâm ) và đền Sóc ( huyện Sóc Sơn ) là di sản văn hóa truyền thống phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât và là một trong những tưởng niệm về Thánh Gióng. [ 2 ]

Hội Gióng Phù Đổng[sửa|sửa mã nguồn]

Cổng đền Phù Đổng ở Gia LâmHội Gióng Phù Đổng chính thống được tổ chức triển khai hàng năm vào ba ngày mùng 7, mùng 8 và mùng 9 tháng 4 Âm lịch tại xã Phù Đổng, huỵện Gia Lâm, thành phố TP.HN, nơi sinh ra người anh hùng lịch sử một thời Phù Đổng Thiên Vương .Hội Gióng Phù Đổng có dàn vai diễn : những ông ” Hiệu ” ( Hiệu Cờ – tượng trưng Thánh Gióng, hiệu Trống, hiệu Chiêng, hiệu Tiểu cổ ), mạng lưới hệ thống tướng lĩnh của Ông Gióng : ” Phù Giá ” ( 120 người ), đội quân chính quy ; những ” Cô Tướng ” ( gồm 28 người tượng trưng cho quân giặc, hai cô tướng chính là Tướng Đốc và Tướng ngựa chiến được chọn từ xóm Miếu Ban – nơi có di tích lịch sử liềm và nôi đá sinh Thánh Gióng ), tượng trưng những đạo quân xâm lược ; P. ” Ải Lao “, trong đó có ” Ông Hổ “, đội quân tổng hợp ; ” Làng áo đỏ “, đội quân trinh thám nhỏ tuổi ; ” Làng áo đen “, đội dân binh, … Cũng như những đạo cụ, y phục, mỗi một chương mục, mỗi một vai diễn đều tiềm ẩn những ý nghĩa rất là thâm thúy. ” Rước khám đường ” là trinh thám giặc ; ” Rước nước ” là để tôi luyện khí giới trước khi xuất quân ; ” Rước Đống Đàm ” là đi đàm phán lôi kéo hoà bình ; ” Rước Trận Soi Bia ” là mô phỏng cách điệu trận đánh ác liệt. Trong trận này, roi sắt gãy, ông Gióng phải dùng tre đằng ngà, một vũ khí tượng trưng sức mạnh nội lực của dân tộc bản địa .

Một phần đoàn rước trong Hội Gióng Phù Đổng

Cờ phướn màu đỏ mà trên đó viết chữ ” Lệnh ” tôn nghiêm cùng với những động tác múa cờ Lệnh của ông Hiệu Cờ ( vai diễn tượng trưng Ông Gióng ) là diễn đạt một số ít quan điểm cơ bản của phép luỵện quân cùng giải pháp tác chiến để giành thắng lợi. Đó là ” Quân lệnh phải nghiêm minh ” ” Binh pháp phải mưu lược phát minh sáng tạo ” ( Múa cờ thuận và múa cờ nghịch ). Phù giá ngoại ( đội hình có tới 120 người ) là những vai diễn đóng khố, cởi trần, đầu đội mũ có hình quả dưa, trên có đính chín con rồng nhỏ, tượng trưng cho Đất, vai đeo một túi ” bán nguyệt ” có hình nửa vầng trăng, tượng trưng cho Trời, tay cầm chiếc quạt giấy màu nâu khắc cụp, khắc xòe theo khẩu lệnh của ác ông ” Xướng ” và ” Xuất “, tượng trưng cho một loại vũ khí có sức biến ảo khôn lường .Trong lễ hội có 28 cô gái trẻ đóng vai tướng giặc, tượng trưng cho 28 đạo quân xâm lược nhà Ân. Còn những màn rước lễ ” Kén tướng “, ” Kén Phù Giá “, và màn diễn ” Săn hổ, bắt hổ, giúp hổ hoá thân “, hoàn toàn có thể suy ngẫm về quan điểm thảm mỹ và đạo lý ứng xử truyền thống lịch sử v.v … Lễ hội Gióng Phù Đổng cũng có nhiều màn hát chèo để mừng thắng trận .Hội Gióng Phù Đổng được nhìn nhận là một trong những lễ hội lớn nhất tại đồng bằng Bắc Bộ về quy mô đoàn rước và người tham gia .

Hội Gióng Sóc Sơn[sửa|sửa mã nguồn]

Theo truyền thuyết thần thoại, xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn ( TP.HN ) là nơi dừng chân sau cuối trước khi Thánh Gióng về trời, nên hàng năm cứ ngày mồng 6 tháng Giêng âm lịch, dân làng ở đây mở hội linh đình tại Khu di tích lịch sử đền Sóc thờ Thánh Gióng – Phù Đổng Thiên Vương. Lễ hội Gióng Sóc Sơn diễn ra trong ba ngày với vừa đủ những nghi lễ truyền thống cuội nguồn như : lễ khai quang, lễ rước, lễ dâng hương, dâng hoa tre lên đền Thượng, nơi thờ Thánh Gióng .

Trước ngày hội diễn ra, bảy thôn làng đại diện cho bảy xã chuẩn bị lễ vật trong ngày mở đầu hội chính. Nhưng nghi lễ đặc biệt sẽ được làm vào đêm mùng 5 đó là lễ Dục Vọng để mời ông Gióng về với các lễ vật, lễ phẩm đã được chuẩn bị chu đáo với lòng thành kính, mong đức Thánh Gióng phù hộ cho dân làng có một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Ngoài ra, trong hội còn có nhiều trò chơi dân gian sôi động như chọi gà, cờ tướng, hát ca trù, hát chèo… Ngày chính hội là mùng 6, ngày thánh hoá theo truyền thuyết. Ngày khai hội, dân làng và khách thập phương dâng hương, đúng nửa đêm có lễ khai quang – tắm cho pho tượng Thánh Gióng. Nghi lễ chủ yếu trong ngày chính hội là dâng hoa tre ở đền Sóc (thờ Thánh Gióng) và chém tướng giặc. Hoa tre được làm bằng những thanh tre dài khoảng 50 cm, đường kính khoảng 1 cm, đầu được vót thành xơ và nhuộm màu. Sau lễ dâng hoa, tre được tung ra trước sân đền cho người dự hội lấy để cầu may. Chém tướng giặc được thực hiện bằng cách chém một pho tượng, diễn lại truyền thuyết Gióng dùng tre ngà quật chết tướng cầm đầu giặc Ân là Thạch Linh (đá thành tinh). Mặc dù có các nghi thức gắn với truyền thuyết Thánh Gióng nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng: “Hội Gióng Sóc Sơn vẫn mang rõ tính chất hội cầu mùa theo tín ngưỡng dân gian phổ biến ở hầu hết hội xuân vùng đồng bằng và trung du Bắc Bộ“[5].

Núi Sóc nằm ở xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn, Hà Nội, là nơi Gióng ngồi nghỉ, ngắm nhìn đất nước lần cuối rồi cởi áo bỏ lại và cưỡi ngựa về trời. Tại khu vực này có một quần thể di tích gồm đền Thượng, chùa Đại Bi, chùa Non Nước, đền Hạ, miếu Thánh Mẫu và nhà Bia.

Các hội Gióng khác[sửa|sửa mã nguồn]

• Hội Gióng Chi Nam: mở tại làng Sen Hồ, xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm, Hà Nội và trước ngày chính hội Gióng Phù Đổng 1 ngày nên còn gọi là hội Phù Gióng. Hội Phù Gióng tưởng niệm và suy tôn chiến công của ông Hiển Công, tên thật là Châu. Cũng trong lúc đất nước bị giặc Ân xâm lược, ông Châu bảo sứ giả của vua Hùng đem cho mình cây chùy sắt và con thuyền sắt. Đoàn quân của ông đánh thắng giặc trên sông Đuống và ông trở về quê mừng công rồi hoá. Dân làng suy tôn là Hiển Công và thờ làm Thành Hoàng. Sáng mùng 8 tháng Tư, sau lễ tế ở đình làng là hoạt động tái hiện chiến thắng của Hiển Công. Thanh niên trai tráng được chia làm hai bên với số lượng bằng nhau. Quân của ông Hiển Công mình trần, khố đỏ, bao vàng còn giặc Ân thì mình trần, khố xanh, bao trắng. Ngoài ra còn có trò chơi “cướp dừa”, ai cướp được quả dừa sẽ gặp may mắn và đập dừa thành mảnh nhỏ để chia cho mọi người cùng hưởng.
• Hội Gióng Xuân Đỉnh: tổ chức ngày mùng 6 tháng Giêng âm lịch tại làng Xuân Tảo, xã Xuân Đỉnh, huyện Từ Liêm, Hà Nội. Lễ hội gắn với truyền thuyết trên đường về trời Gióng dừng ở làng Cáo (làng Xuân Tảo), Xuân Đỉnh tắm mát, nghỉ ngơi rồi ăn trưa với cơm và mấy quả cà. Lúc ra đi, ông bỏ quên thanh roi sắt. Đến nay phiến đá mà Thánh ngồi nghỉ vẫn còn ở cạnh giếng nước trong làng. Hội Gióng Xuân Đỉnh chủ yếu là nghi thức rước kiệu Thánh ra giếng cho ông chứng kiến vật chứng lịch sử mà dân làng vẫn đời đời gìn giữ.
• Hội Gióng Bộ Đầu: mở vào ngày 8 tháng Giêng tại làng Bộ Đầu, xã Bộ Đầu, huyện Thường Tín, Hà Nội. Thánh Gióng được thờ làm thành hoàng làng Bộ Đầu. Truyền thuyết kể rằng trên đường về trời, Gióng nghe thấy tiếng kêu của dân chúng đang bị đôi thuồng luồng ở sông Hồng gây tai hoạ. Nhìn xuống, Gióng thấy một người đang bị thuồng luồng cuốn đi và lao xuống tiêu diệt đôi thủy quái. Lạ lùng thay, người được cứu chính là mẹ của Gióng![6] Ở làng có pho tượng Gióng bằng gỗ cao 5m, là một tác phẩm điêu khắc đặc sắc. Hội Gióng Bộ Đầu có tổ chức thi gậy – diễn lại cảnh Gióng dùng tre ngà đánh giặc Ân.

Đánh nhau cướp lộc[sửa|sửa mã nguồn]

Trong lễ hội đền Gióng, có tục lệ gọi là tục cướp lộc thánh, cướp chiếu, cướp giò hoa tre, cướp trầu cau. Phó trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy TP. Hà Nội Phan Đăng Long lý giải, ” Đây là cướp có văn hóa truyền thống, cướp trong tục lệ. Vấn đề ở đây là cướp có sự nỗ lực của cá thể mới có được chứ không phải tự nhiên mà lộc thánh đến với mình. ” [ 7 ] Tuy nhiên vì tục lệ này dẫn tới ẩu đả. Gs Ngô Đức Thịnh, Thành viên Hội đồng Di sản Quốc gia đã phê bình những hành vi này : ” Đó là sự tận dụng truyền thống lịch sử để thỏa mãn nhu cầu lòng tham và cuồng vọng cá thể, chứ không có chút gì là văn hóa truyền thống. ” [ 8 ] [ 9 ] [ 10 ]
Mặc dù có sự tương hỗ của Công an huyện Sóc Sơn và 300 sinh viên tình nguyện, người dân của những thôn, làng xung quanh đền Sóc nhưng tại Lễ hội đền Sóc Sơn diễn ra vào sáng 6 Tết Bính Thân ( 13-2-2016 ) hàng trăm người trẻ tuổi của những làng đã xông vào, mặc kệ lực lượng công an có rất là để bảo vệ đồ lễ, thậm chí còn, họ còn đè lên người công an để cướp lộc .

• Kho tàng lễ hội cổ truyền Việt Nam, nhiều tác giả, Nhà xuất bản Văn hoá Dân tộc – Tạp chí Văn hoá Nghệ thuật 2000.
• Trần Quốc Vượng, Văn hoá Việt Nam tìm tòi và suy ngẫm, Nhà xuất bản Văn hoá dân tộc – Tạp chí Văn hoá nghệ thuật 2000.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://evbn.org
Category: Lễ Hội