Di tích Lăng mộ và Đền thờ Trương Định ở Gò Công – Tiền Giang

Lăng mộ và đền thờ Trương Định tọa lạc trên đường Phan Đình Phùng, thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang. Có dịp du lịch Tiền Giang, viếng anh linh Trương Định, càng thêm cảm khái hào khí quật cường ngút trời của một anh hùng vì dân vì nước trân quý muôn đời .
Trương Định ( Trương Công Định ) sinh năm 1820, ở xã Tịnh Khê, huyện Sơn Tịnh ( Tỉnh Quảng Ngãi ). Trước đây, ông theo cha vào Gia Định, sau về Gò Công ( Tiền Giang ) lập nghiệp, khai hoang, lập đồn điền .
Vào năm 1859, khi quân Pháp xâm lăng Gia Định, tại Gò Công, ông đứng lên dựng cờ khởi nghĩa chống quân xâm lược, lấy “ Đám lá tối trời ” tại Gia Thuận, Gò Công làm địa thế căn cứ và giành được nhiều thắng lợi vẻ vang, làm nức lòng quân dân và được suy tôn là “ Bình Tây Đại Nguyên Soái ” .

Ngày 20/8/1864, bị nội ứng làm phản chỉ điểm, giặc Pháp đánh úp căn cứ “Đám lá tối trời”. Trong trận này, Trương Định sau khi anh dũng chiến đấu đến hơi tàn lực kiệt, đã tuẫn tiết để khỏi rơi vào tay giặc, năm ấy ông tròn 44 tuổi.

Giặc Pháp mang thi hài Anh hùng dân tộc bản địa Trương Định về bêu tại chợ Thuận Ngãi ( Gò Công ), sau 3 ngày mới cho bà Trần Thị Sanh lãnh về chôn tạm trên đất họ Trần của bà. 10 năm sau ( 1873 ), bà Sanh làm đơn xin quan Chủ tỉnh cho bà xây lại mộ chồng. Lăng mộ xây đúng quy cách thời Nguyễn, có đối liễn, văn bia ( chữ Nho ) ca tụng công tích Trương Định. Nhà cầm quyền Pháp biết, bèn ra lệnh đục bỏ hết chữ Nho và khuôn lăng bằng đá hoa cương .
Năm sau, bà Sanh lại làm đơn “ xin quan lớn được cho phép tôi làm cái mả lại cho ông Quản Định ”. Bà kể rõ : “ Năm Kỷ Dậu, tôi có làm vợ nhỏ của ông ấy 2 năm, nay vợ lớn của ông ấy đã trốn biệt, những con của ông ấy đã chết hết … ”. Nhận đơn bà Sanh, viên Chủ tỉnh Gò Công đồng ý và trình lên Nha bản xứ vụ của Phủ Thống đốc Nam kỳ để xin chuẩn y. Nha này chấp thuận đồng ý nhưng “ nhu yếu phải có giải pháp thiết yếu để việc xây mộ không hề bị tận dụng như thể một cái cớ cho bất kể hành vi phiến động nào ” .
Bà Sanh kêu thợ xây mộ cho người chồng vẻ vang của mình bằng đá granit ; vẫn cho khắc văn bia gắn lên mộ ca tụng Trương Định : “ … dòng dõi trâm anh, hành vi anh hùng, quyết sống chết nơi sa trường, ngàn năm ngưỡng mộ … ” và những bức hoành, trong đó có bức ghi : “ Vạn cổ phương danh ” ( Tiếng thơm muôn thuở ). Việc này, Nha Nội chính Pháp biết, liền ra lệnh đục bỏ hết những chữ Nho khắc trên lăng mộ Trương Định một lần nữa .
Năm 1945, nhân dân trùng tu và bia được khắc lại “ Đại Nam Thần Dõng, Đại Tướng Quân, Truy Tặng Ngũ Quân, Ngũ Quận Công, Trương Công Định Chi Mộ ” và kế bên là dòng chữ nhỏ “ Tốt Ư Giáp Tý, Thất Nguyệt Thập Bát Nhật ” ( tức chết ngày 20/8/1864 ) và một bên đề Trần Thị Sanh Lập thạch. Bia cuối mộ cũng có mái che trên bia khắc hai chữ “ Trung Nghĩa ” .
Trước mộ có đôi câu liễng :
“ Sơn Hà Thu Chính Khí
Nhật Nguyệt Chiếu Đan Tâm ”
( Núi Sông Thu Chính Khí

Nhật Nguyệt Chói Lòng Son) 

Ngôi mộ tuy không nguy nga, lộng lẫy vì chủ trương phản dân tộc của kẻ xâm lược và chính sách cũ nhưng nói lên sự tôn kính và ngưỡng mộ công đức của nhân dân địa phương so với người anh hùng .
Tại đây, xưa kia là một gò đất cao, cây cối sum sê, chung quanh ao hồ nước đọng vì lúc đó dân Gò Công còn thưa thớt ; về sau họ khai khẩn đất hoang làm đường và kiến thiết nhà cửa đông đúc như ngày thời điểm ngày hôm nay .
Khu đền mộ gồm hai phần : phần đền thờ và phần mộ .
Phần mộ của Trương Định được thiết kế xây dựng theo lối kiến trúc tiêu biểu vượt trội của người Việt ở Nam bộ, mộ được xây bằng hợp chất ô dước và có dáng hình voi phục. Bao quanh khu mộ là bức tường cao 70 cm, gồm 4 trụ lớn, mỗi trụ đều có hình hoa sen. Phần mộ Trương Định phải qua rất nhiều lần tôn tạo, tu sửa mới được gìn giữ toàn vẹn đến thời nay .
Phần đền thờ được xây thêm vào năm 1972 vừa mang dáng dấp của lối kiến trúc truyền thống cuội nguồn phương Đông trang nghiêm, cổ kính vừa mang tính tân thời với án thờ, khuôn biển sơn son thiếp vàng .
Trong khu vực đền thờ có tọa lạc một quyển sách độc mộc về tiểu sử của Trương Định và được ghi nhận là kỷ lục Nước Ta bởi giá trị lịch sử cũng như kỹ thuật tạo ra quyển sách này .
Một trong những câu nói bất hủ của ông được khắc trong đền : “ Triều đình Huế không nhìn nhận tất cả chúng ta, nhưng tất cả chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc tất cả chúng ta ” .

Ngoài mộ và đền thờ tại thị xã Gò Công, nhân dân còn lập một đền thờ tại xã Gia Thuận huyện Gò Công Đông, nơi được gọi là “Đám lá tối trời” mà Trương Định và nghĩa quân từng làm căn cứ chống Pháp để thờ Ông.

Di tích mộ và đền thờ Trương Định ở thị xã Gò Công được Bộ Văn hóa-Thông tin ( nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ) công nhận là di tích cấp vương quốc ngày 30/8/1987. Còn đền thờ Trương Định ở xã Gia Thuận huyện Gò Công Đông được công nhận là di tích cấp vương quốc năm 2004 .
Tấm gương quật cường của Trương Định đã khơi dậy can đảm và mạnh mẽ ý thức chiến đấu kiên cường, quật cường trong cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược những năm 60 của thế kỷ XIX. Và từ đó, người Anh hùng dân tộc bản địa Trương Định dần trở thành vị thần bảo lãnh đời sống của dân cư trong vùng .
Hằng năm lễ tưởng niệm ông đều được tổ chức triển khai trang trọng vào ngày 19 vào 20 tháng 8, bởi so với người dân Gò Công thì Trương Định là một anh hùng dân tộc bản địa, một võ tướng tài ba, trung kiên luôn được người dân kính trọng, tin cậy .

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh