Nơi yên nghỉ của 10 cô gái mở đường ở ngã ba Đồng Lộc

Gần 50 năm trước, ngã ba Đồng Lộc là toạ độ chết, nơi 10 cô gái người trẻ tuổi xung phong đã ngã xuống khi

Ngã ba Đồng Lộc thuộc xã Đồng Lộc ( Can Lộc, thành phố Hà Tĩnh ) nằm trên đường Hồ Chí Minh, là giao điểm của quốc lộ 15A và tỉnh lộ 2 đoạn qua thành phố Hà Tĩnh .

Trong những năm chiến tranh, ngã ba Đồng Lộc là mạch máu giao thông để hậu phương chi viện sức người, sức của cho miền Nam.

Những năm 1964 – 1972, nơi đây bị đánh phá liên tục và năm 1968 là ác liệt nhất. Từ tháng 4 đến tháng 10/1968, ngã ba Đồng Lộc phải hứng chịu gần 50.000 quả bom những loại, trung bình mỗi mét vuông đất nơi đây gánh trên 3 quả bom. Mặt đất bị biến dạng, đất đá cày đi xới lại .Ngã ba Đồng Lộc tưởng như không có một bóng cây, ngọn cỏ nào hoàn toàn có thể mọc nổi. Vậy nhưng, ngày đêm trên đoạn đường này vẫn có hàng nghìn người làm trách nhiệm thông suốt giao thông vận tải, bảo vệ bảo đảm an toàn cho người và sản phẩm & hàng hóa chi viện vào mặt trận miền Nam .

Tại mặt trận ngã ba Đồng Lộc lúc bấy giờ có nhiều lực lượng như : Bộ đội, người trẻ tuổi xung phong, công nhân giao thông vận tải, công an, dân quân du kích …, thời gian đông nhất lên tới 16.000 .Tham gia lực lượng pháo binh 50 năm trước, ông Nguyễn Trinh ( 84 tuổi, trú xã Đồng Lộc ) nhớ lại : “ Những năm tháng đó máy bay thả bom như mưa. Chiều 27/4/1967, bom rơi vào trường Tiểu học khiến 15 em tử trận. Nhiều em khác bị thương, trong đó có con trai út của tôi ”. Mẹ ông cũng mất trong một lần chạy bom .

Ông Nguyễn Trinh .Trưa 24/7/1968, giống như mọi ngày, 10 nữ người trẻ tuổi xung phong thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, Tổng đội 55, ra đường làm trách nhiệm .Đến 16 h, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc, một quả nổ gần căn hầm chữ A, nơi 10 chị đang tránh bom. Hầm sập, tổng thể 10 chị quyết tử. Người trẻ nhất mới 17, ba chị lớn nhất cùng 24 tuổi .

Nhà bia tưởng niệm những người dân đã quyết tử tại Đồng Lộc .Ngày nay, Khu di tích lịch sử vẻ vang cấp vương quốc Ngã ba Đồng Lộc được xây khang trang để tưởng niệm hàng nghìn chiến sỹ và người dân đã ngã xuống để giữ vững mạch máu giao thông vận tải Bắc – Nam .Nhiều khu công trình kiến trúc đặc biệt quan trọng được kiến thiết xây dựng, như : Khu mộ 10 cô gái người trẻ tuổi xung phong, sa bàn chiến đấu, nhà kho lưu trữ bảo tàng, tháp chuông Đồng Lộc, cụm tượng đài …Chiến tranh lùi xa, đời sống mới với cung đường giao thông vận tải tân tiến, cây xanh mọc lên đã hồi sinh tọa độ chết năm xưa. “ Thời gian hoàn toàn có thể khiến người ta quên đi bao nhiêu ngã ba trong cuộc sống, nhưng tôi nghĩ khó có ai một lần đi qua mà hoàn toàn có thể quên được Ngã ba Đồng Lộc với những câu truyện cảm động ”, ông Nguyễn Trinh san sẻ .Phim tư liệu Đồng Lộc

Tại phần mộ của 10 nữ người trẻ tuổi xung phong ở Ngã ba Đồng Lộc, có hai cây bồ kết mọc lên xanh tốt, cao hơn nhiều so với những cây thông, cây vú sữa bên cạnh. Trời nắng, bồ kết xòe tán tỏa bóng mát cho cả khu mộ .Mỗi lần tới thắp hương, hành khách vướng mắc tại sao lại có hai cây bồ kết mọc ở đây ?Ông Nguyễn Thế Linh ( hiện 77 tuổi, nguyên Đại đội trưởng 552 ) kể chiều 24/7/1968, dưới trời nắng như đổ lửa, ông nhận lệnh sẽ có đoàn xe quân sự chiến lược đi qua Đồng Lộc, trách nhiệm của những tiểu đội là đào hầm địa đạo trú ẩn và san đường .

Các nữ người trẻ tuổi xung phong thuộc tiểu đội 4 – Đại đội 552 đang lấp hố bom. Ảnh : Tư liệuKhi nhận trách nhiệm, Tiểu đội trưởng Võ Thị Tần, 24 tuổi, có người yêu sắp cưới. Cô Hồ Thị Cúc, tiểu đội phó 24 tuổi, đã qua một đời chồng. Những người còn lại đều chưa lập mái ấm gia đình .

Ông Nguyễn Thế Linh – nguyên Đại đội trưởng 552. Ảnh: Đức Hùng

Tiểu đội 4 do chị Võ Thị Tần chỉ huy, hôm ấy chỉ còn lại 10 người, bốn người khác bận việc không tham gia .Cuối giờ chiều, hai máy bay lướt qua dội bom xuống chỗ gần nơi những chị đang làm trách nhiệm. 10 người bị đất đá vùi lấp, tử trận do bị sức ép từ quả bom, riêng tiểu đội phó Cúc chưa tìm thấy thi thể .“ Tôi đứng chỉ huy trên tháp chuông, cách vị trí thả bom vài trăm mét, hấp tấp vội vàng chạy xuống, gọi thất thanh nhưng chị em ai nấy đều đã nằm im ”, ông Linh nhớ lại .Đêm hôm đó, cả đại đội khóc. Trong khoảng trống mịt mờ, xung quanh tiếng côn trùng nhỏ kêu, ông Linh ngồi một mình trực bên thi thể 9 cô gái, việc tìm kiếm người còn lại vẫn tiếp nối .Tiểu đội đã về xếp một hàng ngangCúc ơi ! Em ở đâu không về tập hợpChín bạn quây quần đủ mặtNhỏ, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, XanhA trưởng Võ Thị Tần đã điểm danhChỉ thiếu mình em

Chín bỏ làm mười răng được.

Sang ngày thứ ba, đồng đội tìm thấy chị Cúc trên đồi Trọ Voi, cách hố bom cũ 20 m trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc. Thương xót người em, nhà thơ Yến Thanh – cán bộ kỹ thuật đội N55 cùng xuất hiện lúc đó đã viết những dòng thơ trên .Bà Nguyễn Thị Hường ( 68 tuổi, từng là người trẻ tuổi xung phong Tiểu đội 4 ) kể, ngày quyết tử, đầu tóc của những nữ đồng đội dính đất cát, quần áo vấy bẩn .Ngày hè nắng bỏng rát, nước hoạt động và sinh hoạt thiếu thốn, trên trời bom vẫn không ngừng rơi. Khi khâm liệm, nhiều nữ người trẻ tuổi xung phong đầu chưa gội sạch, quần áo vẫn lấm bùn .“ Nhiều đồng đội ước có quả bồ kết để gội đầu cho những cô thì tốt biết bao ”, bà Hường nói .

Hòa bình lập lại, khi đến thăm Đồng Lộc, đại tá Nguyễn Tiến Tuẩn, nguyên Giám đốc Công an thành phố Hà Tĩnh, đã về Hương Sơn tìm 2 cây bồ kết mang đến trồng bên cạnh mộ phần những nữ người trẻ tuổi xung phong .

Ông Nguyễn Viết Hồng ( 74 tuổi, trú xã Thiên Lộc, Can Lộc ) kể, giữa năm 1968, tranh thủ thời hạn được cử ra miền Bắc học tập, ông xin phép thủ trưởng về quê kết hôn. Vừa đặt chân đến nhà, ông nhận tin dữ : Vợ sắp cưới đã quyết tử .Ông Hồng là tình nhân của chị Võ Thị Tần – “ Chị cả ” của 10 nữ người trẻ tuổi xung phong ở Đồng Lộc .Nhà cách nhau một dậu mùng tơi, chàng trai Hồng mến cô hàng xóm bởi nụ cười hiền, đức tính giản dị và đơn giản. Cuối năm 1964, anh ngỏ lời và được mái ấm gia đình bạn gái đồng ý chấp thuận. Họ tổ chức triển khai lễ dạm ngõ, chờ ngày làm đám cưới .“ Sau đó tôi lên đường nhập ngũ ”, ông Hồng nói .

Ông Hồng và người vợ hiện tại. Ảnh: Phượng Vũ

Tối hôm đi nhận quân, trời mưa tầm tã. Chị Tần tới cầm tay anh Hồng, lấy từ trong túi áo trao cho anh một bức ảnh và lọn tóc thề. Anh Hồng khuyến mãi lại cho chị chiếc lược trắng. Trao kỷ vật xong, cả hai nhìn nhau không nói nên lời. Anh Hồng vào Quảng Trị, chị Tần ở lại Đồng Lộc .Những năm tháng xa cách, anh chị liên lạc bằng thư. Năm 1968, khi anh Hồng ra hòn đảo Cồn Cỏ thì mất liên lạc với tình nhân. Anh bị thương, được cử ra Bắc học tập. Sau đó anh tranh thủ về quê cưới vợ, nào ngờ ngày về là ngày chia tay .Hết cuộc chiến tranh, anh Hồng trở lại quê, hàng ngày vẫn qua lại chăm nom bố đẻ của chị Tần. Thấy chàng trai vẫn nặng tình với con gái, bố chị Tần khuyên nên cưới vợ, tuy nhiên anh lần lữa. Thuyết phục không được, ông làm mối một cô gái trong huyện với anh và họ nên duyên .Vợ chồng ông Hồng xem chị Tần là thành viên của mái ấm gia đình, rước ảnh chị Tần về lập bàn thờ cúng .Chiến tranh buộc những chàng trai hay cô gái phải đi thêm bước nữa, dù không như ý nguyên khởi đầu. Song cũng có nhiều người không hề bước tiếp .Ông Nguyễn Thế Linh cho hay, đại đội do ông quản trị có nữ người trẻ tuổi xung phong tên Cát, yêu chàng trai trú cùng xã tuy nhiên anh này đóng quân xa. Buổi chiều năm 1968, tình nhân hành quân ghé qua nhà ở Đồng Lộc, cô Cát nghe tin mừng cuống, xin thủ trưởng về gặp anh .“ Về đến cổng nhà, cả hai chạy ra gặp nhau. Đúng lúc ấy, máy bay thả ngay một quả bom trước cửa. Họ chưa kịp nói một lời tâm tình … ”, ông Linh kể .Chuyện của anh Hồng – chị Tần, của nữ người trẻ tuổi xung phong Cát là câu truyện chung của cặp nam nữ đã trao kỷ vật, tuy nhiên chỉ hoàn toàn có thể hẹn nhau ở bên kia quốc tế, tại Ngã ba Đồng Lộc .

Bà Nguyễn Thị Hường.

Sau giải phóng, bà Nguyễn Thị Hường chuyển về làm trong ngành thương nghiệp. Lấy chồng làm bộ đội, bà có ba người con, đời sống tuổi già yên ấm với một căn nhà cấp bốn tại thành phố TP Hà Tĩnh .Từng chung tiểu đội 4 với 10 cô gái đã quyết tử, những ngày lễ Tết, bà cùng đồng đội hiện còn sống thường lên thắp hương, tưởng niệm những người bạn xưa cùng chung chiến hào. Những lần gặp, mọi người ôm nhau khóc .Bà Hường kể, tự do lập lại, những cô gái thuộc tiểu đội 4 ra quân, người làm ở công ty may mặc, người chuyển về đội vận tải đường bộ. Với những nam nữ người trẻ tuổi xung phong khác, không chuyển được ngành, họ về quê .Chiến tranh buộc họ phải thao tác giữa thời tiết khắc nghiệt, ngâm mình dưới nước hàng giờ. Trở về, nhiều người mang bệnh tật, khung hình đau yếu liên tục. Lập mái ấm gia đình, tuy nhiên họ mất thiên chức làm bố, làm mẹ .“ Một số khác, vì muộn phiền nhiều chuyện, không kết hôn mà tìm đến chốn thanh tịnh nơi cửa Phật ”, bà Hường cho hay .Bà Nguyễn Thị Ngọc Hợi ( 69 tuổi, trú huyện Hương Khê ) tâm sự, nhiều lúc liên lạc với bạn hữu từng là người trẻ tuổi xung phong ở Đồng Lộc, họ khóc qua điện thoại thông minh, san sẻ đời sống khó khăn vất vả, có người kinh tế tài chính eo hẹp nên mái ấm gia đình lục đục .“ Tôi niềm hạnh phúc vì có một tổ ấm, nhưng nhiều đêm nằm mơ thấy bom rơi, giật mình tỉnh giấc thấy thương đồng đội rất lâu rồi vô cùng ”, bà Hợi nói .

Ông Đào Anh Tuân, Phó ban quản trị Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc cho biết, mỗi năm nơi đây đón hàng trăm nghìn lượt khách thăm quan, dâng hương. Họ là những cựu binh, người trẻ tuổi, mần nin thiếu nhi, công nhân, viên chức ….Những người làm quản trị ở đây đang kêu gọi những nguồn lực để chỉnh trang toàn diện và tổng thể khu di tích, thiết kế xây dựng đền thờ Ngã ba Đồng Lộc, phục dựng khu công trình vết tích cuộc chiến tranh .

Một ngày giữa tháng 10/2017, chị Tú ( 40 tuổi, đến từ Yên Bái ) san sẻ, khi nghe hướng dẫn viên du lịch kể về sự quyết tử của 10 nữ người trẻ tuổi xung phong, chị đã khóc .Rất nhiều hành khách cũng sụt sùi khi xem tư liệu và thước phim tại Bảo tàng Đồng Lộc. “ Nhân sắp đến ngày phụ nữ Nước Ta, xin dâng những bông cúc trắng, nén hương thơm và tấm lòng thành kính lên những nữ người trẻ tuổi xung phong ”, chị Tú chắp tay trước mộ phần 10 liệt sĩ. Ngã ba Đồng Lộc nhìn từ trên cao .

Ngã ba Đồng Lộc nhìn từ trên cao.

Di ảnh 10 nữ người trẻ tuổi xung phong trong kho lưu trữ bảo tàng ở Ngã ba Đồng Lộc .Theo Đức Hùng ( Vnexpress. net )

Source: https://evbn.org
Category: Địa Danh