văn học & nghệ thuật

TIÊU CHÍ PHÂN BIỆT

TRUYỀN THUYẾT LỊCH SỬ

CHUYỆN KỂ LỊCH SỬ

Dạng thức tác phẩm

Tự sự (văn học dân gian)

Tự sự (văn học thành văn)

Đặc điểm sinh tồn

– Trong hệ thống tác phẩm cùng nội dung, sự kiện lịch sử

– Trôi nổi theo dòng lịch sử

– Sản sinh nhiều dị bản

– Tồn tại biệït lập, trong bộ chính sử

– Không thay đổi theo thời cuộc – Không chấp nhận dị bản

Quan điểm chi phối

Quan điểm nhân dân

Quan điểm chính thống

Đặc điểm và cách xử lý sự kiện lịch sử

– Gạt bỏ những sự kiện ngẫu nhiên, thứ yếu để tìm ra cốt lõi, bản chất của từng biến cố, hành động, cá tính nhân vật lịch sử

– Sẵn sàng tô vẽ, sửa đổi sử theo quan điểm nhân dân

– Được quyền chọn lọc nhưng phải tôn trọng sự thật, khách quan

– Không được làm sai lạc lịch sử

– Không được gạt bỏ hoặc thêm thắt chi tiết theo chủ quan người viết

Thành phần nhân vật

Tất cả những người có công với đất nước (nổi tiếng hoặc vô danh)

Chỉ có vua và bề tôi (các trung thần)

Dấu hiệu hình thức

– Mở đầu là xuất thân nhân vật

– Tiếp theo là chuỗi công trạng

– Kết thúc có lời ca ngợi, chứng tích văn hóa

– Mở đầu bằng ngày tháng năm

– Kể theo trình tự mốc thời gian

– Nhiều hành động, đối thoại

Ngôn ngữ kể

– Mẫu câu đa dạng

– Từ ngữ biểu cảm, ngôn ngữ toàn dân

– Câu ngắn gọn

– Từ ngữ hàm súc, dùng nhiều biệt ngữ, từ Hán Việt

Giọng kể

Luôn thành kính, trang trọng

Có cả khen, chê, mỉa mai

Cách thức xây dựng hình tượng

– Đặc tả ngoại hình, sử dụng ngôn ngữ, hành động để làm bật tính phi thường của nhân vật

– Đôi khi có miêu tả tâm lý

– Được quyền hư cấu, phóng đại

– Chọn lọc cao độ ngôn ngữ, hành động để khắc họa nhân cách, tài năng của nhân vật

– Không được hư cấu, thêm thắt

Chức năng tác phẩm

– Đánh giá lịch sử theo cách nhìn của nhân dân

– Biết ơn, ngưỡng mộ, tôn thờ, người có công đức

– Đánh giá lịch sử theo cách nhìn của tầng lớp thống trị

– Rút ra bài học nhân sinh

– Cảnh tỉnh, răn đe đời sau

Thái độ người tiếp nhận

– Luôn có niềm tin

– Tăng thêm lòng ngưỡng mộ, biết ơn nhân vật lịch sử

– Có nhu cầu gắn tác phẩm với chứng tích văn hóa

– Chọn được thái độ đánh giá, ứng xử với người, với đời

– Không có nhu cầu gắn tác phẩm với chứng tích văn hóa