Rắn – Wikipedia tiếng Việt

Rắn là tên gọi chung để chỉ một nhóm các loài động vật bò sát ăn thịt, từng có chân và thân hình tròn dài (hình trụ), thuộc phân bộ Serpentes, có thể phân biệt với các loài thằn lằn không chân bằng các đặc trưng như không có mí mắt và tai ngoài. Giống như các loài bò sát có vảy (Squamata) khác, rắn là động vật có xương sống, có màng ối, ngoại nhiệt với các lớp vảy xếp chồng lên nhau che phủ cơ thể. Nhiều loài rắn có sọ với nhiều khớp nối hơn các tổ tiên là động vật dạng thằn lằn của chúng, cho phép chúng nuốt các con mồi to lớn hơn nhiều so với đầu chúng với các quai hàm linh động cao. Để phù hợp với cơ thể thon và hẹp của mình, các cơ quan có cặp đôi của rắn (như thận) được bố trí theo kiểu cái này nằm phía trước cái kia thay vì ngang hàng ở hai bên, và phần lớn các loài rắn chỉ có một phổi hoạt động. Một vài loài vẫn duy trì một đai chậu với một cặp vuốt dạng vết tích ở một trong hai bên của lỗ huyệt.

Các loài rắn còn sinh tồn đã được tìm thấy trên gần như mọi châu lục (ngoại trừ châu Nam Cực), trong lòng các đại dương như Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, và trên phần lớn các khối lục địa nhỏ hơn — các ngoại lệ bao gồm một số đảo lớn như Ireland và New Zealand, và nhiều đảo nhỏ trong Đại Tây Dương và Trung Thái Bình Dương.[3] Trên 20 họ rắn hiện nay đang được công nhận, bao gồm khoảng 500 chi với khoảng 3.400-3.550 loài.[2][4] Kích thước của chúng biến động từ nhỏ, như rắn chỉ (Leptotyphlops carlae) chỉ dài khoảng 10 cm (4 inch), cho tới lớn như trăn gấm (Python reticulatus) dài tới 8,7 m (29 ft).[5][6] Loài tìm thấy ở dạng hóa thạch là Titanoboa cerrejonensis dài tới 15 m (49 ft). Người ta cho rằng rắn đã tiến hóa từ các loài động vật dạng thằn lằn hoặc là sống đào bới hoặc là thủy sinh trong giai đoạn Creta giữa, và các hóa thạch sớm nhất đã biết có niên đại khoảng 112 Ma. Sự đa dạng của rắn đã xuất hiện trong thế Paleocen (khoảng 66 tới 56 Ma).

Phần lớn các loài rắn không có nọc độc, còn những loài nào có nọc độc thì chủ yếu sử dụng nó vào việc giết chết hay khuất phục con mồi thay vì để phòng vệ. Một số loài có nọc độc mạnh tới mức đủ gây ra vết thương đau nhức hay gây tử vong cho con người. Các loài rắn không nọc độc hoặc là nuốt sống con mồi hoặc là giết nó bằng cách quấn và vặn xiết.

Trong tiếng Việt, từ rắn bắt nguồn từ *p-səɲʔ trong tiếng Việt-Mường nguyên thủy, chính nó lại bắt nguồn từ *(b)saɲʔ trong tiếng Nam Á nguyên thủy.

Trong tiếng Anh, từ snake bắt nguồn từ snaca trong tiếng Anh thượng cổ, chính nó phái sinh từ *snak-an- trong tiếng German nguyên thủy, gốc từ tiếng Proto-Ấn-Âu là *(s)nēg-o- ‘bò, trườn’, cũng chính là gốc của từ sneak ‘lén lút’ và từ nāgá ‘rắn’ trong tiếng Phạn.[7] Một từ nữa cho rắn trong tiếng Anh là serpent được mượn từ tiếng Pháp, bắt nguồn từ tiếng Ấn-Âu nguyên thủy là *serp- ‘trườn’,[8] cũng chính là gốc của từ ἕρπω (hérpō) ‘Tôi bò’ trong tiếng Hy Lạp cổ đại.

Hồ sơ hóa thạch rắn là khá nghèo nàn do các bộ xương rắn thông thường là nhỏ và dễ gãy, làm cho sự hóa thạch là không phổ biến. Các hóa thạch có thể được nhận dạng như là rắn (mặc dù thường vẫn duy trì các chi sau) lần đầu tiên xuất hiện trong hồ sơ hóa thạch trong kỷ Creta.[11] Các hóa thạch rắn sớm nhất đã biết được tìm thấy tại các di chỉ trong khu vực Utah và Algérie, đại diện tương ứng cho các chi Coniophis và Lapparentophis. Các hóa thạch này được cho là có niên đại tương ứng với tầng Alba hay tầng Cenomanum (dù không chắc chắn lắm) vào cuối kỷ Creta, khoảng 112 tới 94 Ma. Tuy nhiên, niên đại thậm chí còn sớm hơn đã từng được đề xuất cho một trong các di chỉ tại Algérie, có thể cổ tới mức tương ứng với tầng Apt, 125 tới 112 Ma.[12]

Dựa theo giải phẫu học so sánh, người ta có sự đồng thuận cho rằng rắn là hậu duệ của một nhóm thằn lằn. [ 13 ] : 11 [ 14 ] Người ta cũng cho rằng những loài trăn trong những họ Pythonidae và Boidae là những nhóm nguyên thủy nhất trong số những loài rắn văn minh — chúng có những chi sau dạng vết tích : những ngón chân nhỏ bé có vuốt gọi là những cựa hậu môn, được chúng sử dụng để bấu víu trong khi giao phối. [ 6 ] : 11 [ 15 ] Các họ Leptotyphlopidae và Typhlopidae cũng có những dấu tích của đai chậu, đôi lúc Open như thể những chỗ lồi ra dạng chất sừng khi nhìn thấy .Tất cả những loài rắn hiện đã biết đều không có chi trước. Điều này là do sự tiến triển của những gen Hox, trấn áp sự tạo hình chi. Cột sống của tổ tiên chung của những loài rắn, giống như hầu hết những loài động vật hoang dã bốn chân khác, có những chuyên biệt hóa khu vực gồm có những đốt sống cổ, ngực, thắt lưng, cùng ( chậu ) và đuôi. Ngay từ khởi đầu trong tiến hóa của rắn thì sự biểu lộ những gen Hox trong phần cột sống chịu nghĩa vụ và trách nhiệm cho sự tăng trưởng đốt sống ngực đã chiếm lợi thế. Kết quả là tổng thể những đốt sống phía trước những chồi chi sau ( khi xuất hiện ) đều có cùng một nhận dạng giống như kiểu đốt sống ngực ( ngoại trừ từ đốt sống đội, đốt sống trục và những đốt sống cổ 1 – 3 ). Nói cách khác, phần nhiều bộ xương của rắn hoàn toàn có thể coi là một cái ngực kéo cực kỳ dài. Các xương sườn chỉ được tìm thấy trên những đốt sống ngực. Các đốt sống cổ, thắt lưng và khung chậu bị giảm đi rất nhiều về lượng ( chỉ có 2 – 10 đốt sống thắt lưng và chậu ), trong khi chỉ có những dấu tích ngắn của những đốt sống đuôi. Tuy nhiên, đuôi vẫn đủ dài để có tác dụng quan trọng ở nhiều loài, và nó bị đổi khác ở 1 số ít loài sống dưới nước hay leo trèo trên cây .Các loài rắn văn minh đã đa dạng hóa mạnh trong thế Paleocen. Điều này diễn ra cùng với phân tỏa thích nghi của động vật hoang dã có vú, ngay sau sự kiện tuyệt chủng của khủng long thời tiền sử phi chim. Các loài rắn thuộc họ Colubridae, một trong những nhóm rắn phổ cập nhất, dã trở nên cực kỳ phong phú do thức ăn của chúng là động vật hoang dã gặm nhấm, một nhóm động vật hoang dã có vú đặc biệt quan trọng thành công xuất sắc .
Nguồn gốc của rắn vẫn là một yếu tố chưa được xử lý. Có hai giả thuyết chính cạnh tranh đối đầu lẫn nhau về nguồn gốc của rắn .

Giả thuyết thằn lằn đào bới

Có chứng cứ hóa thạch cho thấy rắn có thể đã tiến hóa từ thằn lằn sống kiểu đào bới, chẳng hạn như Varanidae (hoặc một nhóm tương tự) trong kỷ Creta.[16] Một loài rắn hóa thạch cổ, Najash rionegrina, là một động vật đào bới có hai chân với xương cùng, và sống hoàn toàn trên cạn.[17] Một loài còn sinh tồn tương tự như tổ tiên giả định này là kỳ đà không tai (Lanthanotus borneensis) ở Borneo (mặc dù nó là động vật bán thủy sinh).[18] Các loài sống ngầm dưới lòng đất đã tiến hóa để có một cơ thể thuôn dạng khí động học phục vụ cho việc đào bới, và cuối cùng đã mất đi các chi.[18] Theo giả thuyết này, các đặc trưng như độ trong suốt, các mí mắt hợp nhất (vảy mắt) và sự mất đi các tai ngoài đã tiến hóa để đương đầu với các khó khăn trong cuộc sống đào bới, như các giác mạc bị xây sát và chất bẩn lọt vào tai.[16][18] Một số loài rắn nguyên thủy còn có các chi sau, nhưng các xương chậu của chúng không có kết nối trực tiếp tới cột sống. Chúng bao gồm các loài hóa thạch như Haasiophis, Pachyrhachis và Eupodophis, đều có niên đại hơi cổ hơn Najash.[15]

Archaeophis proavus.Hóa thạch của

Giả thuyết thương long thủy sinh

Một giả thuyết khác, dựa vào hình thái học, cho rằng tổ tiên của rắn là có họ hàng với thương long (Mosasauridae)—một nhóm bò sát thủy sinh đã tuyệt chủng, từng sinh sống trong kỷ Creta—tới lượt chúng, thương long lại được coi là có nguồn gốc từ thằn lằn dạng kỳ đà (Varanoidea).[14] Theo giả thuyết này thì các mí mắt trong suốt và hợp nhất của rắn được cho là đã tiến hóa để chống lại các điều kiện biển cả (dịch giác mạc bị mất qua thẩm thấu), và các tai ngoài bị mất do nó là vô dụng trong môi trường nước. Điều này cuối cùng dẫn tới con vật tương tự như rắn biển ngày nay. Vào cuối kỷ Creta, rắn đã tái chiếm đất liền và tiếp tục đa dạng hóa thành rắn ngày nay. Các dấu tích rắn hóa thạch được biết đến trong các trầm tích biển thuộc thời kỳ đầu của giai đoạn Creta muộn là phù hợp với giả thuyết này; đặc biệt là chúng đều cổ hơn so với loài Najash rionegrina sống trên cạn. Cấu trúc hộp sọ tương tự, các chi tiêu giảm hay không có, và các đặc trưng giải phẫu khác được tìm thấy ở cả thương long lẫn rắn dẫn tới mối tương quan miêu tả theo nhánh rõ ràng, mặc dù một vài đặc trưng này cũng được chia sẻ với thằn lằn dạng kỳ đà.

Các nghiên cứu và điều tra di truyền gần đây đã chỉ ra rằng rắn không có quan hệ họ hàng gần với kỳ đà như người ta đã từng một thời tin cậy — và vì vậy cũng không gần với thương long, tổ tiên được đề xuất kiến nghị trong ngữ cảnh thủy sinh trong quy trình tiến hóa của chúng. Tuy nhiên, có nhiều chứng cứ link thương long với rắn hơn là với kỳ đà. Các dấu tích phân mảnh tìm thấy trong thời kỳ từ kỷ Jura và Creta sớm chỉ ra những hồ sơ hóa thạch sâu hơn cho những nhóm này, và điều này hoàn toàn có thể sẽ bác bỏ cả hai giả thuyết vừa đề cập .
Phân bố toàn quốc tế ( gần đúng ) của rắn .

Có khoảng 3.500 loài rắn phân bố từ vùng phía bắc tới vòng Bắc Cực tại Scandinavia cho tới phía nam tại Australia.[14] Rắn có thể được thấy trên gần như mọi châu lục (trừ châu Nam Cực), trong lòng đại dương, cũng như cao tới cao độ 4.900 m (16.000 ft) trong khu vực dãy núi Himalaya ở châu Á.[14][19]:143 Có nhiều hòn đảo không có rắn, như Ireland, Iceland và New Zealand[3][19] (mặc dù vùng biển ven New Zealand thỉnh thoảng vẫn thấy có rắn đẻn sọc dưa (Pelamis platura) và rắn cạp nia biển (Laticauda colubrina)[20]

Tất cả các loài rắn hiện đại được gộp nhóm trong phân bộ Serpentes trong phân loại học Linnaeus, một phần của bộ Squamata (bò sát có vảy), mặc dù vị trí chính xác của chúng trong phạm vi bò sát có vảy vẫn là điều gây mâu thuẫn.[2]

Người ta thường chia phân bộ này thành 2 cận bộ là Alethinophidia và Scolecophidia.[2] Sự chia tách này dựa theo các đặc trưng hình thái học và sự tương đồng trình tự DNA ti thể. Alethinophidia đôi khi được chia tách tiếp thành Henophidia và Caenophidia, với nhóm thứ hai bao gồm các loài rắn dạng “rắn nước” (Colubridae, Viperidae, Elapidae, Hydrophiidae và Attractaspididae) và Acrochordidae, trong khi các họ rắn dạng Alethinophidia còn lại tạo thành Henophidia.[21] Trong khi không còn loài nào sinh tồn ngày nay nhưng Madtsoiidae, một họ bao gồm các loài rắn khổng lồ; nguyên thủy; giống như trăn, đã từng sinh sống cho tới khoảng 50.000 năm trước tại Australia, với các chi như Wonambi.

Có nhiều tranh luận tương quan tới mạng lưới hệ thống học trong khoanh vùng phạm vi nhóm này. Chẳng hạn, nhiều nguồn coi Boidae và Pythonidae chỉ là một họ trong khi quan hệ họ hàng của chúng không thực sự gần, trong khi lại coi Elapidae ( rắn hổ ) và Hydrophiidae ( rắn biển ) là những họ tách biệt vì những nguyên do thực tiễn trong khi quan hệ của chúng là rất thân mật .

Các nghiên cứu phân tử gần đây hỗ trợ cho tính đơn ngành của nhánh chứa các loài rắn hiện đại, cũng như của hai nhánh Scolecophidia (Anomalepididae + (Leptotyphlopidae + (Gerrhopilidae + (Xenotyphlopidae + Typhlopidae)))) và Alethinophidia (Anilius + Alethinophidia phần lõi (Uropeltidae (Cylindrophis + Anomochilus + Uropeltinae) + Macrostomata (Tropidophiinae + Pythonidae + Caenophidia + Booidea (Boidae + Ungaliophiinae))).[9]

Khi so sánh, bộ xương của rắn độc lạ rõ nét với bộ xương của phần nhiều những loài bò sát khác ( như rùa ở bên phải ), được tạo thành gần như trọn vẹn như thể một bộ khung xương sườn lê dài .
Bộ xương của phần nhiều những loài rắn chỉ gồm có sọ, xương móng, cột sống và những xương sườn, mặc dầu những loài rắn thuộc nhánh Henophidia vẫn còn những vết tích của khung chậu và những chi sau. Sọ của rắn gồm có một hộp sọ đặc và hoàn hảo nhất, và nhiều xương khác chỉ gắn vào nó một cách lỏng lẻo, đơn cử là những xương hàm có độ linh động cao, tạo thuận tiện cho việc bắt giữ và nuốt những con mồi to lớn. Các bên trái và phải của hàm dưới chỉ được nối bằng một dây chằng dễ uốn vào những chóp trước, được cho phép chúng tách rộng ra, trong khi những chóp sau của những xương hàm dưới nối khớp với xương vuông, tạo thêm tính cơ động. Các xương của hàm dưới và xương vuông cũng hoàn toàn có thể thu nhận những rung động phát sinh từ mặt đất. [ 27 ] Do những bên của xương hàm hoàn toàn có thể vận động và di chuyển độc lập với nhau nên khi rắn đặt những quai hàm của nó trên một mặt phẳng thì nó có thính giác lập thể nhạy cảm giúp nó hoàn toàn có thể phát hiện vị trí của con mồi. Lộ trình quai hàm-xương vuông-xương bàn đạp có năng lực phát hiện những rung động ở Lever angstrom, mặc cho sự thiếu vắng tai ngoài và chính sách xương nhỏ thính giác của khớp trở kháng được sử dụng ở những động vật hoang dã có xương sống khác để thu nhận những rung động từ không trung. [ 28 ] [ 29 ] Xương móng là một xương nhỏ nằm ở phía sau và trên mặt bụng của sọ, trong khu vực ‘ cổ ‘, có tính năng như một bộ phận kết nối cho những cơ của lưỡi rắn, cũng giống như ở tổng thể những động vật hoang dã bốn chân khác .Cột sống của rắn gồm có khoảng chừng 200 tới 400 ( hoặc hơn ) đốt sống. Các đốt sống đuôi là tương đối ít về số lượng ( thường không quá 20 % tổng số đốt sống ) và không có xương sườn, trong khi những đốt sống phần thân đều có 2 xương sườn nối khớp với chúng. Các đốt sống đều có những phần lồi ra được cho phép có sự liên kết với những cơ khỏe giúp cho việc chuyển dời không cần tới chân. Sự tự đứt đuôi, một đặc trưng ở 1 số ít loài thằn lằn nói chung lại không có ở hầu hết những loài rắn. [ 30 ] Sự tự đứt đuôi ở rắn là hiếm thấy và là liên đốt sống, không giống như ở thằn lằn là chính sách nội đốt sống — nghĩa là sự ngắt đuôi xảy ra dọc theo một mặt phẳng đứt gãy được xác lập trước và có sẵn trên đốt sống. [ 31 ] [ 32 ]Ở một số ít loài rắn, đáng quan tâm là những họ Boidae và Pythonidae, có những vết tích của những chi sau dưới dạng một cặp cựa khung chậu. Các phần thò ra nhỏ và giống như vuốt này ở mỗi bên của lỗ huyệt là phần bên ngoài của phần xương chi sau dạng vết tích, gồm có những phần sót lại của xương chậu và xương đùi .

Tim rắn được bao bọc trong một túi, gọi là màng ngoài tim, nằm ở chỗ rẽ đôi của phế quản. Tuy nhiên tim rắn có thể di chuyển vòng quanh do không có cơ hoành. Sự điều chỉnh này bảo vệ tim khỏi bị tổn thương khi con mồi nuốt vào là to lớn và trượt dọc theo thực quản. Lá lách gắn với túi mật và tụy, giúp lọc máu. Tuyến ức nằm trong mô mỡ phía trên tim, chịu trách nhiệm sản sinh các tế bào miễn dịch trong máu. Hệ tim mạch của rắn cũng là độc đáo ở chỗ có một hệ thống cổng thận, trong đó máu từ đuôi rắn di chuyển qua thận trước khi trở về tim.[33]

Phổi trái dạng vết tích thường là nhỏ hoặc không có, do khung hình hình ống của rắn yên cầu mọi cơ quan phải dài và mỏng dính. [ 33 ] Ở phần đông những loài rắn chỉ phổi phải là hoạt động giải trí. Phổi phải này gồm có hai phần : phần trước có mạch máu dẫn tới, còn phần sau không có tính năng trong trao đổi khí. [ 33 ] ‘ Phổi dạng túi ‘ này được sử dụng cho những mục tiêu thủy tĩnh để kiểm soát và điều chỉnh sức nổi ở một số ít loài rắn thủy sinh và tính năng của nó so với những loài rắn sống trên cạn thì vẫn chưa rõ. [ 33 ] Nhiều cơ quan có đôi bạn trẻ, như thận hay cơ quan sinh dục, được sắp xếp xen kẽ trong khung hình, với một bộ phận ( ‘ trái ’ hay ‘ phải ’ ) của cơ quan này nằm ngay phía trước bộ phận còn lại ( ‘ phải ’ hay ‘ trái ’ ) của chính cơ quan đó. [ 33 ] Rắn không có hạch bạch huyết. [ 33 ]
Leptotyphlops carlae) trưởng thành, trên đồng xu ¼ đô la Mỹ.Rắn giun Barbados ( ) trưởng thành, trên đồng xu ¼ đô la Mỹ .

Loài trăn đã tuyệt chủng Titanoboa cerrejonensis dài tới 12–15 m (39–49 ft). Trong khi đó, trong số loài rắn còn sinh tồn thì loài được coi là dài nhất là trăn gấm (Python reticulatus) với chiều dài lên tới khoảng 9 m (30 ft), còn loài được coi là nặng nhất là trăn anaconda xanh (Eunectes murinus) dài khoảng 7,5 m (25 ft)[34] và nặng tới 97,5 kg.[35]

Ngược lại, ở đầu kia của dải kích thước, loài rắn nhỏ nhất còn sinh tồn là rắn giun Barbados (Leptotyphlops carlae), với chiều dài chỉ khoảng 10 cm (4 inch).[36] Phần lớn các loài rắn là động vật tương đối nhỏ, dài khoảng 1 m (3 ft).[37]

Morelia spilota spilota).Vảy mắt thấy rõ trong lớp da lột của con trăn kim cương ) .Da rắn được bao trùm trong một lớp vảy sừng. Trái với ý niệm phổ cập cho rằng da rắn nhớt, có lẽ rằng là do sự nhầm lẫn rắn với giun, trên thực tiễn da rắn nhẵn nhụi và khô. Phần lớn những loài rắn sử dụng những vảy bụng chuyên biệt hóa để vận động và di chuyển, bám lấy những mặt phẳng. Các vảy trên khung hình rắn hoàn toàn có thể là nhẵn nhụi, có gờ hay dạng hạt. Các mí mắt của rắn là những vảy sừng trong suốt, giống như ” đeo kính “, và những vảy này luôn luôn đóng kín, vì vậy mà có thành ngữ ” Thao láo như mắt rắn ráo ” .

Sự lột bỏ lớp vảy ở rắn gọi là lột xác. Trong trường hợp lột da ở rắn thì nguyên lớp da ngoài cùng bị lột bỏ.[38] Các vảy của rắn không phải là rời rạc mà là sự mở rộng của lớp biểu bì—vì thế chúng không bị lột tách biệt mà như là một lớp ngoài cùng hoàn hảo trong mỗi lần lột xác, giống như việc người ta lột mặt trong của cái tất ra bên ngoài.[39]

Hình dáng và số lượng vảy trên đầu, sống lưng và bụng thường là đặc trưng và được sử dụng vào mục tiêu phân loại. Các vảy được đặt tên hầu hết theo vị trí của chúng trên khung hình. Trong nhóm rắn ” bậc cao ” ( Caenophidia ), những vảy bụng rộng bản và những hàng vảy sống lưng tương ứng với những đốt sống, được cho phép những nhà khoa học hoàn toàn có thể đếm số lượng đốt sống mà không cần phải phẫu thuật .Mắt rắn được bao trùm bằng vảy trong suốt chứ không phải mí mắt hoàn toàn có thể hoạt động. Vì thế mắt rắn luôn luôn mở, còn để ngủ thì võng mạc hoàn toàn có thể khép lại hoặc rắn giấu đầu vào phần thân đã cuộn tròn .
Da rắn sau khi lột xác còn lại trên cành câySự lột xác ( hay lột da ) ở rắn Giao hàng cho một loạt những tính năng. Trước hết, lớp da ngoài cũ kỹ và đã bị mòn được thay thế sửa chữa ; thứ hai, nó giúp vô hiệu những động vật hoang dã ký sinh như ve hay bét. Việc làm mới lớp da nhờ lột xác được cho là trợ giúp cho quy trình tăng trưởng ở 1 số ít động vật hoang dã như côn trùng nhỏ ; tuy nhiên điều này có đúng như vậy hay không ở rắn thì vẫn là điều còn gây tranh cãi [ 39 ] [ 40 ]Sự lột da xảy ra theo chu kỳ luân hồi trong suốt cuộc sống rắn. Trước khi lột, rắn ngừng nhà hàng siêu thị và thường vận động và di chuyển tới hay ẩn nấp tại nơi bảo đảm an toàn. Ngay trước khi lột, lớp da ngoài trở nên xỉn màu và khô và hai mắt thì mờ đục hay xám xỉn. Mặt trong của lớp da cũ hóa lỏng làm cho lớp da cũ tách ra khỏi lớp da mới nằm ngay dưới nó. Sau vài ngày thì mắt trong trở lại và con rắn ” trườn ” ra khỏi lớp da cũ của nó. Lớp da cũ đứt ở phần gần miệng và rắn lách ra ngoài, tương hỗ quy trình lột bỏ bằng cách cọ xát vào những mặt phẳng thô nhám. Trong nhiều trường hợp thì lớp da cũ bị lột ngược dọc theo thân từ đàu tới đuôi thành một tấm, giống như sự lột tất ngược từ trong ra ngoài. Lớp da mới, lớn hơn và sáng màu hơn đã được hình thành ngay phía dưới. [ 39 ] [ 41 ]Những con rắn già chỉ lột da 1 tới 2 lần mỗi năm, nhưng những con rắn non còn đang lớn thì hoàn toàn có thể lột da tới 4 lần mỗi năm. Lớp da bị vô hiệu giữ nguyên vẹn dấu vết của kiểu vảy, và thường thì hoàn toàn có thể dùng nó để nhận dạng loài rắn đó nếu như lớp da bị vô hiệu này còn giữ được khá nguyên vẹn. [ 39 ] Sự lột da theo chu kỳ luân hồi này là nguyên do chính để biến rắn thành một hình tượng của điều trị bệnh tật và y học, như trong hình tượng gậy Asclepius ( xà trượng ) [ 42 ]

Một con rắn đang cảm nhận sự vật thông qua cái lưỡi chẻ của nó

Thị lực

Thị lực của các loài rắn nói chung không đồng nhất, dao động từ mức chỉ đủ phân biệt sáng tối cho tới mức có thị lực cao, nhưng xu hướng chung là thị lực của chúng mặc dù không thực sự sắc bén nhưng là đủ để cho phép chúng có thể theo dõi các chuyển động.[43] Nói chung, thị lực của rắn tốt nhất ở các loài sống trên cây và kém nhất ở các loài đào bới. Một vài loài rắn, như rắn roi châu Á (chi Ahaetulla), có thị giác hai mắt, với cả hai mắt có khả năng tập trung vào cùng một điểm. Phần lớn các loài rắn nhìn tập trung vào một chỗ nào đó bằng cách di chuyển thủy tinh thể tới và lui so với võng mạc, trong khi ở các nhóm động vật có màng ối khác thì thủy tinh thể bị giãn ra.

Mùi

Rắn sử dụng mùi để theo dõi con mồi của nó. Rắn ngửi mùi bằng cách dùng lưỡi chẻ của nó để thu thập các hạt có trong không trung, sau đó chuyển chúng cho cơ quan xương lá mía-mũi hay cơ quan Jacobson trong miệng để kiểm tra.[44] Cái lưỡi chẻ đôi giúp cho rắn đồng thời cảm nhận trực tiếp cả mùi lẫn vị.[44] Các loài rắn luôn luôn duy trì lưỡi ở trạng thái chuyển động, lấy mẫu các hạt từ không khí, đất và nước, phân tích các hóa chất tìm thấy và xác định sự hiện diện của con mồi hay kẻ săn mồi trong môi trường khu vực. Ở các loài rắn sống trong nước, như trăn anaconda (Eunectes), lưỡi hoạt động có hiệu quả ở dưới nước.[44]

Nhạy cảm rung động

Phần cơ thể tiếp xúc trực tiếp với mặt đất của rắn rất nhạy với các rung động; vì thế rắn có thể cảm nhận thấy các con vật khác đang tới gần bằng cách phát hiện các rung động nhẹ nhất trong không khí hay trên mặt đất.[44]

Nhạy cảm nhiệt

Các loài rắn lục, trăn họ Pythonidae và một vài loài trăn họ Boidae có các thụ thể nhạy nhiệt trong các rãnh sâu nằm giữa lỗ mũi và mắt, mặc dù một vài loài có các hố môi nằm trên môi trên của chúng ngay phía dưới các lỗ mũi (phổ biến ở các loài trăn họ Pythonidae), cho phép chúng “nhìn thấy” nhiệt bức xạ của các con mồi là động vật có vú với máu nóng.[44]

Rắn sữa (Lampropeltis triangulum) vô hại thường bị nhầm thành ) vô hại thường bị nhầm thành rắn sinh vật biển, những loài rắn với nọc độc chết người .

Rắn hổ, rắn lục và các loài họ hàng gần của chúng sử dụng nọc để làm tê liệt hay giết chết con mồi. Nọc của chúng thực tế là nước bọt đã biến đổi, được tiết ra theo các răng nọc.[6]:243 Các răng nọc của các loài rắn có nọc độc ‘bậc cao’ như rắn lục hay rắn hổ là các răng rỗng để tiêm nọc hiệu quả hơn, trong khi răng nọc của các loài rắn với răng nọc ở phía sau như rắn cây châu Phi (Dispholidus typus) đơn giản chỉ là một khía rãnh trên rìa sau để nọc chảy vào vết thương. Nọc rắn là đặc trưng chủ yếu dành cho săn mồi—vai trò của nó trong phòng vệ chỉ là thứ cấp.[6]:243

Nọc, cũng giống như những loại dịch tiết dạng nước bọt khác, là chất tiền tiêu hóa để khởi đầu sự phân tách thức ăn thành những hợp chất hòa tan, tương hỗ cho sự tiêu hóa. Ngay cả những cú cắn của rắn không có nọc độc ( giống như của cú cắn của bất kể động vật hoang dã nào ) đều gây ra tổn thương mô. [ 6 ] : 209

Một số loài chim, thú hay rắn (chẳng hạn như rắn vua (Lampropeltis)) nhất định với con mồi là những con rắn có nọc đều phát triển khả năng đề kháng hay thậm chí là miễn nhiễm với một số loại nọc độc nhất định.[6]:243 Các loài rắn có nọc nằm trong 3-4 họ rắn, nhưng chúng không và không thể hợp lại thành một nhóm phân loại chính thức nào để dùng trong phân loại học.

Thuật ngữ rắn độc đa phần là thiếu chính xác. Chất độc (hay độc tố) là những chất được hít hay nuốt vào, trong khi nọc được tiêm vào.[45] Tuy nhiên ở đây vẫn có 2 ngoại lệ: Rắn hoa cỏ (Rhabdophis) cô lập các chất độc từ những con cóc mà nó ăn, sau đó tiết các chất độc này từ các tuyến gáy để ngăn cản những kẻ săn mồi, và một quần thể nhỏ rắn garter (Thamnophis) ở Oregon duy trì đủ lượng độc tố trong gan của chúng từ cá cóc/sa giông (Pleurodelinae) mà chúng ăn vào để tự bản thân trở thành đủ độc đối với những kẻ săn mồi nhỏ bé tại khu vực này (như quạ hay cáo).[46]

Nọc rắn là các hỗn hợp phức tạp của các protein, và được lưu trữ trong các tuyến độc ở phía sau đầu.[46] Ở tất cả các loài rắn có nọc, các tuyến này đổ thông qua các ống dẫn vào các răng rỗng hay răng có khía ở hàm trên.[6]:243[45] Các protein này có thể là hỗn hợp thuộc các nhóm neurotoxin (tác động thần kinh), hemotoxin (tác động hệ tuần hoàn), cytotoxin (tác động tế bào), bungarotoxin (độc tố cạp nia) và nhiều loại độc tố khác có tác động tới cơ thể theo cách thức khác nhau.[45] Gần như tất cả các loại nọc rắn đều chứa hyaluronidaza, một enzym đảm bảo sự khuếch tán nhanh của nọc.[6]:243

Các loại rắn có nọc sử dụng độc tố hoại máu (hemotoxin) thường có các răng nọc ở phía trước miệng chúng, giúp chúng dễ dàng hơn trong việc tiêm nọc vào nạn nhân của chúng.[45] Một số loài rắn sử dụng neurotoxin, như rắn rào cây (Boiga dendrophila) có các răng nọc ở phía sau miệng chúng với các răng này uốn cong ngược về phía sau.[47] Điều này gây khó khăn cho cả con rắn trong việc sử dụng nọc của nó lẫn cho các nhà khoa học trong việc lấy nọc rắn.[45] Tuy nhiên, các loài rắn hổ, như rắn hổ mang hay cạp nia lại là xẻ khía trước— ở hàm trên của chúng có răng nọc rỗng trỏ xuống phía dưới nhưng không thể dựng đứng lên để hướng về phía trước miệng của chúng, và không thể “đâm” như rắn lục/rắn vipe. Chúng phải thực sự cắn nạn nhân.[6]:242

Gần đây người ta đề xuất cho rằng tất cả các loài rắn đều có thể là rắn có nọc ở một mức độ nào đó, với các loài rắn vô hại có nọc yếu và không có răng nọc.[48] Phần lớn các loài rắn hiện tại được gán nhãn “không độc” có thể vẫn được coi là vô hại theo thuyết này, do chúng hoặc là không có phương thức truyền nọc hoặc là không đủ khả năng truyền một lượng nọc đủ để gây nguy hiểm cho con người. Thuyết này đưa ra định đề rằng rắn có thể đã tiến hóa từ một tổ tiên chung là động vật dạng thằn lằn có nọc—và rằng các loài thằn lằn có nọc như thằn lằn độc Gila (Heloderma suspectum), thằn lằn độc Mexico (Heloderma horridum), kỳ đà (Varanidae), cũng như thương long đã tuyệt chủng cũng có thể đã chuyển hóa. Chúng chia sẻ cùng một nhánh có nọc này với nhiều loài bò sát hai cung khác trong nhánh Sauria.

Các loài rắn có nọc độc về cơ bản được phân loại trong 2 họ :

Họ thứ ba chứa một số loài rắn răng nọc sau:

Kiếm ăn và thức ăn[sửa|sửa mã nguồn]

Con rắn đang ăn một con chuột . Trăn thảm (Morelia spilota) đang quấn và nuốt một con gà.) đang quấn và nuốt một con gà .Tất cả những loài rắn đều là động vật hoang dã chỉ toàn ăn thịt, với thức ăn của chúng là những động vật hoang dã nhỏ như thằn lằn, chim, thú nhỏ, cá, côn trùng nhỏ, ốc, những loài rắn khác cũng như trứng của những loại con mồi này [ 6 ]. [ 14 ] [ 49 ] Do rắn không hề cắn hay xé thức ăn ra thành từng miếng nên chúng phải nuốt chửng nguyên cả con mồi. Kích thước khung hình rắn có tác động ảnh hưởng lớn tới tập tính nhà hàng siêu thị của nó. Các loài rắn nhỏ hơn thì ăn những con mồi nhỏ hơn. Chẳng hạn, những con trăn non hoàn toàn có thể khởi đầu việc làm nhà hàng siêu thị chỉ với những con thằn lằn hay chuột và từ từ tiến tới việc ăn những con hươu hay linh dương nhỏ cũng như trưởng thành .

Quai hàm của rắn là một cấu trúc phức tạp. Trái với niềm tin thông thường rằng rắn có thể bị trật khớp các quai hàm của nó, trên thực tế rắn có hàm dưới rất linh hoạt, hai nửa của nó không bị gắn cứng nhắc, với một loạt các khớp nối khác trong sọ rắn, cho phép rắn có thể há miệng đủ to để nuốt toàn bộ con mồi, ngay cả khi con mồi này có đường kính lớn hơn bề rộng cơ thể của rắn.[50] Chẳng hạn, rắn ăn trứng châu Phi (Dasypeltis) có các quai hàm rất linh hoạt, thích nghi để ăn những quả trứng to hơn cả đường kính đầu nó.[6]:81 Các loài rắn này không có răng, nhưng có các chỗ lồi ra trên rìa trong của cột sống, được chúng sử dụng để bóp vỡ vỏ trứng khi nó được nuốt vào.[6]:81

Trong khi phần lớn các loài rắn ăn đủ mọi loại con mồi động vật thì vẫn có những loài chỉ chuyên ăn một loại thức ăn nhất định. Rắn hổ mang chúa và rắn bandy-bandy (Vermicella annulata) ở Australia chỉ ăn thịt các loài rắn khác. Pareas iwesakii và các loài rắn ăn ốc khác trong phân họ Pareatinae của họ Colubridae có nhiều răng ở mé phải miệng chúng hơn ở mé trái do vỏ ốc mà chúng ăn thường xoắn theo chiều kim đồng hồ.[6]:184[51]

Một số loài rắn có cú cắn chứa nọc độc được chúng dùng để giết chết con mồi trước khi ăn thịt nó. [ 49 ] [ 52 ] Một số loài rắn khác lại giết con mồi bằng cách quấn và siết chặt, [ 49 ] trong khi có những loài chỉ đơn thuần là nuốt sống hàng loạt con mồi. [ 6 ] : 81 [ 49 ]

Sau khi ăn, rắn chuyển sang trạng thái nghỉ trong khi quá trình tiêu hóa diễn ra.[53] Tiêu hóa là một hoạt động mãnh liệt, đặc biệt sau khi nuốt con mồi lớn. Ở những loài chỉ thỉnh thoảng mới ăn thì toàn bộ ruột co nhỏ lại giữa các bữa ăn để tiết kiệm năng lượng. Hệ tiêu hóa sau đó sẽ ‘phình to’ tới sức chứa tối đa trong vòng 48 giờ sau khi ăn con mồi. Là động vật ngoại nhiệt (“máu lạnh”), nhiệt độ môi trường xung quanh có vai trò lớn trong sự tiêu hóa của rắn. Nhiệt độ lý tưởng đối với rắn trong quá trình tiêu hóa là khoảng 30 °C (86 °F). Năng lượng trao đổi chất trong sự tiêu hóa của rắn nhiều tới mức như ở rắn đuôi chuông Mexico (Crotalus durissus) thì nhiệt độ bề mặt cơ thể tăng lên tới 1,2 °C (2,2 °F) trong quá trình tiêu hóa.[54] Vì điều này, một con rắn bị quấy nhiễu ngay sau khi ăn thường sẽ nôn con mồi ra để có thể thoát khỏi mối đe dọa mà nó đã nhận thấy được. Khi không bị quấy nhiễu thì quá trình tiêu hóa có hiệu quả cao nhất, với các enzym tiêu hóa của rắn hòa tan và hấp thụ mọi thứ, ngoại trừ lông và móng vuốt của con mồi bị bài tiết ra ngoài dưới dạng chất thải.

Không có chân không gây ra cản trở nào so với sự hoạt động của rắn. Chúng đã tăng trưởng một vài phương pháp hoạt động khác nhau để xử lý yếu tố trong từng môi trường tự nhiên đơn cử. Không giống như những dáng đi của những động vật hoang dã có chân, là thứ tạo thành một thể liên tục, mỗi phương pháp hoạt động của rắn là rời rạc và độc lạ với những phương pháp còn lại ; những chuyển tiếp giữa những phương pháp là bất thần. [ 55 ] [ 56 ]

Chuyển động sóng ngang[sửa|sửa mã nguồn]

Chuyển động sóng ngang là phương pháp duy nhất trong hoạt động trong thiên nhiên và môi trường nước, và cũng là phương pháp hoạt động trên cạn thông dụng nhất. [ 56 ] Trong phương pháp này, khung hình rắn lần lượt uốn cong sang trái và sang phải, tạo ra một chuỗi những ” sóng ” hoạt động về phía sau. [ 55 ] Trong khi kiểu chuyển dời này có vẻ như là nhanh, nhưng hiếm khi thấy rắn vận động và di chuyển nhanh hơn 2 lần chiều dài khung hình của nó mỗi giây, thường là nhỏ hơn thế. [ 57 ] Cách thức vận động và di chuyển này có cùng một tiêu tốn nguồn năng lượng ròng ( lượng calo tiêu tốn trên mỗi mét chuyển dời ) như kiểu chạy của những con thằn lằn có cùng khối lượng. [ 58 ]
Chuyển động sóng ngang trên cạn là phương pháp hoạt động trên cạn thông dụng nhất so với phần nhiều những loài rắn. [ 55 ] Trong phương pháp này, những sóng hoạt động về phía sau đẩy vào những tiếp điểm trong thiên nhiên và môi trường, như những hòn đá, những cành cây hay những chỗ gồ ghề trên mặt đất v.v. [ 55 ] Mỗi vật thể trong thiên nhiên và môi trường này tới lượt mình lại sinh ra một phản lực hướng về phía trước và về phía đường trung bình của con rắn, tạo ra lực đẩy về phía trước trong khi những thành phần ngang bị triệt tiêu. [ 59 ] Vận tốc của chuyển dời này phụ thuộc vào vào tỷ lệ những điểm đẩy trong thiên nhiên và môi trường, trong khi tỷ lệ trung bình khoảng chừng 8 dọc theo chiều dài thân rắn là lý tưởng. [ 57 ] Vận tốc truyền sóng đúng mực bằng tốc độ của con rắn, và hiệu quả là mọi điểm trên thân rắn đi theo đường của điểm ngay trước nó, được cho phép con rắn vận động và di chuyển qua thảm thực vật rất rậm rạp hay những khe hở nhỏ. [ 59 ]
Khi bơi, những sóng trở nên lớn hơn khi chúng vận động và di chuyển xuống phía dưới thân rắn, và vận tốc truyền sóng về phía sau nhanh hơn vận tốc con rắn chuyển dời về phía trước. [ 60 ] Lực đẩy được sinh ra nhờ sự đẩy của thân rắn vào nước, thu được sự trượt được quan sát thấy. Mặc cho những điểm tương đương tổng thể và toàn diện, những điều tra và nghiên cứu chỉ ra rằng kiểu kích hoạt cơ trong môi trường tự nhiên nước là khác hẳn khi so với hoạt động sóng ngang trên cạn, và điều đó biện minh cho việc gọi chúng là những phương pháp tách biệt. [ 61 ] Tất cả những loài rắn đều hoàn toàn có thể bò theo kiểu lượn sóng ngang về phía trước ( với những sóng chuyển dời về phía sau ), nhưng chỉ có rắn biển mới có kiểu chuyển dời đảo ngược ( chuyển dời về phía sau với những sóng vận động và di chuyển về phía trước ) .

Uốn lượn nghiêng[sửa|sửa mã nguồn]

Rắn chuông Mojave (Crotalus scutulatus) đang uốn lượn nghiêng.) đang uốn lượn nghiêng .Kiểu chuyển dời thường được những loài rắn trong siêu họ Colubroidea ( những họ Colubridae, Elapidae và Viperidae ) thực thi khi phải chuyển dời trong thiên nhiên và môi trường không có những điểm lồi lõm để đẩy vào ( trình diễn kiểu hoạt động sóng ngang là không hề ), ví dụ điển hình như trên nền bùn trơn tuột hay trên cồn cát. Uốn lượn nghiêng là dạng biến hóa của hoạt động sóng ngang, trong đó toàn bộ những đoạn thân hướng theo cùng một hướng vẫn tiếp xúc với mặt nền trong khi những đoạn thân khác được nâng lên, tạo ra kiểu hoạt động ” lăn ngang ” kì quặc. [ 62 ] [ 63 ] Cách thức hoạt động này khắc phục được thực chất trơn trượt của cát hay bùn bằng cách tựa vào chỉ những phần tĩnh tại trên khung hình, bằng cách này giảm thiểu sự trơn trượt. [ 62 ] Bản chất tĩnh tại của những tiếp điểm hoàn toàn có thể được chỉ ra từ những dấu vết của con rắn chuyển dời kiểu uốn lượn nghiêng, với vết hằn của mỗi vảy bụng là rõ nét, không bị nhòe. Phương thức hoạt động này có tiêu tốn nguồn năng lượng rất thấp, thấp hơn ⅓ tiêu tốn nguồn năng lượng cho một con thằn lằn chạy hay một con rắn chuyển dời kiểu sóng ngang trên cùng một khoảng cách. Trái với niềm tin thông dụng, không có chứng cứ cho thấy hoạt động kiểu uốn lượn nghiêng là vì cát nóng. [ 62 ]
Khi không có điểm đẩy và không đủ khoảng trống để sử dụng kiểu uốn lượn nghiêng do những hạn chế theo phương ngang, như bên trong đường ống, thì rắn dựa vào kiểu hoạt động concertina. [ 55 ] [ 63 ] Trong phương pháp này, rắn chống phần thân sau vào thành đường ống trong khi phần thân trước duỗi thẳng. [ 62 ] Phần thân trước sau đó uốn cong tạo thành một điểm tựa, và phần thân sau được duỗi thẳng ra và được kéo về phía trước. Cách thức hoạt động này chậm và rất tốn nguồn năng lượng, tới 7 lần so với hoạt động sóng ngang trên cùng một khoảng cách. Điều này là do sự dừng lại và khởi đầu được lặp đi tái diễn của những phần thân cũng như do sự thiết yếu của việc sử dụng những nỗ lực cơ bắp tích cực để chống vào thành đường ống .
Cách thức hoạt động chậm nhất của rắn là hoạt động thẳng, cũng là phương pháp duy nhất mà rắn không cần uốn cong khung hình nó sang ngang, mặc dầu nó hoàn toàn có thể vẫn làm vậy khi gặp chỗ rẽ. [ 64 ] Trong phương pháp này, những vảy bụng được nâng lên và được kéo về phía trước, trước khi khung hình được hạ xuống và được kéo qua chúng. Các sóng chuyển dời và ngưng trệ chuyển về phía sau, tạo ra một chuỗi những sóng gợn trên da. [ 64 ] Các xương sườn của rắn không di động trong phương pháp hoạt động này và đây cũng là chiêu thức được những loài trăn lớn trong những họ Pythonidae, Boidae và những loài rắn lục của họ Viperidae sử dụng liên tục nhất khi chúng lén đuổi theo con mồi ngang qua nền trống trải do hoạt động của rắn theo kiểu này là tinh xảo và khó bị con mồi phát hiện. [ 62 ]
Sự hoạt động của những loài rắn trong những môi trường tự nhiên sống trên cây mới chỉ được điều tra và nghiên cứu gần đây. [ 65 ] Khi ở trên những cành cây, rắn sử dụng vài phương pháp hoạt động, nhờ vào vào cấu trúc vỏ cây và tùy từng loài. Nói chung, rắn sẽ sử dụng dạng hoạt động concertina được đổi khác trên những cành cây nhẵn nhụi, nhưng sẽ sử dụng dạng hoạt động sóng ngang nếu có những tiếp điểm. Rắn chuyển dời nhanh hơn trên những cành nhỏ và khi có những tiếp điểm, ngược lại với những động vật hoang dã có chân, là những con vật chuyển dời nhanh hơn trên những cành to với ít những ‘ mấu ’ hơn .

Các loài rắn cườm (Chrysopelea) ở Đông Nam Á phóng thân mình từ các đầu cành, trải rộng các xương sườn ra và chuyển động kiểu sóng ngang khi chúng lướt đi giữa các cây.[62][66][67] Các loài rắn này có thể thực hiện sự lướt đi có kiểm soát tới hàng chục mét, phụ thuộc vào cao độ phóng và thậm chí có thể xoay mình trong không trung.[62][66]

Mặc dù những loài rắn sử dụng một loạt những phương pháp sinh sản, nhưng tổng thể đều là thụ tinh trong. Điều này được thực thi với sự tương hỗ của một cơ quan có chạc đôi, gọi là bán dương vật, hoàn toàn có thể thò ra thụt vào, nằm ở phần đuôi rắn đực. [ 68 ] Các bán dương vật thường xẻ khía, có móc hay có gai để kẹp vào vách lỗ huyệt của rắn cái. [ 68 ]Phần lớn những loài rắn đẻ trứng và nói chung chúng sẽ bỏ rơi trứng ngay sau khi đẻ. Tuy nhiên, một số ít loài ( như rắn hổ mang chúa ) lại thực sự làm tổ và vẫn ở gần những con rắn con sau khi ấp. [ 68 ] Phần lớn những loài trăn họ Pythonidae cuộn tròn xung quanh ổ trứng của chúng và ở đó cho tới khi trứng nở. [ 69 ] Một con trăn cái sẽ không rời ổ trứng, ngoại trừ đôi lúc phải bò ra tắm nắng hay uống nước. Nó thậm chí còn còn ” rùng mình ” để sinh nhiệt nhằm mục đích ấp trứng. [ 69 ]

Một số loài rắn là sinh noãn thai và giữ các quả trứng trong cơ thể cho tới khi chúng gần như đã sẵn sàng để nở.[70][71] Gần đây người ta đã xác nhận rằng một vài loài rắn là động vật đẻ con thật sự, như Boa constrictor và trăn anaconda xanh (Eunectes murinus), nuôi con non của chúng thông qua nhau thai cũng như túi noãn hoàng, và điều này là rất bất thường ở các loài bò sát, cũng như ở bất cứ loài động vật nào khác không phải là cá mập trong họ Carcharhinidae hay thú có nhau thai (Eutheria).[70][71] Sự cầm giữ lại trứng và sinh con non thường gắn với các môi trường lạnh hơn, cũng giống như sự cầm giữ con non trong cơ thể con mẹ.[68][71]

Tương tác với con người[sửa|sửa mã nguồn]

[72][73][74] Ngoài ra còn có vô số biến thể trong các triệu chứng bị rắn độc thuộc các loài khác nhau cắn.[72]Các triệu chứng thông dụng nhất của việc bị rắn rết cắn. Ngoài ra còn có vô số biến thể trong những triệu chứng bị rắn rết thuộc những loài khác nhau cắn .
Vipera berus, một răng nọc cắn vào chiếc găng tay với vết nọc nhỏ., một răng nọc cắn vào chiếc găng tay với vết nọc nhỏ .Thông thường rắn không tiến công con người, trừ khi bị giật mình hay bị thương. Nói chung hầu hết những loài rắn cố gắng nỗ lực tránh tiếp xúc khi đương đầu với con người. Ngoại trừ những loài trăn lớn, những loài rắn không có nọc độc không phải là mối rình rập đe dọa so với người. Những vết cắn của rắn không nọc thường là vô hại do răng của chúng không được phong cách thiết kế để xé rách nát hay gây ra những vết thương sâu, mà là để tóm giữ. Tuy vậy vẫn có năng lực xảy ra tổn thương mô và nhiễm trùng từ những vết do rắn không nọc cắn. Ngược lại, rắn có nọc độc ( rắn rết ) lại tiềm ẩn nguy khốn lớn hơn nhiều cho con người, [ 6 ] : 209 mặc dầu những ca tử trận do rắn cắn không phải là quá thông dụng. Những vết cắn không dẫn tới tử trận do rắn rết gây ra hoàn toàn có thể vẫn dẫn tới hậu quả là phải cắt cụt một phần chân tay. Trong số khoảng chừng 725 loài rắn có nọc độc trên toàn quốc tế thì chỉ khoảng chừng 250 loài hoàn toàn có thể giết chết con người chỉ bằng một nhát cắn. Tại nước Australia trung bình chỉ một lần rắn cắn gây tử trận mỗi năm, nhưng tại Ấn Độ có tới 250.000 lần rắn cắn được ghi nhận trong năm, gây ra tới 50.000 vụ tử trận. [ 75 ]

Việc xử lý vết rắn cắn cũng thay đổi tùy theo từng loại vết cắn. Phương pháp thông dụng và hiệu quả nhất là thông qua huyết thanh kháng nọc rắn (antivenom hay antivenin), một loại huyết thanh được chế ra từ nọc rắn. Một số loại antivenom là chuyên biệt theo loài (đơn hóa trị, đặc hiệu) trong khi một số khác được chế ra để sử dụng cho nhiều loài (đa hóa trị). Chẳng hạn tại Hoa Kỳ, gần như tất cả các loài rắn độc đều là rắn vipe hốc lõm (phân họ Crotalinae trong họ Viperidae), ngoại lệ duy nhất là các loài rắn san hô (các chi Micrurus, Micruroides thuộc họ Elapidae). Để sản xuất antivenom, hỗn hợp nọc của các loài rắn khác nhau như rắn chuông (Crotalus, Sistrurus), rắn đầu đồng (Agkistrodon contortrix) và rắn miệng bông (Agkistrodon spp.) được tiêm vào cơ thể ngựa với liều lượng tăng dần cho tới khi ngựa được miễn dịch. Sau đó máu được chiết ra từ ngựa đã miễn dịch. Huyết thanh được tách ra để tinh chế tiếp (để loại bỏ các protein ngoại lai) và sấy thăng hoa. Nó được hoàn nguyên với nước cất và trở thành huyết thanh kháng nọc rắn. Vì lý do này mà những người bị dị ứng với ngựa rất dễ bị dị ứng với huyết thanh kháng nọc rắn.[76] Huyết thanh kháng nọc rắn cho những loài nguy hiểm hơn (như mamba (Dendroaspis), taipan (Oxyuranus) và rắn hổ mang (Naja)) được sản xuất theo phương pháp tương tự tại Ấn Độ, Nam Phi và Australia, mặc dù các loại huyết thanh kháng nọc rắn này là đặc hiệu theo loài.

Thôi miên rắn[sửa|sửa mã nguồn]

Một con rắn hổ mang Ấn Độ trong giỏ với người thôi miên rắn. Những con rắn hổ mang có lẽ rằng là đối tượng người tiêu dùng thông dụng nhất trong thuật thôi miên rắn .Tại một vài nơi trên quốc tế, đặc biệt quan trọng tại Ấn Độ, thôi miên rắn là cuộc trình diễn ven đường do những người làm nghề thôi miên rắn trình diễn. Trong những cuộc trình diễn như vậy, người thôi miên rắn mang theo một chiếc giỏ chứa một con rắn để triển khai việc có vẻ như là ông ta thôi miên con rắn bằng cách thổi 1 số ít điệu nhạc du dương bằng một nhạc cụ dạng sáo để con rắn phản ứng theo. [ 77 ] Rắn không có tai ngoài ( mặc dầu có tai trong ) và trên trong thực tiễn nó phản ứng với hoạt động của cây sáo chứ không phải phản ứng với âm thanh thật sự. [ 77 ] [ 78 ]Luật bảo vệ động vật hoang dã hoang dã năm 1972 của Ấn Độ về mặt kỹ thuật cấm thôi miên rắn trên cơ sở làm giảm sự đối xử gian ác với động vật hoang dã. Những người thôi miên rắn khác còn trình diễn cuộc đấu giữa rắn với cầy mangut, trong đó cả hai con vật có một cuộc đấu vờ vịt ; tuy nhiên điều này là không thông dụng do cả rắn lẫn cầy mangut đều hoàn toàn có thể bị thương nặng hay tử trận. Nghề thôi miên rắn tại Ấn Độ đang tàn lụi do sự cạnh tranh đối đầu từ những dạng vui chơi văn minh cũng như do luật môi trường tự nhiên ngăn cấm việc hành nghề này. [ 77 ]

Bộ lạc Irulas ở Andhra Pradesh và Tamil Nadu thuộc Ấn Độ hành nghề bắt rắn trong nhiều thế hệ. Họ có nhiều kiến thức và kinh nghiệm về rắn trên thực địa. Nói chung họ bắt rắn với sự hỗ trợ của một cây sào. Trước đây, người Irulas đã bắt hàng nghìn con rắn để lấy da. Sau khi ngành công nghiệp da rắn bị cấm triệt để và sự bảo vệ rắn theo Luật bảo vệ động vật hoang dã năm 1972 tại Ấn Độ thì họ đã lập ra Hội hợp tác bắt rắn Irula và chuyển sang bắt rắn để lấy nọc và thả chúng ra sau 4 lần lấy nọc. Nọc rắn thu thập theo cách này được dùng để sản xuất huyết thanh kháng nọc rắn cũng như phục vụ cho nghiên cứu y sinh học và sản xuất các dược phẩm khác.[79]

Bên cạnh đó còn có những người bắt rắn chuyên nghiệp khác. Hành nghề bắt rắn thời nay còn có những nhà bò sát học với công cụ là những cây sào dài với đầu sào hình chữ V. Một vài người dẫn chương trình truyền hình về động vật hoang dã hoang dã, như Bill Haast, Austin Stevens, Steve Irwin, Jeff Corwin v.v. còn bắt rắn trực tiếp bằng tay không .
Enhydris bocourti) chiếm vị trí trang trọng trong số các đặc sản tươi sống bên ngoài một khách sạn ở ” 海豹蛇 ” ( ” hải báo xà “, có lẽ rằng là loài ) chiếm vị trí sang chảnh trong số những đặc sản nổi tiếng tươi sống bên ngoài một khách sạn ở Quảng Châu Trung Quốc Một chai rượu rắnTrong khi đa số những nền văn hóa truyền thống không dùng rắn làm thực phẩm thì tại 1 số ít vương quốc việc sử dụng rắn làm thực phẩm lại được đồng ý hay thậm chí còn còn được coi là đặc sản nổi tiếng, do những thức ăn chế biến từ rắn được nhìn nhận cao về công dụng y học. Món xúp rắn trong nhà hàng Quảng Đông được người dân tại đây dùng trong mùa thu do họ coi nó có công dụng làm ấm khung hình. Trong những nền văn hóa truyền thống phương Tây thì việc ăn thịt rắn cũng từng xảy ra khi gặp phải những năm đói kém. [ 80 ] Việc ăn thịt rắn chuông đã nấu chín là một ngoại lệ, với việc tiêu thụ nói chung thông dụng tại những khu vực ở miền trung tây nước Mỹ. Tại những vương quốc châu Á, như Trung Quốc, Đài Loan, Vương Quốc của nụ cười, Indonesia, Nước Ta và Campuchia, việc uống rượu pha tiết rắn — đơn cử là rắn hổ mang — được cho là làm ngày càng tăng năng lực tình dục. [ 81 ] Việc lấy tiết rắn được thực thi khi con rắn còn sống và nó được pha với một vài loại rượu mạnh hay rượu mùi để cải tổ mùi vị. [ 81 ]

Tại một số quốc gia châu Á việc sử dụng rắn ngâm trong rượu cũng được chấp nhận. Trong trường hợp này nguyên cả con rắn hay nguyên cả con của một vài loại rắn được ngâm trong bình rượu mạnh hay rượu mùi. Người ta cho rằng rượu rắn có tác dụng tốt với cơ thể (và rượu rắn cũng được bán đắt hơn). Một ví dụ là loài rắn lục Habu (Trimeresurus flavoviridis) đôi khi được ngâm trong rượu Awamori của người dân Okinawa và được gọi là “Habu Sake”.[82]

Các học viên của lực lượng đặc nhiệm Quân đội Hoa Kỳ cũng được đào tạo và giảng dạy bắt, giết và ăn thịt rắn để hoàn toàn có thể sống sót trong những thực trạng đặc biệt quan trọng ; và điều này đã làm người ta gán cho họ tên hiệu là ” snake eaters ” ( những kẻ ăn rắn ) .Rượu rắn ( 蛇酒 ; xà tửu ) là loại rượu ngâm nguyên cả con rắn trong những loại rượu sản xuất từ gạo hay ngũ cốc. Việc uống rượu rắn tại Trung Quốc lần tiên phong được ghi chép lại có từ thời Tây Chu và được coi là có công dụng chữa bệnh và làm cường tráng khung hình theo y học truyền thống Nước Trung Hoa. [ 83 ]

Động vật cảnh[sửa|sửa mã nguồn]

Tại phương Tây, một vài loài rắn (đặc biệt là các loài dễ thuần hóa như trăn hoàng gia (Python regius) và rắn săn chuột đỏ (Pantherophis guttatus) được nuôi làm động vật cảnh. Để đáp ứng nhu cầu này một ngành công nghiệp nuôi nhốt động vật bò sát đã phát triển. Các loại rắn sinh đẻ nuôi nhốt có xu hướng dễ nuôi làm động vật cảnh hơn so với các loại rắn bắt được trong tự nhiên.[84] Rắn cảnh dễ nuôi hơn so với nhiều loại động vật cảnh truyền thống khác do chúng không cần nhiều không gian (do phần lớn rắn cảnh không dài quá 1,5 m và chúng cũng không cần phải cho ăn uống quá thường xuyên (thường chỉ một lần trong vòng 5-14 ngày). Một vài loại rắn cảnh có thể sống trên 40 năm nếu được chăm sóc chu đáo.

Họa phẩm về Eve và con rắn trong vườn địa đàngTrong lịch sử vẻ vang Ai Cập, rắn có một vai trò quan trọng với rắn hổ mang sông Nin trang điểm cho vương miện của những pharaoh trong thời kỳ cổ đại. Nó được tôn thờ như thể một vị thần và từng được sử dụng cho những mục tiêu gian ác : nó là kẻ sát nhân trong một vụ tự sát theo nghi lễ của Cleopatra .Trong thần thoại cổ xưa Hy Lạp rắn thường gắn với những đối phương nguy khốn chết người, nhưng điều này không có nghĩa rằng rắn là hình tượng của điều độc ác ; trên thực tiễn rắn là hình tượng gắn liền với đất hay âm ti. Con rắn chín đầu Lernaean Hydra mà Hercules vượt mặt và ba chị em Gorgon đều là con của Gaia, nữ thần đất. [ 85 ] Medusa là một trong số ba chị em Gorgon mà Perseus đã vượt mặt. [ 85 ] Medusa được diễn đạt là một vị thần bất tử gớm ghiếc, với mái tóc là những con rắn và có phép thuật biến những kẻ đàn ông thành đá chỉ bằng ánh mắt. [ 85 ] Sau khi giết chết Medusa, Perseus đã dâng đầu nàng cho Athena để gắn vào chiếc khiên che ngực gọi là Aegis. [ 85 ] Các Titan cũng được miêu tả là có những con rắn thay vì có chân vì cùng một nguyên do — họ đều là con của Gaia với Ouranos ( Uranus ), vì vậy họ cũng gắn liền với đất .
Tổng thống Hoa Kỳ Theodore Roosevelt được vẽ trong tranh như là Hercules trẻ con đang vật lộn với con rắn khổng lồ, tượng trưng cho công ty Standard OilTruyền thuyết về sự sinh ra của Thebes đề cập tới một con rắn quái vật khổng lồ ngăn giữ suối nước mà dân cư của khu định cư này lấy nước. Trong đại chiến để giết chết con rắn, những người bạn sát cánh của nhà sáng lập khu định cư là Cadmus đều bị giết chết – điều này dẫn tới thuật ngữ ” thắng lợi kiểu Cadmus ” ( nghĩa là thắng lợi với sự tự hủy diệt bản thân ) .Ba hình tượng y học tương quan tới rắn còn được sử dụng cho tới thời nay là Chén Hygieia, hình tượng cho dược học, và Caduceus cùng Gậy Asclepius là hình tượng cho y tế nói chung. [ 42 ]

Ấn Độ thường được gọi là vùng đất rắn và huyền ảo trong các tập tục liên quan tới rắn.[86] Ngay cả ngày nay rắn vẫn còn được thờ phụng với nhiều phụ nữ rót sữa vào các hốc rắn (mặc cho ác cảm của rắn đối với sữa).[86] Rắn hổ mang có trên cổ thần Shiva còn thần Vishnu thường được vẽ trong tư thế đang ngủ trên con rắn bảy đầu hoặc với các cuộn rắn.[87] Có một số đền miếu tại Ấn Độ chỉ dành cho rắn hổ mang, đôi khi được gọi là Nagraj (vua rắn) và người ta tin rằng rắn là biểu tượng của sự trù phú. Có một lễ hội Hindu gọi là Nag Panchami mỗi năm (tổ chức vào ngày thứ năm sau ngày Amavasya của tháng Shraavana), trong ngày đó những con rắn được tôn thờ và vái lạy. Xem thêm Nāga.

Tại Ấn Độ còn có thần thoại cổ xưa khác về rắn. Nói chung được biết đến như thể những con rắn ” Ichchhadhari ” trong tiếng Hindi. Những con rắn này hoàn toàn có thể có hình dáng của bất kể sinh vật nào, nhưng thích biến hình thành dạng người. Những con rắn thần bí này chiếm giữ viên ngọc quý gọi là ” Mani ” quý báu hơn cả kim cương. Có nhiều câu truyện cổ tích tại Ấn Độ kể về những kẻ tham lam cố đoạt viên ngọc quý này và đều có chung một kết cục là bị giết chết .Ouroboros là hình tượng gắn với nhiều tôn giáo và tập quán khác nhau, và được coi là có tương quan tới giả kim thuật. Ouroboros hay Oroboros là con rắn hay con rồng cắn đuôi của chính nó theo chiều kim đồng hồ đeo tay ( tính từ đầu tới đuôi ) vẽ thành vòng tròn, tượng trưng cho quy trình sống, chết và tái sinh, dẫn tới sự bất tử .Tị là một trong số 12 địa chi của Thiên Can Địa Chi, trong lịch Trung Quốc .

Nhiều nền văn hóa Peru cổ đại thờ phụng thiên nhiên.[88] Người dân của các nền văn hóa này đề cao các con vật và thường vẽ các con rắn trong các bức họa của mình.[89]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://evbn.org
Category: Sao Nữ