Viêm họng hạt: Nguyên nhân, dấu hiệu, cách phòng ngừa và điều trị

Viêm họng hạt là một thể bệnh của Viêm họng mạn tính – một bệnh lý đường hô hấp trên rất phổ biến. Trong số những người mắc phải các vấn đề viêm họng thì có đến gần một nửa bị viêm họng hạt. Bệnh tiến triển nhanh, tỷ lệ tái phát cao khiến người bệnh thường xuyên đối diện với nhiều triệu chứng khó chịu gây ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống.

Viêm họng hạt là gì?

Viêm họng hạt là tình trạng niêm mạc họng bị viêm mạn tính, khiến các mô lympho thành sau họng sưng lên, tạo thành các hạt màu đỏ hoặc hồng ở niêm mạc họng. Kích thước của những hạt này có thể to nhỏ khác nhau, từ bằng đầu đinh ghim đến hạt đậu.(1)

Viêm họng hạt xuất hiện ở mọi đối tượng, mọi lứa tuổi, đặc biệt phổ biến ở những người có sức đề kháng yếu, cơ thể suy nhược.

Nguyên nhân gây viêm họng hạt

Bệnh viêm họng hạt có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:

• • Sự tấn công của các tác nhân gây hại: Khoang miệng là nơi thường xuyên tiếp xúc với các loại virus, vi khuẩn hoặc nấm gây bệnh. Khi có điều kiện thuận lợi, chúng sẽ tấn công, gây viêm nhiễm. Thông thường, virus sẽ tấn công trước, sau đó vi khuẩn và nấm tiếp tục xâm nhập theo, gây bội nhiễm. Điều này khiến các tế bào lympho tại vùng họng phải làm việc liên tục, quá tải và sưng to.

• • Biến chứng bệnh lý: Viêm họng hạt có thể là biến chứng của viêm mũi xoang mạn tính, viêm họng cấp tái phát nhiều lần, viêm amidan mạn tính hoặc các bệnh đường tiêu hóa như trào ngược họng thanh quản,…

• • Bất thường trong giải phẫu cấu trúc mũi xoang: polyp mũi, lệch vẹo vách ngăn,

• • Môi trường sống ô nhiễm: Việc thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại, khói bụi, khói thuốc lá… hoặc thời tiết thất thường cũng là những yếu tố nguy cơ.

• • Lối sống không lành mạnh: Lạm dụng rượu bia, đồ ăn cay nóng, vệ sinh răng miệng kém… cũng góp phần kích thích cổ họng và tạo điều kiện để các tác nhân xấu xâm nhập, gây viêm nhiễm.

• • Yếu tố cơ địa, di truyền: các yếu tố cơ địa nhạy cảm, một số bệnh di truyền, miễn dịch cũng là nguyên nhân làm tăng nguy cơ bị viêm họng hạt.

Triệu chứng viêm họng hạt

Viêm họng hạt gây ra các triệu chứng đáng chú ý, bao gồm:(2)

• • Khô và ngứa họng, thường phải tằng hắng hay khạc ra để bớt ngứa
  • Xuất hiện các hạt đỏ hoặc hồng ở cổ họng, lồi cao hơn so với niêm mạc xung quanh
  • Nuốt khó, nuốt đau, thậm chí là khi nuốt nước bọt
  • Ho: Ho khan, ho có đờm
  • Sốt, có thể cao trên 38 độ
  • Cổ nổi hạch, cứng, đau
  • Mệt mỏi, chán ăn.

Phân loại viêm họng hạt

Có thể chia viêm họng hạt thành hai thể là cấp tính và mạn tính

• • Viêm họng hạt cấp tính: thời gian đầu bị bệnh ít gây ra các phiền toái cho người bệnh, dẫn tới chủ quan, bỏ qua hoặc tự mua thuốc điều trị. Vì vậy khi có dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh nên đi khám Bác sĩ Tai Mũi Họng để có phương pháp điều trị kịp thời, hạn chế gây ra các biến chứng khác.

• • Viêm họng hạt mạn tính: khi bị cấp tính, người bệnh không được điều trị đúng cách dẫn tới bệnh kéo dài, thời gian bị bệnh kéo dài trên 3 tuần sẽ có những biến chuyển. Khi đó việc điều trị sẽ khó hơn, sau đó cũng rất dễ tái phát lại.

Viêm họng hạt có nguy hiểm không?

Viêm họng hạt dù không quá nguy hiểm nhưng vẫn có thể dẫn đến nhiều biến chứng, gây khó chịu và làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các biến chứng thường gặp gồm:

• • Sưng tấy, áp xe ở vùng thành họng, viêm sưng amidan
  • Gây viêm nhiễm khu vực lân cận và cơ quan hô hấp, hình thành bệnh lý viêm xoang, viêm tai giữa, viêm thanh khí phế quản, thậm chí là viêm phổi.
  • Bệnh kéo dài có thể gây viêm nhiễm các cơ quan xa như viêm khớp, viêm cầu thận, viêm màng ngoài tim…
  • Trong nhiều trường hợp, viêm họng hạt mạn tính là yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư vòm họng ở người bệnh.

Chẩn đoán bệnh viêm họng hạt

Để chẩn đoán viêm họng hạt, trước tiên bác sĩ sẽ hỏi người bệnh về các triệu chứng và thời gian khởi phát bệnh, sau đó sẽ tiến hành khám tai mũi họng của bệnh nhân. Các biểu hiện thực thể của viêm họng hạt tương đối rõ ràng, do đó, bác sĩ có thể xác định được tình trạng bệnh thông qua thăm khám lâm sàng.(3)

Trong quá trình chẩn đoán, bác sĩ cũng có thể chỉ định người bệnh nội soi thanh quản để quan sát niêm mạc họng chi tiết hơn, từ đó đưa ra chẩn đoán chính xác.

Trường hợp nghi ngờ viêm họng hạt kéo theo các viêm nhiễm thuộc đường hô hấp dưới hoặc ảnh hưởng các cơ quan khác, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện chụp X – quang phổi, CT scan, MRI… để xác định chẩn đoán.

Cách chữa viêm họng hạt

Tùy vào nguyên nhân và tình trạng viêm mà bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp với người bệnh.(4)

1. Điều trị theo nguyên nhân

Nếu viêm họng hạt là biến chứng của một bệnh lý khác, như viêm xoang mạn, viêm mũi, viêm amidan, trào ngược dạ dày thực quản…, bác sĩ sẽ ưu tiên giải quyết dứt điểm các bệnh lý này trước. Khi nguyên nhân gây bệnh được loại bỏ, tình trạng viêm họng hạt cũng theo đó mà thuyên giảm và biến mất.

• • Điều trị khỏi viêm mũi xoang… loại bỏ dịch chảy xuống họng, nhờ vậy mà giảm tình trạng viêm họng mạn tính nói chung và viêm họng hạt nói riêng..

• • Kiểm soát tốt trào ngược họng thanh quản, ngăn axit tác động lên niêm mạc họng, giúp tổn thương viêm niêm mạc họng phục hồi nhanh hơn

• • Phẫu thuật cắt bỏ amidan, VA sưng viêm, polyp mũi hay phẫu thuật vẹo vách ngăn mũi… để loại bỏ tổ chức viêm nhiễm khu trú và đảm bảo lưu thông diễn ra đúng cách.

2. Thuốc trị viêm họng hạt

Thuốc trị viêm họng hạt được chỉ định bởi bác sĩ thường đem lại hai tác dụng chính:

• • Nhóm thứ nhất nhằm điều trị và kiểm soát các nguyên nhân gây bệnh, gồm các loại thuốc ức chế virus, vi khuẩn hay nấm và thuốc điều trị trào ngược họng thanh quản.

• • Nhóm thứ hai có công dụng giảm các triệu chứng khó chịu do viêm họng hạt gây ra, bao gồm các loại thuốc giảm ngứa họng, giảm ho, tiêu đờm, hay loại giảm đau, hạ sốt,…Cùng với đó là các chế phẩm hỗ trợ điều trị như nước súc họng, dung dịch rửa mũi, …

• • ThS.BS Dương Đình Lương cho biết người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn về liều dùng của thuốc. Tuyệt đối không tự ý bỏ ngang hoặc thay đổi liều lượng để tránh tình trạng kháng thuốc hoặc bệnh không được điều trị dứt điểm, dễ tái phát.

3. Các biện pháp hỗ trợ điều trị viêm họng hạt tại nhà

Ngoài chữa viêm họng hạt bằng các biện pháp y khoa, người bệnh cũng có thể áp dụng một số cách hỗ trợ điều trị tại nhà để giúp bệnh nhanh thuyên giảm:

• • Súc miệng bằng nước muối sinh lý để sát khuẩn và làm dịu cơn đau họng

• • Uống nhiều nước ấm để cổ họng bớt khô và giúp loãng đờm

• • Chữa viêm họng hạt bằng mật ong: Mật ong có tác dụng diệt khuẩn, kháng viêm, làm dịu cổ họng và dễ long đờm. Người bệnh có thể dùng mật ong nguyên chất, pha mật ong với nước ấm hoặc làm mật ong ngâm chanh đào để chữa bệnh.

• • Dùng tỏi chữa viêm họng hạt: Tỏi được xem như một loại kháng sinh tự nhiên giúp tiêu diệt vi khuẩn, đồng thời nó cũng cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất cho cơ thể. Người bệnh có thể ăn một vài tép tỏi tươi, dùng tỏi ngâm mật ong hoặc ngâm giấm để giảm các triệu chứng khó chịu.

• • Bệnh nhân cũng nên dành thời gian nghỉ ngơi, hạn chế sử dụng giọng nói, tránh dùng chất kích thích và bỏ hút thuốc lá để quá trình phục hồi nhanh chóng hơn và tránh bệnh tái phát.

Dinh dưỡng cho người bệnh viêm họng hạt

Có một chế độ ăn khoa học, đầy đủ chất dinh dưỡng sẽ giúp người bệnh tăng cường sức đề kháng và khả năng miễn dịch. Đồng thời, việc chế biến và chọn lựa thực phẩm phù hợp cũng phần nào làm giảm đau rát, kích thích cổ họng.

1. Thực phẩm cần kiêng khi bị viêm họng hạt

Khi bị viêm họng hạt, người bệnh cần hạn chế tiêu thụ các loại đồ ăn, thức uống sau:

• • Thức ăn khô cứng: Đồ ăn khô cứng và có nhiều góc cạnh như bánh mì, hạt dẻ, lương khô… có thể gây khó nuốt, làm khởi phát các cơn ho và khiến triệu chứng của bệnh trở nặng.

• • Thức ăn cay, chua, nóng: Những loại thức ăn nhiều gia vị, cay nóng như ớt, tiêu, mù tạt, đồ ăn nhiều axit… không chỉ gây kích thích niêm mạc họng mà còn gây hại cho đường tiêu hóa, dễ gây trào ngược họng thanh quản.

• • Thức ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ: Đây là những thực phẩm cần hạn chế tiêu thụ ở mọi đối tượng, bao gồm cả những ai đang mắc bệnh về họng. Chúng không chỉ gây khó tiêu, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn gây giảm đề kháng và khiến tình trạng viêm họng thêm trầm trọng.

• • Đồ ăn tái, sống: Người bị mắc viêm họng hạt nên ăn các thực phẩm đã được nấu chín hoàn toàn, không nên ăn đồ tươi sống hoặc chế biến tái như gỏi, sashimi, nem chua, nộm… vì chúng thường chứa nhiều vi khuẩn, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

• • Thực phẩm chứa arginine: Arginine có thể khiến quá trình phát triển, nhân lên của virus, vi khuẩn diễn ra nhanh chóng hơn, vì bản chất nó là một loại axit amin có vai trò tổng hợp protein và nitơ trong hầu hết các sinh vật sống. Do đó, tốt nhất là người bệnh nên hạn chế các thực phẩm giàu arginine như lúa mì, hạnh nhân, socola, nho, bơ đậu phộng…

• • Rượu bia, cà phê, đồ uống có ga: Các loại đồ uống này có thể gây mất nước, tăng thân nhiệt và kích thích niêm mạc cổ họng. Điều này làm nặng thêm các triệu chứng và khiến thể trạng người bệnh mệt mỏi, suy yếu.

2. Viêm họng hạt nên ăn gì?

Người bệnh cần ăn đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng và uống đủ nước. Các thực phẩm nên được chế biến ở dạng mềm, trơn như canh, súp, món hầm… để bệnh nhân dễ nuốt, dễ ăn. Ngoài ra, để cơ thể nhanh chóng phục hồi, người bệnh cũng có thể bổ sung thêm các loại thực phẩm sau vào chế độ ăn:

• • Thực phẩm giàu vitamin: Vitamin A, C, E là các loại vitamin vô cùng cần thiết đối với người mắc viêm họng hạt. Trong khi vitamin C giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng, chống chọi với vi khuẩn thì vitamin A, E lại có vai trò tái tạo và làm lành tổn thương.

• • Thực phẩm giàu protein: Người bệnh nên bổ sung các thực phẩm giàu protein ở dạng mềm như thịt băm, trứng, sữa, cá hồi… để có nguồn năng lượng dồi dào và tăng cường hệ miễn dịch, từ đó loại bỏ các tác nhân xâm nhập dễ dàng hơn.

• • Thức ăn giàu kẽm: Kẽm là vi chất không thể thiếu trong hoạt động của hệ miễn dịch. Thiếu hụt kẽm sẽ làm giảm quá trình sản sinh, phát triển và chức năng của hầu hết tế bào miễn dịch. Do đó, người bệnh nên bổ sung các thực phẩm giàu kẽm như ngao, sò, củ cải trắng, nấm, rau chân vịt, súp lơ xanh, cải xoăn… vào khẩu phần ăn hàng ngày.

• • Thực phẩm có tính kháng viêm: Một số thực phẩm, gia vị có khả năng kháng khuẩn, chống viêm như gừng, tỏi, mật ong, bạc hà, tía tô, hành, hẹ… rất hữu ích cho người bị viêm họng hạt. Thêm một lượng vừa phải các gia vị này vào món ăn không những giúp tăng hương vị mà còn giảm ho và ức chế hoạt động của vi khuẩn.

Phòng ngừa viêm họng hạt

Viêm họng hạt là bệnh lý hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng những biện pháp đơn giản sau:

• • Điều trị dứt điểm viêm họng và các bệnh lý vùng mũi – xoang, hô hấp, đường tiêu hóa trên, tránh để bệnh kéo dài dai dẳng dẫn đến viêm họng hạt. Những người có hệ miễn dịch kém nên cân nhắc tiêm phòng vắc xin để giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh đường hô hấp.

• • Vệ sinh răng miệng sạch sẽ và đúng cách, thường xuyên súc miệng với nước muối sinh lý để loại bỏ vi khuẩn.

• • Xây dựng chế độ ăn uống và sinh hoạt khoa học, hợp lý. Luyện tập thể dục thể thao đều đặn để tăng cường sức khỏe.

• • Bỏ hút thuốc lá, tránh rượu bia, chất kích thích và các loại đồ cay quá cay, nhiều dầu mỡ

• • Giữ ấm cổ và cơ thể, đặc biệt khi thời tiết chuyển lạnh

• • Hạn chế tối đa việc tiếp xúc với hóa chất và khói bụi. Nếu thường xuyên làm việc trong môi trường độc hại, người bệnh cần sử dụng đồ bảo hộ lao động đúng cách để bảo vệ sức khỏe cho bản thân.

Thắc mắc về bệnh viêm họng hạt

1. Viêm họng hạt có tự khỏi không?

Viêm họng hạt không thể tự khỏi. Do đó, người bệnh cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được điều trị đúng cách và dứt điểm, tránh tái phát gây ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống.

2. Viêm họng hạt có chữa được không?

Viêm họng hạt hoàn toàn có thể chữa khỏi bằng phương pháp điều trị phù hợp. Bệnh càng được phát hiện và chữa trị càng sớm thì khả năng chữa khỏi dứt điểm càng cao.

Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là địa chỉ uy tín hàng đầu trong việc thăm khám và điều trị các bệnh lý Tai Mũi Họng, bao gồm bệnh viêm họng hạt. Bệnh viện quy tụ nhiều chuyên gia, bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, cùng với sự hỗ trợ của hệ thống trang thiết bị hiện đại đáp ứng mọi nhu cầu khám chữa bệnh của người dân.

Nhìn chung, viêm họng hạt không phải là bệnh lý quá nguy hiểm nhưng có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, khi có các biểu hiện của bệnh, chúng ta không nên chủ quan mà hãy sớm đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám.