Từ ghép là gì? Cho ví dụ

Từ ghép là từ được cấu tạo bằng cách ghép những tiếng lại với nhau, các tiếng được ghép có quan hệ với nhau về nghĩa.

Trong tiếng Việt, từ là đơn vị nhỏ nhất được tạo thành bởi tiếng. Trong đó, từ ghép là một trong những loại từ được sử dụng nhiều nhất, là yếu tố quan tọng để cấu thành nên câu. Vậy từ từ ghép là gì, có các loại từ ghép nào, ví dụ về từ ghép và phân biệt từ ghép với từ láy sẽ được Luật Minh Khuê giải đáp trong bài viết dưới đây.

1. Từ ghép là gì?

Từ ghép là những từ được cấu tạo bằng cách ghép những tiếng lại với nhau, các tiếng được ghép có quan hệ với nhau về nghĩa.

Ví dụ: quần áo => quần, áo đều mang nghĩa về trang phục, ăn mặc

bông hoa => bông, hoa đều có nghĩa về loài thực vật

2. Công dụng của từ ghép

Từ ghép được biết là thành phần của cấu trúc câu. Nó có công dụng giúp người sử dụng dễ dàng biểu đạt các ý kiến của mình và đây cũng chính là một công cụ quan trọng để xác định nghĩa của các từ trong cả văn nói và văn viết một cách chính xác, khiến câu văn trở nên logic hơn về cả yếu tố nội dung và hình thức.

3. Phân loại từ ghép

Dựa vào mối quan hệ về ngữ nghĩa của các âm tiết, từ ghép về cơ bản được chi thành hai loại là từ ghép đẳng lập và từ ghép chính phụ

– Từ ghép đẳng lập: Từ ghép đẳng lập là từ ghép có các âm tiết giống nhau về mặt ngữ pháp, đặc biệt là không phân âm tiết chính, âm tiết phụ. Tuy giống nhau về mặt ngữ pháp nhưng các âm tiết ghép vẫn thuộc phạm trù ngữ nghĩa hoặc có mối quan hệ logic với nhau.

Ví dụ: Ăn uống là một từ ghép đẳng lập bởi âm tiết “ăn” và âm tiết “uống” không phụ thuộc nhau về mặt ngữ pháp, không phân âm tiết chính và âm tiết phụ và cả hai âm tiết “ăn” và “uống” đều thuộc cùng phạm trù ngữ nghĩa.

– Từ ghép chính phụ: Từ ghép chính phụ là một từ ghép mà có một âm tiết chính và một âm tiết phụ. Khi đó, âm tiết phụ sẽ bổ sung nghĩa cho âm tiết chính.

Ví dụ: Hoa hồng là một từ ghép chính phụ. Trong đó, “hoa” là âm tiết chính còn “hồng” là âm tiết phụ. 

Nhìn chung, để dễ hiểu, bạn có thể phân biêt từ ghép đẳng lập và từ ghép chính phụ dựa vào bảng sau đây:

Điểm phân biệt
Từ ghép đẳng lập
Từ ghép chính phụ
Về quan hệ âm tiết
Sự liên kết giữa các âm tiết là như nhau (không phân biệt âm tiết nào chính và âm tiết nào phụ)
Sự liên kết không đồng đều giữa các âm tiết (có âm chính và âm phụ)

Về ngữ nghĩa

Hợp nghĩa (tức là nghĩa của từ ghép đẳng lập sẽ khái quát hơn so với nghĩa của các âm tiết tạo nên từ ghép đẳng lập)

Ví dụ: “Cô chú” là từ ghép đẳng lập. nghĩa của từ “cô chú” khái quát hơn so với nghĩa của các âm tiết “cô” và “chú”

Phân nghĩa (tức là nghĩa của từ ghép chính phụ sẽ hẹp hơn so với nghĩa của âm tiết chính)

Ví dụ: “Tàu hỏa” là một từ ghép chính phụ, trong đó âm tiết chính là “tàu”. Nghĩa của từ tàu hỏa hẹp hơn nghĩa của âm tiết “tàu”.

Ngoài ra, từ ghép cũng có thể được phân ra thành từ ghép tổng hợp và từ ghép phân loại.

– Từ ghép tổng hợp: Từ ghép tổng hợp là loại từ ghép cấu trúc thành mang nghĩa tổng quát hơn các từ cấu thành nó, chung cho một danh từ, địa điểm hay hành động cụ thể nào đó.

Ví dụ: Hoa quả là một từ ghép tổng hợp bởi nó bao gồm nhiều loại hoa quả khác nhau

– Từ ghép phân loại: Là từ mang một nghĩa cụ thể, xác định chính xác một địa danh, hành động hay tên gọi nào đó

Ví dụ: Bánh mì là từ ghép phân loại chỉ một loại bánh được làm từ bột mì

4. Cách nhận diện từ ghép

– Nếu cả 2 từ đơn có có nghĩa ghép lại với nhau thì sẽ tạo thành từ ghép. Do đó, để biết được từ đó có phải từ ghép hay không, bạn hãy tách từng từ va xem các từ sau khi tách có nghĩa cụ thể nào không. Trường hợp chỉ một trong hai tiếng có nghĩa thì đây là từ láy âm không phải từ ghép.

– Đảo trật tự các tiếng với nhau, nếu đảo được thì đó là dạng từ ghép nghĩa. Trường hợp đảo mà không có ý nghĩa thì đó là từ láy âm.

– Nhiều từ phức khi tạo thành từ nhiều từ đơn có thể không rõ nghĩa, nhưng nếu thấy xuất hiện trong một số từ phức có tiếng gốc khác nhau thì từ phức này có thể xem là từ ghép nghĩa.

– Từ ghép có thể không chung bộ phận vần, có thể hai từ đơn không có nghĩa nhưng khi ghép 2 từ đơn lẻ đó lại tạo thành một từ ghép có nghĩa nhất định.

5. Phân biệt từ ghép và từ láy

Từ ghép và từ láy cùng là từ phức và thường bị nhầm lẫn với nhau. Ở bảng phân biệt dưới đây, Luật Minh Khuê đã đưa ra một số tiêu chí phân biệt và những ví dụ cụ thể để giúp phân biệt hai loại từ này/

Điểm phân biệt
Từ ghép
Từ láy
Định nghĩa
Từ ghép thường được tạo nên từ hai tiếng trở lên và chúng đều có nghĩa
Từ láy là những từ được nên từ hai tiếng, những âm đầu hoặc vần của chúng phải giống nhau

Nghĩa của từ tạo thành

Nghĩa của từ tạo thành khi các từ đó đều phải có nghĩa

Ví dụ: “Đất nước” là từ ghép. Cả “đất” và “nước” đều có nghĩa, chúng ghép lại với nhau tạo thành từ ghép mang ý nghĩa chỉ một quốc gia, lãnh thổ.

Từ láy có thể được tạo thành từ 1 từ có nghĩa, hoặc cũng có thể được tạo thành từ 2 từ đều không có nghĩa.

Ví dụ: 

– “Xinh xắn” là từ láy được tạo nên từ 2 từ là “xinh” và “xắn”. Từ “xinh” là từ có nghĩa miêu tả vẻ đẹp, còn từ “xắn” không có nghĩa. Khi ghép lại được một từ có nghĩa miêu tả sự xinh đẹp.

– “Mênh mông” là từ láy được tạo nên từ 2 từ “mênh” và “mông”. Cả hai từ “mênh” và “mông” đều không có nghĩa nhưng khi ghép lại thì được từ “mênh mông” có nghĩa là sự bao la, rộng lớn.

Nghĩa của từ khi đảo vị trí các tiếng

Khi đổi vị trí các tiếng trong từ ghép thì chúng vẫn có nghĩa

Ví dụ: “Ngất ngây” hay “ngây ngất” đều có nghĩa

Khi đảo trật tự các tiếng trong từ thì từ không còn nghĩa

Ví dụ: “Ngơ ngác” có nghĩa nhưng khi đổi thành “ngác ngơ” thì không còn ý nghĩa.

Thành phần Hán Việt

Nếu trong từ có thành phần Hán Việt thì đây là từ ghép

Ví dụ: “Tử tế” là từ ghép vì “tử” là từ Hán Việt

Trong từ láy không có thành phần Hán Việt.

6. Một số bài tập vận dụng

Bài 1: Trong các từ dưới đây, đâu là từ ghép, đâu là từ láy?

Thanh thản, run rẩy, hiền hậu, lấp ló, đất nước, cỏ cây, khúc khuỷu, thăm thẳm, xinh xắn, đi đứng, đối đáp, xa xưa, đủng đỉnh, mộng mơ, mỏng manh, buôn bán, may mặc, ngổn ngang

Bài 2: Cho đoạn thơ sau:

Mọi hôm mẹ thích vui chơi

Hôm nay mẹ chẳng nói cười được đâu

Lá trầu khô giữa cơi trầu

Truyện Kiều gấp lại trên đầu bấy nay

Cánh màn khép lỏng cả ngày

Ruộng vườn vắng mẹ cuốc cày sớm trưa

Nắng mưa từ những ngày xưa

Lặn trong đời mẹ đến giờ chưa tan

Hãy liệt kê các từ ghép có trong đoạn thơ trên

Bài 3: Hãy xếp các từ dưới đây thành 3 nhóm: Từ ghép tổng hợp, từ ghép phân loại, từ láy

Thật thà, bạn bè, chăm chỉ, gắn bó, ngoan ngoãn, giúp đỡ, khó khăn, học hỏi, thành thật, bao bọc, quanh co, nhỏ nhẹ, anh em, ruột thịt, hòa thuận, thương yêu, mải miết, xa xôi.

Trên đây là nội dung giới thiệu của Luật Minh Khuê về Từ ghép là gì? Cho ví dụ về từ ghép. Hy vọng những nội dung trên đây sẽ giúp ích cho các bạn. 

>> Xem thêm: Từ láy là gì? Các loại từ láy? Tác dụng của từ láy?