Thạch quyển là gì? Đặc điểm và vai trò của thạch quyển

Trong thế giới khoa học, vỏ của Trái Đất vẫn là một khái niệm chưa rõ ràng và thường xảy ra nhiều tranh luận về thành phần của nó. Thế nhưng theo những thông tin sẵn có, ý tưởng cơ bản thạch quyển là gì, mảng kiến tạo là gì,… vẫn được người ta đưa ra kết luận. Chúng ta cùng tìm hiểu khái niệm thạch quyển cùng đặc điểm, vai trò của nó trong bài viết dưới đây nhé!

Khái niệm thạch quyển là gì?

Thạch quyển là một từ có nguồn gốc xuất phát từ Hy Lạp (Litva), kết hợp giữa lithos (nghĩa là “đá”) và sphaira (nghĩa là “quả cầu”). Như vậy, thạch quyển được định nghĩa là lớp bề mặt nhất của quả cầu trên mặt đất; là lớp đá bao quanh và và tạo nên lớp vỏ ngoài của Trái Đất. Hay hiểu đơn giản là lớp trên của Trái Đất.

Đặc điểm cấu trúc của thạch quyển

Thạch quyển được hình thành bởi một lớp vỏ trên mặt Trái Đất và đại dương hoặc bởi khu vực tiếp giáp bên ngoài nhất của một lớp phủ rắn còn lại. Có cấu trúc gồm lớp đá có độ dày dao động trong khoảng từ 50 đến 100km, phụ thuộc theo độ sâu của biển và ở các vùng núi. 

Người ta thường coi giới hạn của thạch quyển là asthenosphere (vùng trên của lớp phủ) và giới hạn dưới của nó là bề mặt Trái đất. Thạch quyển cũng có thể trôi nổi trên lớp mềm (một phần của lớp phủ trên) của Trái Đất là asthenosphere.

Trước đây người ta tin rằng cấu trúc của thạch quyển là nguyên khối và không bị chia mảng thế nhưng giả thuyết này đã bị bác bỏ từ lâu. Bởi dưới sự tác động của một loạt các mảng kiến tạo lớp thạch quyển thường sẽ bị phân thành nhiều mảnh vì tại vị trí các thạch quyển thường là nơi xảy ra trong sự tương tác với asthenosphere, kiến tạo mảng.

Thạch quyển có nguồn gốc hình thành từ địa chấn hoặc núi lửa tập trung ở các cạnh của các mảng. Vì vậy sự chuyển động của các thạch quyển thì được giải thích bằng kiến tạo mảnh. 

Trong tất cả các tầng của Trái Đất, thạch quyển được đánh giá là tầng cứng nhất và lạnh nhất trong khi phía trên thường mang nhiệt độ tương tự như nhiệt độ trong môi trường, nhiệt độ tăng khoảng 350C ở độ sâu hàng trăm mét.

Thành phần hóa học của thạch quyển là gì? Thạch quyển chứa hầu hết các nguyên tố hóa học có trong bảng hệ thống tuần hoàn các nguyên tố hóa học của Mendeleev với 3 nguyên tố chính là O2 (47%), Si (29,5%), Al (8,05%) và một số nguyên tố chiếm tỉ lệ cao khác như: Fe (5%), Ca (4%), Na, Mg, K, H,…

Phân loại thạch quyển

Trong phần kiến thức thạch quyển là gì địa lý 10 chúng ta đã học, thạch quyển được xác định phân loại theo:

Lục địa và đại dương

Lớp vỏ lục địa dày tới 70km, thạch quyển dưới các lục địa bao gồm đá plutonic và biến chất được hình thành từ những ngọn núi, rặng núi, đồi, cao nguyên, đồng bằng, thung lũng và vùng trũng,…. 

Đối với lớp vỏ đại dương có độ dày dao động từ 5 đến 10km, thạch quyển dưới các đại dương bao gồm đá bazan, đá plutonic, trầm tích và khoáng chất dày đặc hơn lớp vỏ trước. Và thường được hình thành thông qua núi lửa dưới dạng các khe nứt trong các rặng đại dương nằm trong đại dương.

Thạch quyển nhiệt và địa chấn

Thạch quyển nhiệt có nhiệt độ xác định và một phần nhất định của nhiệt độ môi trường hoặc là phần nhiệt khối rắn của lớp phủ bởi thạch quyển nhiệt, thường tạo thành một phần của lớp phủ đối lưu nhiệt chiếm ưu thế lớn trong nó.

Theo các nghiên cứu địa chấn thì thạch quyển liên quan đến địa chấn ảnh hưởng tới việc giảm tốc độ lan truyền của sóng thứ cấp cùng sự suy giảm cao của sóng sơ cấp của những di chuyển mạnh này.

Litva và Asthenosphere

Vai trò, ý nghĩa của thạch quyển

Vai trò của thạch quyển mang ý nghĩa đặc biệt to lớn gắn liền với sự sống trên lục địa:

• Là nơi ở (đất) cho con người và toàn bộ các sinh vật sống khác định cư trên Trái đất.

• Là nơi cung cấp tài nguyên thiên nhiên làm nguyên liệu phục vụ cho cuộc sống của con người.

• Là nơi duy trì được các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi, sản xuất… của con người nhằm phục vụ các nhu cầu thiết yếu nhất cho sự tồn tại của con người trên Trái Đất.

• Là nơi cung cấp tất cả các cơ sở hạ tầng: khu công nghiệp, nhà máy, xí nghiệp, đường sá, cầu cống, trường học, công viên giải trí,…. phục sự phát triển các yếu tố liên quan đến nhu cầu sống của con người,…..

Trên đây là toàn bộ những thông tin cơ bản về khái niệm thạch quyển là gì? Sự hình thành và cấu trúc của thạch quyển cùng với vai trò, ý nghĩa của thạch quyển đối với sự sống trên Trái Đất. Hy vọng bài viết đã giúp độc giả hiểu hơn về phần kiến thức này!