THÂN TỘC NHẤT GIA

Ngày 12-12-2007, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đến thăm và làm việc với lãnh đạo Cienco5 tại chi nhánh Quảng Ninh. Chủ tịch nước yêu cầu lãnh đạo Tổng công ty phải phân tích, xem xét, tìm cho ra bài học của quá khứ, và từ đó soi lại việc làm ngày hôm nay; đồng thời tìm cho ra bài học kinh nghiệm để không chỉ cho ngày hôm nay, mà còn cho ngày mai. Người lãnh đạo phải có Tâm, phải có Tài và phát huy tốt trí tuệ tập thể. Ngày 24-1-2008, đến thăm Cienco5, trao đổi với đội ngũ cán bộ chủ chốt, Chủ tịch Nguyễn Minh Triết nhấn mạnh: Duy trì được thành tích cũng vất vả như thời kỳ vượt qua khó khăn. Từ thực tiễn của Cienco 5 Chủ tịch chỉ ra những bài học chung. Đó là sự năng động của đội ngũ cán bộ trẻ, dám làm, biết làm và làm có hiệu quả. Một đội ngũ cán bộ được đào tạo và có người dẫn dắt với vai trò đầu tàu. Sự phát triển đi lên của Tổng công ty là nhờ nắm bắt được thời cơ, sớm chuyển đổi kinh doanh đa lĩnh vực, biết xác định được các mũi nhọn quan trọng nhất.

Là dân Quảng thứ thiệt nhưng Nam không “hay cãi”. Không hay cãi nhưng rất quyết đoán và dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm, không đổ lối cho người khác, cũng không đổ thừa cho cơ chế… Nhiều người, nhiều đối tác, biết đến Nam ở Quảng Ninh trước khi biết đến Nam ở Quảng Nam-Đà Nẵng, biết Nam là hậu duệ của họ Thân xứ Kinh Bắc theo các chúa Nguyễn từ những ngày đầu vào lập nghiệp ở Dinh trấn Thanh Chiêm xứ Đàng Trong.

Từ Giám đốc công ty tư nhân đến Tổng Giám đốc công ty Nhà nước.

Lớn lên, cũng bắt đầu lập nghiệp bằng đủ thứ nghề với cung cách làm ăn nhỏ của người nông dân lên thành thị tìm kế sinh nhai. Khi công việc làm ăn đang xuôi chèo mát mái, có thu nhập ổn định, có tích luỹ đã kha khá, Nam bổng nhận thức được rằng, nếu không có tư cách pháp nhân thì không thể làm ăn lớn. Nam quyết định thành lập Công ty TNHH Nam Việt Á; chuyên dịch vụ vận tải, xây dựng; nhập khẩu ôtô, xe máy, thiết bị xây dựng dân dụng, xây dựng công trình. Nam Việt Á là công ty đầu tiên nhập xe máy Citi của về tiêu thụ ở thị trường miền Trung. Nhờ có thiết bị hùng hậu Nam Việt Á tham gia làm B phẩy cho nhiều Tổng Công ty Xây dựng lớn có công trình lớn ở miền Trung rồi vươn ra Quảng Ninh. Là Công ty trách nhiệm hữu hạn nhưng năng lực và hiệu quả của Nam Việt Á là… vô hạn.

Tổng giám đốc Cienco 5 tiền nhiệm, ông Phạm Tuân có tư duy khác thường so với người cùng thời. Đưa Cienco5 lên phơi phới trong một thời gian ngắn cũng do ông. Đưa Tổng công ty đến bên bờ vực thẳm; để lại cho người kế nhiệm món nợ khổng lồ: hơn 2.000 tỷ không có khả năng thanh toán, cũng do chính ông. Ông còn là tác giả của đề án “Doanh nghiệp Nhà nước không cần vốn Nhà nước”. Nhưng phải nói rằng, ông đã có công rất lớn, cứu được Tổng công ty bằng công tác cán bộ. Không chỉ quan tâm đến đội ngũ cán bộ quản lý, kỹ thuật, cán bộ chỉ huy công trình giỏi, mà ông luôn trăn trở, tìm kiếm những người giỏi kinh doanh, dám nghĩ dám làm. Bởi trong tay ông đang có rất nhiều dự án, rất nhiều ý tưởng cần phải có những thuộc cấp có ý chí, có bản lĩnh trên thương trường. Trước khi rút lui ông đã kịp dựng lên được hai ngọn cờ đích thực là Dương Viết Roãn, từ Giám đốc một công ty con lên Chủ tịch HĐQT; và Thân Đức Nam, từ Giám đốc một công ty tư nhân lên Tổng Giám đốc. Với Dương Viết Roãn, việc đề bạt không mấy khó khăn, vì anh đã có các điệu kiền cần và đủ. Nhưng với Thân Đức Nam là cả một câu chuyện dài kỳ.
Năm 2000, trong một chuyến công tác ở Quảng Ninh ông Tuân mới biết Thân Đức Nam. Lần tiếp xúc đầu tiên ông đã đưa ra đề nghị Thân Đức Nam đầu quân về Cienco 5. Thế là, từ một Giám đốc Công ty tư nhân Thân Đức Nam trở thành Giám đốc Chi nhánh Quảng Ninh của Công ty 545. Năm 2003, khi Công ty 507 đang giãy chết, có nguy cơ gây ra sự sụp đổ dây chuyền cho Cienco5, lãnh đạo Bộ GTVT phải ra tay tìm giải pháp cứu chữa. Phương án cuối cùng được lựa chọn là nhập chi nhánh 545 ở Quảng Ninh của Nam vào 507. Lúc ấy, Bộ trưởng Bộ GTVT cũng chỉ nghe loáng thoáng là Thân Đức Nam nguyên giám đốc một công ty tư nhân được ông Phạm Tuân mời về làm Giám đốc Xí nghiệp 545, đang ăn nên làm ra, năng lực tài chính đang mạnh nhất trong toàn tổng… Qua một số bước tìm hiểu, thăm dò theo qui trình bổ nhiệm cán bộ, tháng 7-2003, Thân Đức Nam được đề bạt Phó Tổng giám đốc Cienco5 kiêm Giám đốc Công ty 507. Bạn bè thân thiết lo cho Nam, không hiểu Nam sẽ làm thế nào đây để cứu một doanh nghiệp lớn thoát khỏi cửa tử… Từ câu chuyện nhiều tập về bổ nhiệm Thân Đức Nam, nhiều người lại cho rằng ông Phạm Tuân là một người có nhiều ý tưởng sáng tạo, độc đáo. Ý tưởng “vĩ đại” nhất là tìm người giỏi ở ngoài xã hội vào đầu quân cho Tổng công ty Nhà nước.

Dám đối mặt với nợ nần, thua lỗ

Đang phát đạt với các dự án xây dựng hạ tầng khu đô thị, kinh doanh địa ốc tại Quảng Ninh, Thân Đức Nam chấp nhận sát nhập doanh nghiệp của mình vào hai đơn vị thành viên của Cienco5 là Công ty xây dựng giao thông 507, 519 đang thua lỗ gần cả trăm tỉ đồng, thành Công ty xây dựng 507. Vực dậy Công ty 507. Sự đổi ngôi từ nhà thầu sang làm chủ đầu tư của 507 với thị trường được rộng mở khắp khắp nước, lợi nhuận mỗi năm vài trăm tỉ đồng, Thân Đức Nam không chịu an nhàn hưởng lạc, lại đi làm cái việc ngược đời, lãnh nhiệm vụ Quyền TGĐ Cienco5 khi Tổng công ty đang “thở ô xy” vì khoản nợ kếch xù, đang trên bờ vực phá sản. Một lần nữa Nam lại bỏ cái lãi đi gánh cái lỗ, không như người khác thường lựa chọn công việc theo kiểu “dễ làm khó bỏ”. Khi trả lời phỏng vấn một tờ báo Nam nói: “Tôi là người của Cienco5. Dưới thương hiệu của Cienco 5 tôi đã có sự nghiệp, đã thành công, tôi không sao đành lòng nếu Cienco5 phá sản. Dù 507 có mạnh đến đâu cũng chỉ là đứa con giàu của một ông bố đau yếu, nghèo khổ. Lúc bố suy sụp mà con không giúp thì có đúng đạo lý không? Đây không phải là ý nghĩ của riêng tôi mà là của hàng vạn người đã và đang đứng dưới ngọn cờ Cienco5”. Gánh cực mà chạy lên non, còng lưng chạy nợ người còn nghi oan. Lắm người lại nghĩ Nam đã có tiền, nay mê cái chức TGĐ. Nam không tranh luận, mà xem những lời đàm tiếu ấy như là một sự thách đố và cố gắng chứng minh cái tâm của mình bằng những việc làm thiết thực. Trước đó, tuy Nam đã là Phó TGĐ, nhưng chủ yếu làm Giám đốc điều hành Công ty 507 và Giám đốc Xí nghiệp 545. Khi nhận quyết định quyền TGĐ Nam vẫn chưa bao quát được toàn cảnh Tổng công ty. Các công trình, dự án của Bộ GTVT giao cũng chưa nắm hết. Khó khăn về tài chính, khó khăn về vấn đề nhân sự đều hết sức nan giải. Trong khi đó Ngân hàng Nhà nước đã khuyến cáo các Ngân hàng Thương mại không cho Cienco5 vay vốn, vì đang đứng trước nguy cơ phá sản? Các công ty con đều do Tổng công ty bảo lãnh nên các chủ nợ tập trung, bám riết vào công ty mẹ mà đòi. Nợ đòi từng ngày, rồi đơn thư khiếu kiện. Đầu óc Nam lúc nào cũng căng như sợi dây đàn.

Bài toán giải lỗ cho Công ty 507 được lặp lại? Thân Đức Nam cho rà soát tình hình tài chính, năng lực thực tế của 60 đơn vị thành viên, sáp nhập còn 30 đầu mối. Đơn vị mạnh cõng một đơn vị yếu. Bổ nhiệm lại đội ngũ lãnh đạo trẻ có năng lực, đủ sức điều hành doanh nghiệp. Đưa ra các giải pháp thu hồi nợ, xoá nợ, ngăn chặn lỗ phát sinh. Đổi mới doanh nghiệp theo hướng duy trì ngành nghề truyền thống là xây dựng các công trình giao thông, tập trung thực hiện những dự án có hiệu quả kinh tế cao. Đồng thời, với chiến lược kinh doanh đa ngành nghề, mở rộng đầu tư kinh doanh các dự án địa ốc, nhiều dự án khu đô thị, khu công nghiệp có hiệu quả kinh tế. Ba năm sau, Nam đã chèo lái, đưa Cienco 5 bên bờ vực phá sản trở lại phong độ ngày nào, trở thành đơn vị mạnh của ngành GTVT. Trong 3 vừa năm qua, Cienco5 đã tập trung đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm của Bộ GTVT và của các địa phương; tìm kiếm và giao các dự án, công trình có giá trị đầu tư lớn, nguồn vốn rõ ràng, điều kiện thu hồi vốn nhanh cho các đơn vị thành viên thực hiện. Tiêu biểu là thực hiện thành công dự án Khu đô thị Vựng Đâng – Cao Xanh – Sa Tô (Quảng Ninh); áp dụng thành công mô hình xây dựng khu tái định cư cho người dân tại Dự án Phú An thành phố Cần Thơ; tiếp tục làm chủ đầu tư các dự án đầu tư, kinh doanh địa ốc ở các tỉnh Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Hà Tây, Thanh Hoá, Quảng Bình, Đà Nẵng, Bình Thuận, TP.HCM, Cần Thơ, Bạc Liêu. Lợi nhuận từ các dự án này đã góp phần quan trọng vào việc giải quyết các khó khăn về tài chính, đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh của Tổng Cty. Năm 2007, Cienco5 trúng thầu thi công nhiều dự án lớn như: dự án đường cao tốc Cầu Giẽ – Ninh Bình, dự án BOT Quốc lộ 1A, đoạn Hoà Cầm – Hoà Phước TP Đà Nẵng, dự án đường N18 Khu kinh tế cửa khẩu Quốc tế Bờ Y. Đặc biệt là dự án đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây – đây là dự án BT có tổng mức đầu tư 6.000 tỷ đồng, địa phương hoàn vốn cho nhà đầu tư bằng 3 khu đô thị Thanh Hà A – Cienco5, Thanh Hà B- Cienco5 và Mỹ Hưng – Cienco5, góp phần quan trọng vào xây dựng và phát triển một Hà Nội mới.

Năm 2007, Chương trình phát triển của Liên Hiệp Quốc đã xếp Cienco 5 đứng đầu danh sách các doanh nghiệp xây dựng của ngành giao thông, lọt vào Top 200 doanh nghiệp đứng đầu Việt Nam.Năm 2008 Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất – phần thưởng cao nhất về thành tích xuất sắc trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội của Cienco5. Đồng thời Chủ tịch nước và Thủ tướng Chính phủ tặng Huân chương Lao động hạng nhất cho công ty 508. Thân Đức Nam và 2 cán bộ thuộc Cienco5 được tặng Huân chương Lao động hạng Ba.

Doanh nhân văn hoá tiêu biểu

Khi “ôm” 507 , rồi “ôm” cả Tổng công ty, gánh nặng đầu tiên của Thân Đức Nam là phải lo tiền lương cho hàng ngàn người lao động. Tiếp đó là công nợ. Rồi đến nhân sự. Gánh nặng tài chính cho 507 dĩ nhiên là do nguồn tài chính của chi nhánh 545 tại Quảng Ninh san lấp. Chỉ khoảng 1 năm sau, vừa mới hồi sinh 507 lại phải gồng mình cứu vãn tình thế cho Tổng công ty. Ấy là nhờ hiệu quả của việc mở rộng lĩnh vực đầu tư các khu đô thị và kinh doanh bất động sản trên cả ba miền.
Công việc tiếp theo là phải sát nhập – giải thể các đơn vị thành viên. Công việc không đơn giản tý nào vì đụng đến một loạt cán bộ lãnh đạo bị dư dôi, hoặc không còn thích hợp với mô hình, cung cách làm ăn mới. Một loạt cán bộ trẻ được đề bạt. Một loạt cán bộ cao niên, có nhiều cống hiến nhưng không còn thức thời thì Nam đề nghị chuyển công tác khác phù hợp hơn. Có những trường hợp khó sắp xếp lại thì được giữ nguyên mọi chế độ nhưng đề nghị “đứng nhích sang một bên”… hỗ trợ cho cánh trẻ mới được đề bạt vì mục tiêu đổi mới tư duy làm ăn, vực đơn vị của mình đứng dậy. Trong vòng một năm làm TGĐ, Nam thay thế, điều chuyển 50% giám đốc các đơn vị thành viên. Nguyên tắc của Nam là không để ai đứng ngoài cuộc, không gây ảnh hưởng đến cuộc sống của họ, không có ai bị truy cứu hình sự vì những tồn tại, sai sót do cơ chế cũ để lại. Đó là cái Tâm của người lãnh đạo mới ở Nam mà ai củng phải thừa nhận. Là lối ứng xử của một doanh nhân có văn hoá.
Dưới sự điều hành các hoạt động của Thân Đức Nam Cienco5 không chỉ là một thương hiệu trên thương trường. Nam quan tâm xây dựng một doanh nghiệp giàu tính nhân văn, một hình ảnh đẹp trong lòng mọi người. Trước hết là một doanh nghiệp có phong trào văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao toàn diện và vững mạnh. Nam thường xuyên điều phối các đơn vị thành viên tham gia các hoạt động xã hội từ thiện, công tác đền ơn đáp nghĩa. Cienco5 nhận phụng dưỡng suốt đời 10 Bà Mẹ VNAH; ủng hộ các nạn nhân trong vụ sập cầu Cần Thơ trên 400 triệu đồng; ủng hộ quỹ vì người nghèo 200 triệu đồng; giúp đỡ các gia đình bị thiệt hại do lũ lụt tại Quảng Nam trên 550 triệu đồng; tham gia chương trình mua 100 con trâu ủng hộ cho bà con miền núi phía Bắc do báo Công an nhân dân tổ chức; ủng hộ 5 máy siêu âm màu cho các bệnh viện ở Quảng Ninh (3 máy), Quảng Nam (2 máy), trị giá 500 triệu đồng/máy. Ủng hộ 18 ca mổ tim cho trẻ em ở tỉnh Phú Yên (mỗi ca trị giá 50 triệu đồng) và 2 máy chạy thận nhân tạo trị giá 570 triệu đồng. Đầu năm 2008, Tổng Cty cùng các đơn vị thành viên đóng góp 3,5 tỷ đồng ủng hộ TP Đà Nẵng xây dựng bệnh viện ung bướu khu vực miền Trung – Tây nguyên.

Một thời hào hùng mở đường Trường Sơn, mở đường giải phóng miền Nam, hàng ngàn cán bộ, chiến sĩ của Ban 67 anh hùng -tiền thân của Cienco5- đã ngã xuống trên khắp các chiến trường trọng điểm, trên các tuyến đường huyết mạch chi viện cho chiến trường. Kể từ ngày thành lập Cienco5 lãnh trách nhiệm trước Bộ GTVT, cùng ngành Lao động – TB&XH tỉnh Quảng Bình chăm sóc 3 NTLS ở Tân ấp (huyện Tuyên Hoá), Thọ Lộc (huyện Bố Trạch), Vạn Ninh (huyện Quảng Ninh) – 3 nghĩa trang quy tập mộ liệt sĩ là cán bộ – chiến sĩ của Ban 67. Cienco5 đã thường xuyên thăm viếng, tu bổ phần mộ của 1.108 liệt sỹ quy tập ở đây. Năm 2007, đã trùng tu cả 3 nghĩa trang với tổng kinh phí 600 triệu đồng.

Giáp Tết Mậu Tý tôi đi cứu đồng bào vùng bị lũ lụt ở 2 huyện Triệu Phong, Hải Lăng, anh em Tỉnh Đoàn Quảng Trị đề nghị báo Tiền phong hỗ trợ 2 ngàn, trong tổng số 22 ngàn ngọn nến thắp sáng các phần mộ ở nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn và nghĩa trang liệt sĩ Quốc gia Đường số 9 trước Tết Nguyên đán. Biết chuyện Nam bảo tôi: Việc này rất đáng làm, thôi để cho em lo hết cả 22 ngàn ngọn. Ngày 25 tháng Chạp ra dự lễ dâng hương ở tượng đài Thành Cổ và ở hai nghĩa trang Quốc gia, Nam bàn với tôi: Ta làm chương trình gì đó lớn hơn giúp các đối tượng chính sách xã hội của tỉnh. Sau vài phút hội ý, từ trên nghĩa trang Đường 9 Nam quyết luôn: Tổng công ty giao cho báo Tiền phong 450 triệu đồng để phối hợp với Tỉnh Đoàn Quảng Trị xây dựng 30 căn nhà tình nghĩa tặng các cựu TNXP và các đối tượng chính sách xã hội trên địa bàn toàn tỉnh. Hơn một tháng sau Thân Vĩnh Vân, Chánh Văn phòng Cienco5, và tôi trở lại Quảng Trị dự lễ ra quân Tháng Thanh niên 2008 và dự lễ khởi công ngôi nhà đầu tiên trong số 30 nhà của chương trình.

Cuối tháng 3-2008 tôi ra Hà Tĩnh, về Ngã Ba Đồng Lộc, Nam bảo tôi có chương trình gì giành cho các chị TNXP Đồng Lộc năm xưa anh bàn với Tỉnh Đoàn để cho bọn em tham gia với. Doanh nghiệp đang gặp muôn vàn khó khăn trong cơn bão giá và khủng hoảng tiền tệ, nhưng với các anh chị TNXP bảo đảm giao thông ngày ấy thì không thể không tham gia. Cienco5 đã hỗ trợ Ban tổ chức Tuần lễ Du lịch Đồng Lộc 200 triệu đồng. Ngày 23-7 ra dự lễ cầu siêu cho hương hồn các liệt sĩ tại Ngã Ba Đồng Lộc (do GHPGVN tổ chức), thông qua báo Tiền phong, qua giới thiệu của Tỉnh Đoàn và Ban quản lý di tích Đồng Lộc, Thân Đức Nam đích thân mang theo hơn 100 suất quà tặng các anh chị cựu TNXP có hoàn cảnh khó khăn, mỗi suất 500.000 đồng. Nam thường nói: Từ thuở nhỏ đã phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt vì chuyện mưu sinh nên tôi rất quý đồng tiền và biết cách sử dụng đồng tiền đúng mục đích, có ý nghĩa.

Thanh Tùng – Báo Tiền Phong