Sai lầm chết người khi bị chó, mèo cắn

Hơn 10 triệu người điều trị dự phòng bệnh dại mỗi năm

Hôm nay 5.10, tại TP.HCM, Hội Y học dự phòng Việt Nam tổ chức thảo luận dành cho báo chí về phòng chống bệnh dại, nhân hưởng ứng ngày thế giới phòng chống bệnh dại (ngày 28.9).

Tại buổi tọa đàm, thạc sĩ – bác sĩ Nguyễn Ngọc Anh Tuấn (Điều hành Trung tâm Xét nghiệm y sinh học lâm sàng và dịch vụ KHKT, Viện Pasteur TP.HCM) cho biết: Bệnh dại là bệnh viêm não tủy cấp tính do vi rút. Bệnh lây truyền chủ yếu qua vết cắn, cào, liếm của động vật bị dại lên trên da bị tổn thương.

nhật thịnh

Ổ chứa vi rút dại trong thiên nhiên là động vật như chó, mèo, chồn, cầy… Ở Việt Nam, chó là ổ chứa vi rút dại chủ yếu, chiếm 96-97%, kế đến là mèo chiếm tầm 4%.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bệnh dại phổ biến trên thế giới. Hằng năm có trên 10 triệu người bị súc vật nhiễm bệnh dại (hoặc nghi bị dại) cắn, phải được điều trị dự phòng bằng vắc xin và khoảng 59.000 người tử vong vì bệnh dại. Các trường hợp tử vong chủ yếu ở các nước thuộc vùng nhiệt đới.

Tại Việt Nam, từ đầu năm 2022 đến hết tháng 9, cả nước ghi nhận 40 ca tử vong do bệnh dại (năm 2021 có 55 ca tử vong), trong đó, Bến Tre chiếm nhiều nhất với 11 ca tử vong. Trong hai năm 2020-2021, bệnh dại gia tăng tại các tỉnh khu vực Tây nguyên và miền Nam.

Bình quân trong 10 năm qua, mỗi năm trong nước có 500.000 người bị phơi nhiễm do chó, mèo… cắn phải đi tiêm phòng. Nghĩa là, con số thực bị chó, mèo cắn cao hơn do nhiều người không đi tiêm phòng. Thời gian bệnh xảy ra rải rác quanh năm, nhưng xảy ra nhiều vào các tháng thời tiết nắng nóng (từ tháng 5 – tháng 8).

Hiện chưa có thuốc chữa bệnh dại. Một khi triệu chứng xuất hiện, người nhiễm vi rút dại nguy cơ tử vong gần như 100%.

Những sai lầm nguy hiểm

Trả lời câu hỏi của PV Thanh Niên về việc “nhiều người dân ở vùng sâu hay xử lý bước đầu khi bị chó, mèo cắn chảy máu, bằng cách nặn, vuốt cho máu chảy ra, vì họ cho rằng làm như thế sẽ loại bỏ được vi rút gây bệnh”, bác sĩ Tuấn nói: việc làm như thế không có hiệu quả, bởi vi rút gây bệnh dại không đi theo đường máu, mà là theo đường dây thần kinh.

nhật thịnh

Về xử lý bước đầu khi bị chó, mèo cắn, theo bác sĩ Tuấn đó là: rửa vết thương (bằng xà phòng, hoặc chỉ nước sạch) liên tục dưới vòi nước sạch khoảng 10 – 15 phút – nhằm loại bỏ vi rút ban đầu, sát trùng bằng cồn (nếu có), không băng kín vết thương, không xoa nắn làm dập vết thương, rồi đến cơ sở y tế gần nhất để được xử lý, tiêm phòng bệnh dại…

Bác sĩ Tuấn lưu ý, với bệnh dại tuyệt đối không tự đắp lá, đắp thuốc, đi thầy lang để “lấy nọc độc”, rạch da nặn máu, đây là sai lầm chết người, để trễ, một khi lên cơn dại không còn cơ hội chữa trị.

Bác sĩ Nguyễn Ngọc Anh lưu ý thêm: “Hầu hết các trường hợp tử vong vì bệnh dại là do người bệnh không đi tiêm phòng sau khi bị động vật cắn, cào. Người dân nghĩ rằng chó, mèo đã tiêm phòng rồi thì không sao, hoặc có thói quen theo dõi động vật cắn trước, nếu có vấn đề gì mới đi tiêm phòng. Đây là cách nghĩ không đúng vì tiêm ngừa bệnh dại là đặc biệt cần thiết, tiêm càng sớm càng tốt ngay sau khi bị động vật cắn. Nhất là những trường hợp bị cắn ở vùng nguy hiểm như đầu, mặt, cổ… 70% người bị chó, mèo cắn tử vong là do lo đi “lấy nọc độc”, tự điều trị thuốc theo truyền miệng…”.

Bệnh dại ở chó: Chó chết trong vòng 10 ngày. Với thể điên cuồng: chiếm 25%, chó cắn sủa dữ dội, bỏ nhà đi, cắn bất cứ vật gì gặp trên đường, chết do liệt cơ hô hấp và kiệt sức vì không ăn uống. Với thể dại câm: Con vật buồn rầu, ủ rũ, liệt ở một bộ phận hay nửa thân, thông thường là liệt cơ hàm, há miệng, lưỡi thè ra, nước dãi chảy tự do, không cắn, không sủa, gầm gừ trong họng.

Bệnh dại ở mèo: Tiến triển tương tự như ở chó. Mèo núp mình vào chỗ vắng, hay kêu, bồn chồn như khi động dục, cắn khi có người chạm vào

Thời gian ủ bệnh ở người: 1 – 3 tháng, có thể 9 ngày đến vài năm. Thời gian ủ bệnh phụ thuộc vào tình trạng nặng nhẹ của vết cắn, vị trí vết cắn (nơi có nhiều dây thần kinh), khoảng cách từ vết cắn đến não, số lượng vi rút xâm nhập.

Thời kỳ lây truyền:

Với chó nhà: 3 – 7 ngày, tối đa 10 ngày trước khi chó có triệu chứng dại và suốt thời kỳ phát bệnh.

Ở người: Vi rút đào thải qua chất tiết (nước mắt, nước bọt, nước tiểu) suốt thời gian phát bệnh, lây truyền từ người sang người hiếm.