Những điều cần biết về bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Trang chủ
Tin Tức
Truyền thông GDSK

Vàng da sơ sinh là hiện tượng
vàng da sinh lý, thường gặp ở trẻ trong vòng 2 – 5 ngày sau sinh. Tuy nhiên cha
mẹ cần phân biệt vàng da sinh lý với vàng da bệnh lý ở trẻ. Trẻ vàng da sinh lý
vẫn ăn ngủ bình thường và bệnh sẽ tự khỏi, không cần điều trị, còn trẻ bị vàng
da bệnh lý nếu không phát hiện và điều trị kịp thời thì có thể xảy ra biến chứng
nhiễm độc thần kinh (còn gọi là vàng da nhân) mà hậu quả là trẻ sẽ bị tử vong
hoặc bị bại não suốt đời.

anh tin bai

Điều trị vàng da sơ sinh bằng phương pháp chiếu đèn tại Khoa Nhi, Trung tâm Y tế
Thành phố Cao Bằng

Vàng da sơ
sinh là tình trạng thường gặp ở trẻ sơ sinh, chiếm đến 25 – 30% ở trẻ đủ
tháng và 80 – 85% ở trẻ sinh non, gây khá nhiều lo lắng cho các bậc phụ huynh.
Bệnh thường xảy ra trong tháng tuổi đầu tiên, nhưng nguy hiểm nhất là trong 2
tuần đầu tiên. Tuy nhiên phần lớn trẻ sơ sinh có biểu hiện vàng da trong vòng 1 tuần
sau khi ra đời. Đây là hiện tượng sinh lý bình thường, xảy ra do các hồng cầu của
thai nhi bị phá hủy để được thay thế bằng hồng cầu trưởng thành. Khi hồng cầu bị
vỡ, một lượng lớn Bilirubin – một chất có sắc tố màu
vàng được phóng thích vào máu, làm cho trẻ bị vàng da.

Vàng da ở trẻ sơ sinh có hai loại, đó là vàng da sinh lý và vàng da bệnh
lý.

Vàng da sinh lý

Ở trẻ đủ tháng, sức khỏe bình thường thì vàng da được coi là sinh lý khi
có đủ các biểu hiện sau:

Xuất hiện từ ngày thứ 3 sau sinh. Vàng da sinh lý, lượng Bilirubin ở giới hạn thấp. Vàng da ở mức độ nhẹ (chỉ
vàng da vùng cổ, mặt, ngực và vùng bụng phía trên rốn). Vàng da đơn thuần,
không kèm theo các triệu chứng bất thường khác như: thiếu máu, gan lách to, bỏ
bú, li bì… Nồng độ bilirubin/máu không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng. Tốc độ tăng
bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ. Trong
vòng 7-10 ngày sau
sinh, Bilirubin sẽ được đào thải hết qua phân và nước tiểu nên
không gây ảnh hưởng gì tới sức khỏe của trẻ.

Vàng da bệnh lý

Vàng da bệnh lý khi vàng da
xuất hiện sớm, vàng da tiến triển nhanh, mức độ vàng nhiều và thường kèm các
triệu chứng bệnh lý khác. Lượng Bilirubin vượt qua giới hạn cho phép, khiến gan không
đào thải kịp, Bilirubin có nguy cơ thấm vào não (vàng da nhân) gây tổn thương
não không hồi phục được. Tình trạng này rất nguy hiểm, có thể làm cho trẻ bị
hôn mê, co giật, dẫn đến tử vong hoặc di chứng nặng nề về thần kinh vĩnh viễn. Những ngày đầu sau sinh là
“thời điểm vàng” để bố mẹ theo dõi tình trạng vàng da ở trẻ.

Những bất thường đó là: Vàng da đậm (vàng nghệ) xuất hiện sớm,
trong vòng 1 – 2 ngày sau sinh; Vàng da xuất hiện ở mặt, mắt và còn lan đến
bụng, cánh tay, chân; Không hết vàng da sau 2 tuần với trẻ sinh đủ tháng
và 3 tuần đối với trẻ sinh non tháng;

Vàng da kết hợp các triệu chứng bất thường khác như bỏ
bú, nôn trớ, sốt, khóc nhiều, li bì, có cơn ngừng thở, phân bạc màu…

Tuy nhiên, một số trường hợp trẻ vàng da nhiều nhưng không có các triệu
chứng kèm theo.

Vàng da sơ sinh có thể ở mức độ nhẹ nhưng cũng có khi tiến triển nặng
thành vàng da bệnh lý. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời trong giai đoạn
sơ sinh, bệnh có nguy cơ để lại biến chứng nhiễm độc thần kinh (bệnh lý não cấp
và mạn do bilirubin) có thể trẻ sẽ tử vong. Khi đó, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám
bác sĩ chuyên khoa sơ sinh để được chẩn đoán và điều trị vàng da sơ sinh càng
sớm càng tốt, tránh xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh sau này.

Hậu quả nếu vàng da sơ sinh không được phát hiện và chữa trị kịp thời

Bệnh não cấp do tăng Bilirubin

+ Giai đoạn sớm: Trẻ vàng da nhiều, ngủ gà, giảm trương lực cơ, bú
kém.

+ Giai đoạn trung gian: Trẻ lừ đừ, dễ bị kích thích và tăng trương
lực cơ, có thể sốt, khóc the thé hay lơ mơ và giảm trương lực cơ, tăng trương
lực cơ biểu hiện bằng ưỡn cổ và thân.

+ Giai đoạn nặng: Hệ thần kinh bị tổn thương và không hồi phục
được, biểu hiện bằng tư thế ưỡn cổ – ưỡn người, trẻ khóc, không bú
được, có cơn ngưng thở, hôn mê,
một số trường hợp co giật và tử vong.

Bệnh não mạn do tăng
bilirunin (vàng da nhân)

Trẻ có biểu hiện của bại não thể múa vờn, rối loạn thính lực, loạn
sản răng, mắt nhìn trần, hiếm gặp thiểu năng trí tuệ và các tàn tật
khác.

Thạc sĩ, bác sĩ Đào Thị Hồng Diên – Phó trưởng Khoa Khám bệnh, Bệnh viện
Đa khoa tỉnh cho biết: Hiện nay có 3 phương pháp chính điều trị vàng da ở trẻ,
tùy từng trường hợp cụ thể các bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị cho phù
hợp, đó là: Cung cấp đầy đủ nước và năng lượng (qua cho bú hoặc truyền dịch), truyền
Albumine và dùng một số loại thuốc để gia tăng tốc độ chuyển hoá bilirubin gián
tiếp; chiếu đèn là phương pháp điều trị vàng da sơ sinh hiệu quả nhất, an toàn,
đơn giản và kinh tế nhất; thay máu khi trẻ có triệu chứng đe dọa nhiễm độc thần
kinh do Bilirubin trong máu tăng cao. Tùy trường hợp cụ thể, các bác sĩ có
thể sử dụng 1- 2 hay 3 phương pháp cùng lúc.

Phòng bệnh vàng da bệnh lý cho trẻ sơ sinh bằng cách:

– Phụ nữ mang thai cần khám
thai định kỳ, đặc biệt là các tháng cuối và có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý
để không bị sinh non. Khi sinh cần đến cơ sở y tế để được cán bộ có chuyên môn
theo dõi và đỡ đẻ.

– Nếu trẻ bị vàng da ở mức
độ nhẹ có thể điều trị tại nhà bằng cách tắm nắng mỗi sáng vào khoảng 7 giờ đến
9 giờ sáng; nên cởi bớt quần áo của trẻ cho trẻ tắm nắng dưới ánh sáng mặt trời
trực tiếp sao cho tia nắng mặt trời chiếu đến toàn bộ cơ thể của trẻ.

– Cho trẻ bú nhiều lần
trong ngày vì sữa mẹ giúp đào thải nhanh bilirubin qua đường tiêu hoá;

– Hằng ngày, cần theo dõi mức
độ tiến triển vàng da của trẻ, theo dõi liên tục trong vòng 7 – 10 ngày sau
sinh.

Vàng da là một triệu chứng thường gặp ở trẻ sơ sinh do nhiều nguyên nhân
gây nên. Hầu hết các trường hợp trẻ vàng da sinh lý có hàm lượng Bilirubin trong máu thấp nên không
nguy hại và không cần điều trị. Tuy nhiên một số trường hợp
vàng da có thể gây nguy hiểm đến tính mạng và ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển
về mọi mặt của trẻ. Chính vì vậy các bậc phụ huynh cần chú ý theo dõi sát tình trạng vàng da của con
mình, đặc biệt lưu ý khi thấy trẻ có các biểu hiện: Vàng da kèm theo bỏ bú, bú kém
hoặc nôn trớ; trẻ ngủ khó đánh thức, bứt rứt
hoặc kích thích, gồng cứng, co giật (bệnh rất nặng); vàng da xuất hiện trong 3 ngày đầu, đặc biệt trong vòng
24 giờ đầu sau sinh; vàng da kéo dài trên 14 ngày đối
với trẻ đủ tháng và trên 21 ngày đối với trẻ sinh non; vàng da lan nhanh đến đùi hoặc cẳng chân, bàn chân
trong những ngày đầu sau sinh. Da màu vàng mạnh hơn (vàng xạm, không tươi hoặc
vàng chanh) hoặc nếu kết mạc mắt xuất hiện màu vàng. Khi thấy có biểu hiện bất thường nêu trê cần đến ngay các cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời để phòng tránh các biến chứng nguy hiểm của bệnh.

Bảo
An