Nguyên lý và kỹ thuật siêu âm Doppler

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Công Trình – Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh – Khoa Chẩn đoán hình ảnh – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm Doppler là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh an toàn, có độ chính xác cao, đo hướng và tốc độ của các tế bào máu khi chúng di chuyển qua các mạch. Sự chuyển động của các tế bào máu gây ra sự thay đổi của sóng âm phản xạ được gọi là hiệu ứng Doppler. Siêu âm Doppler có thể phát hiện sớm được các bệnh như hẹp động mạch cảnh, bệnh gan thận và nhu cầu sàng lọc thai kỳ.

1. Siêu âm Doppler

Siêu âm Doppler là siêu âm y tế sử dụng hiệu ứng Doppler để tạo ra hình ảnh chuyển động của các mô và dịch cơ thể và vận tốc tương đối của chúng với đầu phát. Siêu âm Doppler là loại siêu âm có độ chính xác cao và an toàn, được chia thành 2 loại:

• Doppler liên tục: Là loại siêu âm gồm 2 tinh thể ở một đầu dò với 2 chức năng khác biệt. Trong đó, một tinh thể có chức năng phát sóng âm và một tinh thể còn lại làm nhiệm vụ sóng âm. Từ đó, siêu âm Doppler liên tục có thể kiểm tra ở các vận tốc nhanh. Thế nhưng hình thức lại không thể kiểm tra được vị trí của điểm thu về.
• Doppler xung: Là loại siêu âm chỉ có một tinh thể ở đầu. Điều đó có nghĩa siêu âm Doppler xung vừa có khả năng phát sóng âm vừa thu sóng âm. Tại phần đầu dò của máy siêu âm Doppler xung có kết cấp các chuỗi xung dọc nhằm mục đích phát sóng âm theo hướng quét của mỗi đầu dò.

2. Nguyên lý siêu âm Doppler

Dữ liệu Doppler được hiển thị bằng đồ họa bằng Doppler quang phổ hoặc dưới dạng hình ảnh sử dụng Doppler màu hay Doppler hướng hoặc Doppler công suất còn được gọi là Doppler không định hướng. Sự dịch chuyển Doppler này nằm trong phạm vi âm thanh và thường được trình bày rõ ràng bằng cách sử dụng loa âm thanh nổi: điều này tạo ra âm thanh rất đặc biệt, mặc dù tổng hợp, có âm thanh như nhịp đập.

Tất cả các máy quét siêu âm hiện đại đều sử dụng Doppler xung để đo vận tốc. Dụng cụ sóng xung truyền và nhận chuỗi xung. Sự thay đổi tần số của mỗi xung bị bỏ qua, tuy nhiên sự thay đổi pha tương đối của các xung được sử dụng để có được sự thay đổi tần số, vì tần số là tốc độ thay đổi của pha. Ưu điểm chính của Doppler sóng xung so với sóng liên tục là thông tin khoảng cách thu được, thời gian giữa các xung truyền và nhận được nhân với tốc độ âm bằng khoảng cách, và áp dụng hiệu chỉnh khuếch đại. Nhược điểm của Doppler xung là các phép đo có thể bị răng cưa. Các thuật ngữ siêu âm Doppler đã được chấp nhận để áp dụng cho cả hệ thống Doppler xung và liên tục, mặc dù chúng dùng các cơ chế khác nhau để đo vận tốc.

3. Kỹ thuật siêu âm Doppler

3.1 Siêu âm Doppler mạch cảnh

• Thực hiện: Bệnh nhân nằm ngửa, đầu dò siêu âm được quét trên vùng cổ để hiển thị hình ảnh siêu âm của các mạch máu ở cổ (trong đó có mạch cảnh) trên màn hình máy tính.

• Mục đích: Phát hiện các bệnh động mạch cảnh như xơ vữa động mạch cảnh, tắc nghẽn động mạch cảnh. Đây là nguy cơ cao dẫn đến đột quỵ. Vì thế cần phát hiện và điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật để loại bỏ các mảng xơ vữa.
• Chỉ định: Kỹ thuật này được chỉ định cho những người có tiền sử tai biến mạch máu não hoặc đột quỵ gần đây, những người có nguy cơ đột quỵ cao như bệnh nhân tiểu đường, cao huyết áp.

3.2 Siêu âm Doppler mạch máu chi dưới

• Thực hiện: Quét đầu dò trên vị trí động mạch, tĩnh mạch ở chi dưới. Tùy theo từng bệnh nhân sẽ có những loại đầu dò khác nhau.
• Mục đích: Phát hiện những tình trạng bệnh lý liên quan đến tắc tĩnh mạch, huyết khối tĩnh mạch, xơ vữa động mạch. Ngoài ra, còn giúp theo dõi sức khỏe của bệnh nhân trong quá trình phục hồi chấn thương.
• Chỉ định: Bệnh nhân nghi ngờ mắc các bệnh lý về tim mạch, bệnh nhân sau phẫu thuật.

3.3 Siêu âm Doppler xuyên sọ

• Thực hiện: Đặt đầu dò siêu âm tại 3 vị trí: vùng thái dương, vùng ổ mắt và vùng chẩm. Sóng siêu âm có thể xuyên qua sọ ở những vị trí sọ mỏng để quan sát được các mạch máu bên trong.
• Mục đích: Siêu âm Doppler xuyên sọ để nghiên cứu huyết động học trong não, phát hiện tình trạng tắc nghẽn mạch máu não, co thắt sau chảy máu dưới nhện, thông động tĩnh mạch não, theo dõi trong phẫu thuật,…
• Chỉ định: sau khi thực hiện phẫu thuật não, khi bệnh nhân có tiền sử hoặc nghi ngờ bị tai biến mạch máu não.

3.4 Siêu âm Doppler màu thai nhi

• Thực hiện: Đặt đầu dò siêu âm Doppler ở bên ngoài bụng thai phụ để quan sát hình ảnh các mạch máu bên trong cơ thể thai nhi.
• Mục đích: Kiểm tra đánh giá hệ tim mạch của thai, sàng lọc các bệnh lý tim mạch nguy hiểm.
• Chỉ định: Khi thai phụ mắc các bệnh lý tim mạch, bệnh gan, thận hoặc khi có nhu cầu sàng lọc thai kỳ.

Tóm lại, siêu âm Doppler là một kỹ siêu âm đặc biệt đo hướng và tốc độ của các tế bào máu khi chúng di chuyển qua các mạch. Sự chuyển động của các tế bào máu gây ra sự thay đổi của sóng âm phản xạ được gọi là hiệu ứng Doppler. Sẽ có một máy tính thu thập lại số liệu và xử lý để tạo ra các biểu đồ hoặc hình ảnh màu đại diện cho dòng máu chảy qua các mạch máu. Siêu âm Doppler có thể phát hiện sớm được các bệnh như hẹp động mạch cảnh, bệnh gan thận và nhu cầu sàng lọc thai kỳ.

Sử dụng kỹ thuật siêu âm Doppler là cách giúp phát hiện và chẩn đoán một số bệnh lý nhanh chóng, hiệu quả. Nếu nghi ngờ bản thân có vấn đề, khách hàng có thể đến với Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, là một trong những bệnh viện uy tín hàng đầu cả nước, Vinmec sử dụng các thế hệ máy siêu âm màu hiện đại nhất hiện nay trong thăm khám và điều trị cho bệnh nhân. Một trong số đó là máy siêu âm Logig E9 của GE Healthcar có đầy đủ options, các đầu dò có độ phân giải HD cho hình ảnh rõ nét, đánh giá chính xác tổn thương. Bên cạnh đó, đội ngũ các y, bác sĩ giàu kinh nghiệm sẽ hỗ trợ phần nhiều trong việc chẩn đoán và phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường của cơ thể nhằm đưa ra phương pháp điều trị kịp thời.

Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!