Khởi nghĩa Hương Khê – Blog Chia Sẽ Hay – Blog Chia Sẽ Hay

Bạn đang đọc bài viết Khởi nghĩa Hương Khê – Wikipedia tiếng Việt tại Blog Chia Sẽ Hay, Hôm nay chúng tôi sẽ giới thiệu tới bạn về bài viết Khởi nghĩa Hương Khê – Wikipedia tiếng Việt, Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu rõ hơn về bài viết Khởi nghĩa Hương Khê – Wikipedia tiếng Việt bên dưới nhé. Khởi đầu thôi …

Bạn đang xem : Khởi nghĩa Hương Khê – Wikipedia tiếng Việt

Khởi nghĩa Hương Khê (1885 – 1896) là đỉnh cao của phong trào Cần vương, và thất bại của công cuộc này cũng đã đánh dấu sự kết thúc sứ mệnh lãnh đạo 10 năm chống thực dân Pháp của tầng lớp sĩ phu phong kiến Việt Nam.

Lãnh đạo chính của khởi tức thị Đình nguyên tiến sỹ Phan Đình Phùng ( 1847 – 1895 ), và một thực tập đắc lực của ông là tướng Cao Thắng ( 1864 – 1893 ) [ 1 ] .

Giới thiệu sơ lược

[sửa|sửa mã nguồn]

Tập hợp lực lượng

[sửa|sửa mã nguồn]

Sau lúc vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương ( tháng 7 năm 1885 ), ở TP Hà Tĩnh và Nghệ An đã bùng nổ nhiều trào lưu đấu tranh vũ trang. Cuộc khởi nghĩa tiên phong là của Lê Ninh ở Trung Lễ ( Đức Trung, Đức Thọ ), sau đó tuần tự là :

Trên hạ tầng những cuộc khởi nghĩa đó, sau lúc được vua Hàm Nghi và đại tướng Tôn Thất Thuyết giao trọng trách tổ chức phong trào kháng Pháp ở Hà Tĩnh (tháng 10 năm 1885), Phan Đình Phùng đã tiến hành tập hợp, trở nên một phong trào với quy mô rộng to, dưới sự chỉ đạo thống nhất là ông.

Bạn đang đọc: Khởi nghĩa Hương Khê – Wikipedia tiếng Việt

Địa bàn hoạt động tiêu khiển

[sửa|sửa mã nguồn]

Địa bàn hoạt động tiêu khiển của nghĩa quân gồm với bốn tỉnh : Thanh Hóa, Nghệ An, TP Hà Tĩnh, Quảng Bình ; với địa phận chính là Hương Khê ( TP Hà Tĩnh ), sống sót suốt 10 năm liên tục .Ở bốn tỉnh này, Phan Đình Phùng đã chia địa phận thành 15 quân thứ, đồng thời dựa vào vị trí rừng núi trọng yếu, ông cho thiết kế xây dựng lực lượng và hạ tầng đấu tranh chính nằm ở hai thị xã Hương Sơn và Hương Khê ( TP Hà Tĩnh ). Theo sử liệu [ 3 ] thì Phan Đình Phùng đã cho thiết kế xây dựng bốn địa thế căn cứ to, đó là :

• Căn cứ Cồn Chùa ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn, Hà Tĩnh), án ngữ đường sang Nghệ An. Đây là nơi dự trữ lương thực và rèn đúc vũ khí.
• Căn cứ Thượng Bồng-Hạ Bồng ở tây nam Đức Thọ (Hà Tĩnh) dựa vào địa thế của sông Nghìn Sâu và Nghìn Trươi. Ngoài ra, Phan Đình Phùng còn cho lập nơi đây hệ thống hào lũy, đồn trại, kho lương, bãi tập,…Đây là một căn cứ to trong buổi đầu kháng chiến của nghĩa quân Hương Khê.
• Căn cứ Trùng Khê-Trí Khê nằm ở hai xã Hương Ninh – Hương Thọ thuộc thị xã Hương Khê. Đây là căn cứ dự bị, với đường sang Lào, phòng lúc bị quân Pháp phong toả.
• Căn cứ Vụ Quang quẻ quẻ ở phía tây Hương Khê. Nơi đây với địa hình hiểm trở, tựa lưng vào dãy Trường Sơn. Từ đây, nghĩa quân với thể theo đường núi vào Quảng Bình, Quảng Trị, ra Nghệ An, Thanh Hóa hay theo đường sông đi xuống những vùng đồng bằng hoặc lúc cần thiết với thể lánh sang Lào.

Theo giúp Phan Đình Phùng, với những tri thức như tiến sỹ Phan Trọng Mưu, cử nhân Phan Quảng Cư, Ấm Ninh ( Lê Ninh ), … và rất nhiều chỉ huy xuất thân từ nhân dân lao động bần hàn như Cao Thắng, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch, Lê Văn Tạc, Phan Đình Can, Phan Đình Phong, Nguyễn Mục, Phan Bá Niên, …Về tổ chức triển khai lực lượng, nghĩa quân được chia thành 15 quân thứ : thành xã Hà Tĩnh với 10, Nghệ An với 2, Quảng Bình với 2, và Thanh Hóa với 1. Những quân thứ được thiết kế xây dựng trên những hạ tầng đơn vị chức năng hành chính, thường là thị xã, với lúc là xã, và lấy tên nơi đó để gọi. Liệt kê ra như sau :
Mỗi quân thứ với từ 100 tới 500 quân, đứng đầu là người với năng lượng và uy tín. Nghĩa quân với phục trang cùng một kiểu giống nhau .Vũ khí của nghĩa quân, ngoài những thứ thường thì, họ còn với khoảng chừng 500 trăm khẩu súng tự chế ( kiểu súng Pháp năm 1874 ) và rất nhiều súng hỏa mai [ 4 ] .Phần lương thực và của nả đa phần là nhờ nhân dân góp phần .

Cách đấu tranh

[sửa|sửa mã nguồn]

Nghĩa quân Hương Khê dựa vào vị trí núi rừng hiểm trở với mạng lưới hệ thống công sự dằng dịt để triển khai trận chiến tranh du kích. Nghĩa quân luôn phân tán hoạt động tiêu khiển, đánh quân Pháp bằng nhiều hình thức, như : công đồn, chặn đường tiếp tế, sử dụng cạm bẫy, và dụ đối phương ra ngoài đồn để diệt họ … [ 5 ]
Khởi nghĩa Hương Khê hoàn toàn với thể chia làm hai thứ tự tiến độ chính :
Đây là quá trình chuẩn bị sẵn sàng, kiến thiết xây dựng lực lượng và hạ tầng đấu tranh. Sau một vài trận tập kích và chống càn ko hiệu suất cao, Phan Đình Phùng cho quân rút về làng Phùng Công ( Hương Sơn ), rồi lại rút lên rừng núi đánh du kích .Đầu năm 1887, thấy tiềm năng nghĩa quân Hương Khê quá suy yếu, Phan Đình Phùng giao quyền chỉ huy cho Cao Thắng để ra Bắc tới những tỉnh Sơn Tây, Thành Thị trấn Hải Dương, TP Bắc Ninh, … tìm sự tương hỗ và kết nạp quân đội .Ở lại thành xã Hà Tĩnh, Cao Thắng cùng những chỉ huy khác như Cao Nữu, Cao Đạt, Nguyễn Niên, … đem quân tới làng Lê Động ( Hương Sơn ) để tổ chức triển khai lại lực lượng, luyện quân, kiến thiết xây dựng mạng lưới hệ thống đồn lũy [ 6 ], rèn đúc vũ khí, …

Cuối tháng 9 năm 1889, Phan Đình Phùng từ Bắc Kỳ trở về Hà Tĩnh. Nhờ Cao Thắng và những chỉ huy khác, mà lực lượng lúc này đã với khoảng nghìn lính và 500 khẩu súng tốt[7]. Nhận thấy trong công việc chuẩn bị, mọi mặt đều đã khá, Phan Đình Phùng bèn cho mở rộng địa bàn hoạt động ra khắp bốn tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình; làm cản trở con đường đi lại Bắc-Nam và công cuộc thôn tính nước Việt của quân Pháp.

Xem thêm: Danh sách nhân vật phụ trong truyện Harry Potter – Wikipedia tiếng Việt

Ứng phó lại, thực dân Pháp cho sắp xếp nhiều đồn lẻ ở những nơi để phong tỏa từng khu vực và kiềm chế hoạt động tiêu khiển của nghĩa quân. Riêng ở Hương Khê, đối phương đã cho lập tới 20 đồn, mỗi đồn với khoảng chừng 30 lính đóng giữ [ 8 ] .

Trong những năm từ 1889 tới 1892, nghĩa quân bốn tỉnh trên đã phối hợp và hoạt động mạnh trên một vùng rộng to bao gồm Diễn Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Nghi Lộc,…để đánh trả và quấy rối quân Pháp. Theo sách Việt sử tân biên[9], thì nghĩa quân đã tổ chức được 28 trận to nhỏ trong giai đoạn này, để tập kích và chống càn quét, như là:

• Trận chống càn ở Cồn Chùa và Khe Đen do Đề Niên (Phan Bá Niên) chỉ huy vào ngày 1 tháng 9 năm 1889.

• Trận tiến công đồn Dương Liễu vào ngày 15 và 16 tháng 12 năm 1889.

• Trận tiến công thị xã lỵ Hương Sơn vào cuối tháng 12 năm 1889.

• Trận chống càn ở La Sơn và Thường Sơn do Đề Thăng và Phan Trọng Mưu chỉ huy vào tháng 3 năm 1890.

• Trận phục kích đánh chặn quân Pháp tại làng Hốt (Phú Lộc, Can Lộc) do Đốc Chanh (Nguyễn Chanh) và Đốc Trạch (Nguyễn Trạch) chỉ huy vào tháng 4 năm 1890.

• Trận Trường Lưu (Can Lộc) vào đêm 26 rạng 27 tháng 5 năm 1890. Tới đêm 31 tháng này, đồn Trường Lưu còn bị nghĩa quân đánh lần nữa, rồi tiếp theo là đánh đồn Hương Sơn, v.v…

Sau nhiều trận thua đau, kể từ đầu năm 1892 trở đi, thực dân Pháp cho mở nhiều cuộc càn quét, trong số đấy đáng kể là trận càn to vào khu Hói Trùng và Nghìn Sâu, là địa thế căn cứ của Cao Thắng, vào đầu tháng 8 năm 1892 .Để ứng phó với quân Pháp, Phan Đình Phùng sắp xếp một lực lượng chống trả tại chỗ, một nhóm khác đi hoạt động tiêu khiển ở phía sau sống lưng đối phương, buộc họ phải rút về vì sợ bị đánh tập hậu. Từ chừng thời hạn này, đã xảy ra nhiều trận giao tranh, đáng kể là trận :

• Ngày 7 tháng 3 năm 1892, nghĩa quân Hương Khê tiến đánh đồn Trung Lễ. Sau đó, Bá hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) còn tiến đánh thị xã Thạch Hà, bắt được viên tri thị xã. Còn Cao Thắng thì cho quân giả làm lính khố xanh bắt sống được Tuần vũ Đinh Nho Quang quẻ quẻ.

• Đêm 23 tháng 8 năm 1892, nghĩa quân Hương Khê do Bá hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) chỉ huy đã táo tợn tập kích vào tỉnh lỵ Hà Tĩnh, phá được nhà lao và phóng thích hơn 70 nghĩa quân bị tù đày.

Thấy nghĩa quân Hương Khê ngày càng vững mạnh, quân Pháp một mặt tăng cường càn quét, thu hẹp khoanh vùng phạm vi hoạt động tiêu khiển của quân, mặt khác tìm cách cắt đứt liên lạc giữa những quân thứ, và giữa nghĩa quân với nhân dân .Để phá thế bị vây hãm và lan rộng ra địa phận hoạt động tiêu khiển, được Phan Đình Phùng chấp thuận đồng ý, tháng 11 năm 1893 [ 10 ], Cao Thắng đưa khoảng chừng một nghìn quân từ Nghìn Trươi mở trận tiến công to vào tỉnh lỵ Nghệ An. Trên phường hành quân, nhiều đồn trại đối phương bị phá bỏ. Nhưng trận tiến công đồn Nu ở Thanh Chương ( một thị xã miền núi nằm ở phía tây nam thuộc tỉnh Nghệ An ), Cao Thắng bị thương nặng rồi quyết tử lúc 29 tuổi, gây tổn thất to cho nghĩa quân Hương Khê .Lợi dụng thời cơ nghĩa quân bị mất người đứng đầu tài năng, quân Pháp tăng thêm chiến binh rồi siết chặt vòng vây. Nghĩa quân Hương Khê phấn đấu nỗ lực đánh trả những cuộc vây quét, nhưng thế lực của lực lượng ngày càng sút giảm .Khoảng cuối năm này ( 1893 ), Phan Đình Phùng cho người tới vây nhà Trương Quang quẻ quẻ Ngọc ở làng Thanh Lang, thuộc thị xã Tuyên Hóa, chém lấy đầu ông này để báo thù cho việc ông bắt vua Hàm Nghi ủy quyền quân Pháp [ 11 ]Ngày 31 tháng 3 năm 1894, Bá hộ Thuân lại mang quân tập kích vào tỉnh lỵ thành xã Hà Tĩnh lần nữa, nhưng sau đó phải thoái lui về cố thủ tại núi Quạt và núi Vụ Quang quẻ quẻ thuộc Hương Khê ( nay thuộc thị xã Vụ Quang quẻ quẻ ) .Khoảng tháng 10 ( âm lịch ) năm Giáp Ngọ ( 1894 ), một đại thần thân Pháp là Hoàng Cao Khải bắt tay vào việc khuyến dụ Phan Đình Phùng và nghĩa quân của ông .Năm 1895, thực dân Pháp điều võ quan thân Pháp là Nguyễn Thân tới phối hợp với công sứ Nghệ An là Duvillier đem ba nghìn quân đi đàn áp cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Quân nòng cốt của Phan Đình Phùng bị đối phương bít đường tiếp vận, nên vũ khí, lương thực, quân số thảy đều thiếu thốn, khó bù đấp. Mỗi lần đối phương tiến công, nghĩa quân chỉ hoàn toàn với thể chạy quanh từ núi Quạt rồi trở về núi Vụ Quang quẻ quẻ, và ko hề ở đâu lâu quá ba ngày [ 12 ] .Ngày 17 tháng 10 năm 1894, Phan Đình Phùng đã tập hợp lực lượng, đánh thắng một trận to, đối phương mất nhiều vũ khí và bị thịt chết rất nhiều. Khởi đầu, ông cho quân lên tận nguồn sông chặt cây đóng kè chặn nước lại, đồng thời sẵn sàng chuẩn bị sẵn nhiều khúc gỗ to. Lúc quân Pháp và quân triều tới giữa dòng sông, thì ông cho phá kè trên nguồn, và tuôn cây xuống. Đối phương phần bị nước cuốn, phần bị cây lao vào người, lại bị nghĩa quân ở hai bên bờ xông ra đánh nên bị thương vong rất nhiều. Theo nhà sử học Phạm Văn Sơn thì sau trận này, phía Pháp ngoài số quân trang và đạn dược bị mất mát, còn với ba sĩ quan và trên trăm lính bị tàn phá [ 13 ] .

Đây là trận thắng cuối cùng, vì sắp ba nghìn quân do Nguyễn Thân cầm đầu ngày càng xiết chặt vòng vây.

Xem thêm: Bà Sáu Phấn và nhóm Phú Mỹ đang sở hữu bao nhiêu tiền tại Tập đoàn SSG?

Trong một trận giao tranh khốc liệt, Phan Đình Phùng bị thương nặng, rồi quyết tử vào ngày 28 tháng 12 năm 1895 [ 14 ]. Mười hai ngày sau lúc thủ lĩnh Phan Đình Phùng mất, Nguyễn Thân mới tới được địa thế căn cứ Vụ Quang quẻ quẻ. Sau đó, Nguyễn Thân cho quật mồ Phan Đình Phùng ở chân núi Quạt, đổ dầu đốt cho xương thịt ông cháy thành tro, rồi trộn vào thuốc súng bắn xuống sông La [ 15 ] .Sang đầu năm 1896, một số ít chỉ huy tuần tự mất vì ở lâu nơi rừng sâu nước độc, 1 số ít bị tử trận hoặc bị bắt rồi bị thịt [ 16 ], một số ít khác thì rút qua Xiêm La [ 17 ] hoặc ra hàng … Khởi nghĩa Hương Khê tới đây kết thúc .
Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh điểm nhất của trào lưu Cần vương cuối thế kỷ 19, lê dài suốt 10 năm, với quy mô to to, với tổ chức triển khai tương đối ngặt nghèo, lập được nhiều chiến công và gây cho quân Pháp tổn thất nặng nề. Cuộc khởi nghĩa đã kêu gọi tới mức cao độ sự ủng hộ và tiềm năng to to của nhân dân ( người Kinh và người Thượng, của cả đồng bằng và miền núi ). Về quân sự chiến lược, nghĩa quân đã biết sử dụng những phương pháp tác chiến linh động, dữ thế chủ động, phát minh thông minh trong thứ tự sẵn sàng chuẩn bị lực lượng cũng như lúc giao chiến với đối phương. Khởi nghĩa Hương Khê thất bại do nhiều nguyên do, đa phần là do nghĩa quân chưa biết link, tập hợp lực lượng, tăng trưởng thành trào lưu toàn nước. Đó cũng chính là những hạn chế của thời đại, của phòng ban lãnh đạo trào lưu Cần vương nói chung [ 18 ]. Ngày 27-12-1895, cuộc khởi nghĩa được duy trì thêm một thời hạn rồi tan rã .

Sách tìm hiểu thêm

[sửa|sửa mã nguồn]

• Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất bản Tân Việt, Sài Gòn, 1968.
• Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, tập Trung). Tác giả tự xuất bản, Sài Gòn. 1963.
• Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh-Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử Việt Nam (tập 2). Nhà xuất bản Giáo dục, 2006.
• Hoàng Văn Lân-Ngô Thị Chính, Lịch sử Việt Nam [1858-cuối XIX], quyển 3, tập 1, phần 1. Nhà xuất bản Giáo dục, 1979.
• Nhiều tác giả (Phan Ngọc Liên chủ biên). Lịch sử 11 (tăng). Nhà xuất bản Giáo dục, 2007.
• Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ điển tích danh nhân tự vị (quyển 2), Sài Gòn, 1966,.
• Nhóm Nhân văn Trẻ, Hỏi đáp lịch sử Việt Nam (tập 4). Nhà xuất bản Trẻ, 2007.