Hạt kén là gì? Công dụng của hạt kén Tây Bắc đối với sức khỏe

02/03/2023 14:39

Hạt kén (hạt mắc khén) từ lâu đã được biết đến là một thứ gia vị không thể thiếu trong nhiều món ăn của người Tây Bắc, góp phần tạo nên nét độc đáo của ẩm thực nơi đây. Hiện nay, hạt kén được bán ở khắp nơi trên cả nước. Nhiều người còn băn khoăn loại hạt này dùng làm gì, có công dụng ra sao? Bài viết hôm nay, Kênh nông nghiệp sẽ tổng hợp đến bạn những thông tin về hạt kén Tây Bắc.

1. Hạt kén là hạt gì?

Hạt kén thực chất là hạt mắc khén, một loại hạt được sử dụng làm gia vị phổ biến của người Tây Bắc. Người miền xuôi thường gọi là hạt kén nhưng hạt khén hay hạt mắc khén mới là tên gọi chính xác của loại gia vị này.

Hạt kén là loại hạt thu hái được từ cây mắc khén. Loài cây này có tên khoa học là Zanthoxylum rhetsa, thuộc họ Rutaceae. Trong dân gian, cây mắc khén còn được gọi với một số tên khác như cây cóc hôi, vàng me, hoàng mộc khôi.

Ở nước ta, cây mắc khén xuất hiện nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Điện Biên, Lai Châu, Sơn La. Hạt kén được ví như hồ tiêu của vùng Tây bắc bởi hương vị cay thơm. Tuy nhiên, hạt kén không cay nồng như tiêu mà đậm đà, khác lạ hơn nhiều.

Hạt mắc khén Tây Bắc (Nguồn: Internet)

Cây mắc khén là loại cây thân gỗ cao từ 14 – 18 mét. Cây có thân thẳng, vỏ có nhiều gai, lá kép lông chim. Loài cây này chỉ mọc ở những vùng núi cao, nơi có chiều cao từ 500 – 1.500m so với mực nước biển. Cây mắc khén nở hoa mọc thành từng chùm màu xám trắng. Mùa hoa của cây nở từ tháng 6 – 7, cho quả chín từ tháng 10 – 11 hằng năm. 

Quả mắc khén mọc thành từng chùm. Khi còn non, quá có màu xanh, khi chín, quả chuyển dần sang màu hồng. Quả mắc khén tương đối tròn, có ngạnh, kích thước bằng hạt tiêu non. Mùa thu hoạch quả mắc khén thường rơi vào khoảng tháng 11. Hạt kén tươi thường có hương vị đậm đà hơn hạt chín nhưng lại không bảo quản được lâu. Ở Tây Bắc, người dân thường thu hái mắc khén tươi về treo ở gác bếp để dùng quanh năm. 

Quả mắc khén khi khô sẽ để lộ ra phần hạt kén có màu đen lấp lánh. Phần vỏ sau khi tách tạo thành hình bông hoa xinh xắn. Người ta dùng phần vỏ quả để làm gia vị, phần hạt đen bên trong hầu như không có mùi vị và thường được đãi bỏ đi. 

2. Hạt kén dùng để làm gì

Theo y học hiện đại, hạt kén có chứa 0,24% alcaloid và tinh dầu, phần vỏ quả mắc khén chứa 4-caren, b-pinen, d-a-dihydrocarveol, d-terpinen, d-a-phellandrene, 4-terpineol và dl – carvotanacetone cùng một số chất kháng khuẩn có tác dụng rất tốt cho sức khỏe con người. 

Hiện nay, hạt kén chủ yếu được sử dụng để làm gia vị. Loại hạt này là gia vị không thể thiếu trong nhiều món ăn của đồng bào vùng Tây Bắc. Hạt kén có hương vị đặc trưng, nếu sử dụng đúng cách, đúng liều lượng, hạt kén sẽ giúp cho món ăn thêm hấp dẫn, kích thích người dùng. Đồng bào người Thái, người H’Mông thường sử dụng hạt kén vào những món nướng, món chiến, pha nước chấm, làm chẩm chéo, tấm ướp thịt trâu bò để làm khô,…

Hạt kén khô còn được dùng để ngâm rượu. Người ta dùng rượu ngâm từ hạt khén để xoa bóp giúp làm giảm đau nhức xương khớp, giảm các vết tụ máu, bầm tím.

Ngoài làm gia vị cho món ăn, hạt kén còn được sử dụng để làm thuốc. Từ xưa, hạt kén đã là vị thuốc dân gian dùng để chữa các bệnh đầy bụng, khó tiêu, đau nhức xương khớp, hỗ trợ kích thích tiêu hóa. 

Hạt kén thường được dùng làm gia vị cho nhiều món ăn (nguồn: Internet)

3 Công dụng của hạt kén Tây Bắc

Một số công dụng của hạt kén Tây Bắc bao gồm: 

• Trị đau nhức xương khớp

Rượu ngâm từ hạt kén có công dụng đặc biệt trị đau nhức xương khớp, hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp, thấp khớp, bệnh gút, giúp giảm đau lưng, đau dây chằng. Ngoài ra, người ta còn dùng rượu để xoa nhằm làm giảm bầm tím, tụ máu chân tay. Rượu ngâm từ hạt kén giúp bạn có bộ xương chắc khỏe, có tác dụng chống giòn xương ở người già.

• Hạt kén có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm

Trong hạt kén có chứa 0.24% alcaloid và tinh dầu. Vì vậy, loại hạt này có công dụng đặc biệt trong việc kháng khuẩn, tăng cường sức đề kháng của cơ thể để chống lại các tác nhân gây bệnh như khử độc do côn trùng cắn, mũi độc, nhiễm trùng máu, sốt rét, sốt virus, ngộ độc thực phẩm,…

• Hỗ trợ điều trị cảm lạnh

Tương tự như tiêu, hạt kén có tính ấm. Vì vậy, loại hạt này có khả năng loại bỏ khí hàn, kháng khuẩn cho cơ thể, trợ điều trị cảm lạnh rất tốt. Ngoài ra, loại hạt này còn có tác dụng giảm đầy bụng, khó tiêu, chống táo bón, điều hòa và kích thích hệ tiêu hóa ổn định, giảm đau dạ dày và các bệnh về đường ruột. Sử dụng loại hạt này với lượng vừa đủ trong các món ăn sẽ góp phần xây dựng một hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

Bài viết vừa chia sẻ đến mọi người những thông tin về hạt kén, một loại gia vị quen thuộc vùng Tây Bắc. Loại hạt này có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, bạn có thể sử dụng như một loại gia vị thường ngày để tăng hương vị cho món ăn. 

>>> Xem thêm: Nguồn gốc, đặc điểm nhận biết và hình ảnh cây đan sâm

– Thông tin tham khảo được Bác sĩ nông nghiệp tổng hợp –