Lĩnh vực:
Chứng khoán

Giải thích thuật ngữ

Cổ phiếu thưởng

Cổ phiếu thưởng là gì?

Cổ phiếu thưởng là cổ phiếu tặng thêm cho các cổ đông hiện tại của doanh nghiệp dựa trên số cổ phần mỗi người đang sở hữu mà không phát sinh chi phí bổ sung. Về bản chất đây là những khoản thu nhập tích lũy của công ty không được đưa ra dưới dạng cổ tức, nhưng được chuyển đổi thành cổ phiếu miễn phí.

Ưu điểm:

• Cổ đông được đăng ký quyền ưu tiên sở hữu
• Giá bán hấp dẫn

Nhược điểm:

• Giới hạn người mua
• Có trường hợp không thể chuyển nhượng (do doanh nghiệp quy định)
• Khó giao dịch công khai
• Tiềm ẩn nhiều rủi ro khi giá cổ phiếu rẻ (giảm giá để đánh vào tâm lý nhà đầu tư ít vốn, sau khi họ bị thu hút thì giá tăng lên)

Sau khi công bố về các đợt phát hành cổ phiếu, thị giá của VND vẫn đang tích cực ở ngưỡng trung bình 78.000 đồng/cổ phiếu, tăng khoảng 6,5 lần so với thời điểm đầu năm 2021.

Điều kiện phát hành cổ phiếu thưởng

Cổ phiếu thưởng thường được bán cho các cổ đông hiện hữu. Theo đó công ty tiến hành tăng thêm số lượng cổ phần theo quy định được chào đón trên thị trường hoặc bán toàn bộ cho tất cả cổ đông dựa theo tỷ lệ mà họ đang sở hữu. Đối với trường hợp chào bán cho cổ đông hiện hữu mà không phải các những doanh nghiệp cổ phần đại chúng thì điều kiện phát hành sẽ bao gồm:

• Công ty tiến hành thông báo bằng văn bản – mẫu phiếu đăng ký mua cổ phiếu, gửi đến cổ đông theo địa chỉ thường trú/địa chỉ liên lạc đã ghi trong sổ đăng ký cổ đông với thời gian chậm nhất là 15 ngày trước khi kết thúc thời hạn được thực hiện đăng kí mua theo thời gian quy định. Nếu phiếu đăng ký mua của cổ đông không được gửi đến công ty đúng hạn thì sẽ không được nhận quyền ưu tiên sở hữu cổ phiếu thưởng. Ngược lại, những người đã đáp ứng đủ yêu cầu mua thì có thể chuyển quyền mua cho người khác.
• Khi lượng cổ phiếu dự kiến chào bán không đăng ký mua hết, Hội đồng Quản trị có quyền được chào bán các cổ phiếu (được phép giao dịch) cho những cổ đông khác.
• Cổ phiếu được tính là hoàn tất bán khi được thanh toán đầy đủ. Người mua cổ phiếu thưởng sẽ trở thành một trong những cổ đông tính từ thời điểm được ghi thông tin vào sổ đăng ký cổ đông.
• Cổ phiếu được thanh toán đầy đủ thì công ty phải tiến hành phát hành và thực hiện trao cổ phiếu cho người mua. Theo quy định, công ty có thể bán cổ phần mà không phải thực hiện việc trao cổ phiếu.

Ý nghĩa của cổ phiếu thưởng

Ý nghĩa cơ bản và chính xác của cổ phiếu thưởng phải được nhìn nhận ở cả góc độ nhà đầu tư và công ty cổ phần.

• Đối với nhà đầu tư: Cổ phiếu thưởng mang lại nguồn lợi cho cổ đông. Theo các nhà phân tích giá trị hay cơ bản thì việc thực hiện chia tách cổ phiếu thưởng không có mấy tác dụng. Ngược lại, những nhà phân tích về kỹ thuật cho rằng khi thực hiện phát hành cổ phiếu thưởng, doanh nghiệp đã có tác động rất mạnh mẽ đến tâm lý của nhà đầu tư trong ngắn hạn. Cụ thể là tính thanh khoản được nâng cao nếu cổ phiếu có giá trị cao.
• Đối với công ty: Ngoài mục đích tăng thêm vốn điều lệ và năng lực tài chính, công ty sẽ có cơ hội tiếp cận với các khoản vay lớn để phục vụ cho cho việc mở rộng hoạt động kinh doanh, sản xuất của công ty. Bên cạnh đó, nếu áp dụng chia cổ phiếu thưởng cho cổ đông sẽ giúp họ tránh được thuế thu nhập cá nhân (tuỳ trường hợp).

Ví dụ: Vào cuối tháng 8 đầu tháng 9 vừa qua,

Vào cuối tháng 8 đầu tháng 9 vừa qua, Tập đoàn Đất Xanh (DXG) đã thông báo về quyết định phân bổ quyền trong đợt phát hành hơn 77,7 triệu cổ phiếu thưởng nhằm tăng vốn điều lệ. Tỷ lệ thực hiện là 100:15 (1 cổ phiếu là 1 quyền, cổ đông sở hữu 100 quyền được nhận 15 cổ phiếu mới), nguồn vốn thực hiện được lấy từ lợi nhuận sau thuế chưa phân phối tính tại thời điểm 31/12/2021 theo báo cáo tài chính hợp nhất. Sau khi hoàn tất, DXG dự kiến sẽ tăng vốn điều lệ từ 5.200 tỷ đồng lên 5.978 tỷ đồng.

Tương tự như DXG, VNDIRECT (VND) cũng dự kiến phát hành gần 348 triệu cổ phiếu thưởng, tương ứng tỷ lệ 80%, cổ đông sở hữu mỗi 10 cổ phiều được quyền nhận 8 cổ phiếu phát hành thêm. Tổng giá trị số cổ phiếu thưởng này là gần 3.480 tỷ đồng, được trích từ nguồn vốn chủ sở hữu gồm thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối và các quỹ khác. Thời gian thực hiện theo kế hoạch là trong năm 2021 và/hoặc 2022 sau khi có chấp thuận từ Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước.

Những câu hỏi thường gặp về cổ phiếu thưởng

Tương tự như những loại cổ phiếu khác, cổ phiếu thưởng cũng có một số câu hỏi thường được nhà đầu tư quan tâm, cụ thể như sau:

1. Những trường hợp nào được sở hữu cổ phiếu thưởng?

Không phải bất kỳ ai cũng sẽ được nhận cổ phiếu thưởng. Thay vào đó, cổ phiếu này chỉ được dành cho các đối tượng là:

• Những người đóng góp vào doanh nghiệp: Là khi công ty dùng cổ phiếu thưởng để thưởng cho cán bộ, công nhân viên có những đóng góp nhất định, đáng ghi nhận đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh và phát triển của công ty. Cổ phiếu thưởng thường lấy từ nguồn cổ phiếu quỹ của doanh nghiệp. Lúc này tổng giá trị về sổ sách không thay đổi nhưng lợi ích của người sở hữu được tăng lên rõ rệt (thông qua tỷ lệ sở hữu đối với công ty). Ngược lại, người không được nhận cổ phiếu thưởng thì tỷ lệ sở hữu của họ sẽ bị giảm.
• Cổ đông của doanh nghiệp: Là khi tất cả cổ đông sẽ được nhận cổ phiếu thưởng mới theo tỷ lệ nhất định. Về bản chất hành động này không làm tăng vốn sở hữu mà chỉ là chuyển đổi, cân đối giữa các khoản mục được quy định trên Bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp.

Cổ phiếu thưởng dùng để khuyến khích nhân viên có cống hiến to lớn

2. Cổ phiếu thưởng có giống với cổ tức hay không?

Xét ở trường hợp số 2 như trên – cổ phiếu thưởng dành cho tất cả cổ đông. Lúc này thay vì nhận cổ tức/tiền mặt thì họ sẽ nhận cổ phiếu thưởng. Trong đó việc thực hiện trả cổ tức tại Việt Nam sẽ thuộc quyền của Đại Hội đồng Cổ đông, thường được tiến hành từ 1-2 lần/năm thông qua các hình thức:

• Trả bằng tiền mặt: Hình thức thường gặp và được yêu thích nhất vì là “tiền tươi thóc thật”. Đây cũng là minh chứng cho tình hình tài chính đang được điều hoà tốt của doanh nghiệp. Tuy nhiên nó cũng có khuyết điểm là giảm lượng tiền cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh của công ty.
• Trả bằng cổ phiếu: Công ty sẽ phát hành thêm các loại cổ phiếu để chi trả cho cổ đông thay vì thanh toán cổ tức bằng tiền mặt nhằm giữ lại tiền mặt cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh.
• Trả bằng cổ phiếu thưởng: Xét về bản chất sẽ giống như hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu bên trên.

Ngoài ra, cổ tức còn được trả bằng công cụ nợ (cổ tức nghĩa vụ) như giấy khất nợ, tài sản (được cam kết là cổ tức được chi trả vào một ngày nào đó trong tương lai).

3. Người sở hữu cổ phiếu có phải đóng thuế hay không?

Theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP và Thông tư 111/2013/TT-BTC thì khi chào báo cổ phiếu trong thường hợp có hoạt động nhận thưởng/hoạt động nhận cổ tức bằng các cổ phiếu cùng loại ( gọi chung là cổ phiếu thưởng) phải đóng thuế thu nhập cá nhân.

Mục d, điều 11 thuộc Thông tư 111/2013/TT-BTC đã ghi rõ khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu thưởng thì chưa phải thực hiện nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên khi tiến hành hoạt động chuyển nhượng đối với số cổ phiếu này thì cá nhân phải đóng thuế thu nhập đối với khoản tiền có được từ đầu tư vốn và hoạt động chuyển nhượng chứng khoán. Nói cách khác, tất cả cổ tức được trả bằng cổ phiếu thưởng nếu chuyển nhượng đều phải đóng thuế thu nhập cá nhân.

Theo đó, số thuế thu nhập cá nhân phải đóng là 5% của mệnh giá (10.000 đồng) nếu như giá giao dịch khi chuyển nhượng cao hơn và 5% của giá giao dịch nếu giá giao dịch chuyển nhượng nhỏ hơn 10.000 đồng. Do cùng được tính trên 5% mệnh giá nên thực tế số thuế của việc nhận cổ thức bằng cổ phiếu thưởng gần như không khác biệt với nhận cổ tức bằng tiền mặt.

Sở hữu cổ phiếu thưởng không đóng thuế thu nhập cá nhân

4. Liệu có nên đầu tư cổ phiếu thưởng?

Tuy có ưu điểm về quyền sở hữu, giá bán hay giảm thuế thu nhập cá nhân nhưng cổ phiếu thưởng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro về khả năng giao dịch, thanh khoản hoặc đầu tư. Khách mua đặc biệt là nhà đầu tư ít vốn sẽ dễ dàng vướng vào “bẫy” thị trường hoặc từ chính doanh nghiệp phát hành. Vì vậy tuỳ theo nhu cầu, khả năng tài chính hay phán đoán cơ hội, nhà đầu tư có thể cân nhắc. Trong trường hợp nếu muốn thử sức, quý vị có thể căn cứ vào số cổ tức được chi trả để tính ra lãi suất hiện thời để có thêm tiêu chí để suy xét.