Cổ phiếu quỹ là gì? Đặc điểm và quy định về cổ phiếu quỹ

Trong các loại cổ phiếu trên thị trường chứng khoán thì cổ phiếu quỹ là loại cổ phiếu đặc biệt bởi nó được chính tổ chức phát hành ra mua lại và nắm giữ giống như các nhà đầu tư khác. Chắc hẳn rất nhiều nhà đầu tư chưa hiểu rõ về cổ phiếu quỹ là gì cũng như có nhiều thắc mắc đối với loại cổ phiếu này. Vậy nên hôm nay chủ đề của bài viết sẽ xoay quanh cổ phiếu quỹ: khái niệm cổ phiếu quỹ là gì, cổ phiếu quỹ tiếng Anh là gì, cách hạch toán cổ phiếu quỹ, quy định về cổ phiếu quỹ, đặc điểm của cổ phiếu quỹ, cổ phiếu quỹ có những lợi ích và hạn chế như thế nào và khi giao dịch cổ phiếu quỹ cần lưu ý những điều gì? Tất cả sẽ được lý giải và làm rõ ngay sau đây!

cổ phiếu quỹ là gì

Cổ phiếu quỹ là gì?

Cổ phiếu quỹ tiếng Anh là gì? Trong tiếng Anh cổ phiếu quỹ được gọi là Treasury Stock.

Cổ phiếu quỹ là loại cổ phiếu đặc biệt mà được phát hành bởi công ty cổ phần đại chúng, sau đó lại được mua lại bởi chính công ty đó từ nguồn vốn của họ. Cổ phiếu quỹ là một hình thức công ty tạo ra kênh đầu tư cho chính mình đồng thời là cách để công ty điều tiết giá cổ phiếu. Loại cổ phiếu này không được tính trong các cổ phiếu đang lưu hành.

Đây là một hình thức mua bán cổ phiếu được sự cho phép và thừa nhận bởi pháp luật và thông lệ quốc tế.

Mục cổ phiếu quỹ được thể hiện ngay trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp, phản ánh số lượng cổ phiếu mà công ty đang nắm giữ. Cổ phiếu quỹ được hình thành khi công ty đại chúng thực hiện việc mua lại số cổ phiếu đang lưu hành trên thị trưởng hoặc có thể trong một tình huống cụ thể nào đó. Việc doanh nghiệp mua một số lượng lớn cổ phiếu quỹ cũng giúp phản ánh doanh nghiệp có một nguồn tiền mặt dồi dào.

Đặc điểm nhận biết cơ bản của cổ phiếu quỹ

Bản chất cổ phiếu quỹ là cổ phiếu của chính doanh nghiệp, nhưng các cổ đông – những người nắm giữ cổ phiếu phổ thông là chủ của doanh nghiệp đó. Do đó cổ phiếu quỹ được xem như cổ phiếu chung cho tất cả cổ đông và tương ứng theo tỷ lệ phần trăm mà nhà đầu tư nắm giữ. Một số đặc điểm của cổ phiếu quỹ nổi bật nhất là:

Cổ phiếu quỹ không được trả cổ tức bằng tiền
Cổ phiếu quỹ không được thưởng hoặc trả cổ tức bằng cổ phiếu
Cổ phiếu quỹ không được quyền biểu quyết các vấn đề quan trọng trong công ty
Cổ phiếu quỹ không được mua cổ phiếu mới hoặc cổ phiếu ưu đãi của công ty
Cổ phiếu quỹ không được tính vào thu nhập trên cổ phiếu (EPS)
Cổ phiếu quỹ không được nhận lại phần vốn khi công ty thanh lý tài sản sau khi giải thể hoặc phá sản
Tổng số cổ phiếu quỹ được quy định không vượt quá tỷ lệ vốn hóa
Công ty sau khi mua cổ phiếu quỹ xong có thể tiến hành hủy cổ phiếu hoặc giữ lại và bán ra thị trường nếu cần vốn
Doanh nghiệp không cần ghi nhận lãi lỗ khi mua hoặc bán cổ phiếu quỹ mà chỉ cần ghi nhận tăng hoặc giảm nguồn vốn và thặng dư vốn cổ phần

Mục Lục

Quy định về cổ phiếu quỹ

Theo quy định công ty không được mua lại quá 30% trên tổng số cổ phần phổ thông đã bán ra, và được mua lại một phần hoặc toàn bộ số cổ phần ưu đãi cổ tức đã bán ra, cụ thể quy định như sau:

Hội đồng quản trị của công ty có quyền quyết định việc mua lại cổ phiếu với số lượng không vượt quá 10% trên tổng số cổ phiếu của từng loại đã được chào bán ra công chúng trong vòng 12 tháng.
Giá mua lại cổ phần được Hội đồng quản trị quyết định. Gía mua lại của cổ phần phổ thông được quy định không được cao hơn giá thị trường của chúng tại thời điểm được mua lại.
Công ty có thể thực hiện mua lại cổ phần của từng cổ đông với số lượng tương ứng theo tỷ lệ nắm giữ cổ phần của họ trong công ty. Việc quyết định mua lại cổ phần của cổ đông phải được công ty thông báo đến tất cả cổ đông trong thời hạn 30 ngày tính từ ngày thông qua quyết định này. Các cổ đông đồng ý bán lại cổ phần của mình phải thực hiện gửi chào bán cổ phần đến công ty cũng trong thời hạn 30 ngày.

Điều kiện để mua lại cổ phiếu quỹ

Nguồn vốn đủ để giao dịch mua lại cổ phiếu quỹ căn cứ theo báo cáo tài chính gần nhất đã được kiểm toán theo đúng quy định.
Trong trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ sử dụng nguồn thặng dư quỹ đầu tư phát triển, vốn cổ phần, quỹ khác để mua lại cổ phiếu quỹ thì nguồn vốn thực hiện giao dịch được căn cứ theo báo cáo tài chính của công ty mẹ.
Trong trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ sử dụng nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối của công ty để mua lại cổ phiếu quỹ thì nguồn vốn thực hiện giao dịch được quy định không vượt quá mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trong báo cáo tài chính hợp nhất đã được kiểm toán.
Nếu nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối được sử dụng để mua lại cổ phiếu quỹ thấp hơn nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trong báo cáo tài chính hợp nhất và cao hơn nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trong báo cáo tài chính của công ty mẹ thì theo quy định, công ty mẹ chỉ được phép sử dụng nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối để mua lại cổ phiếu quỹ sau khi thực hiện điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về cho công ty mẹ.

Điều kiện để bán cổ phiếu quỹ

Sau 6 tháng kể từ ngày kết thúc của đợt mua lại cổ phiếu quỹ gần nhất thì công ty đại chúng mới được bán cổ phiếu quỹ. Nếu công ty đại chúng bán cổ phiếu quỹ để làm cổ phiếu thưởng cho nhân viên công ty hoặc công ty chứng khoán mua lại cổ phần của mình để sửa lỗi giao dịch thì việc bán cổ phiếu quỹ có thể được thực hiện sớm hơn.
Phải có quyết định của Hội đồng quản trị nhằm thông qua phương án bán cổ phiếu quỹ cụ thể đồng thời nêu rõ ràng thời gian thực hiện cũng như nguyên tắc xác định giá thì việc bán cổ phiếu quỹ mới được thực hiện.
Khi công ty đại chúng bán cổ phiếu quỹ phải có công ty chứng khoán được chỉ định thực hiện việc giao dịch bán.

Cách thức thực hiện mua bán cổ phiếu quỹ trên thị trường

Đối với công ty đại chúng có cổ phiếu được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán khi thực hiện mua lại hoặc bán cổ phiếu quỹ sẽ phải thực hiện theo quy định của Sở giao dịch chứng khoán về giao dịch. Còn với công ty đại chúng có cổ phiếu chưa được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán thì khi thực hiện mua lại cổ phiếu quỹ sẽ phải thông qua công ty chứng khoán đã được chỉ định.

Nguyên tắc xác định giá mua bán cổ phiếu quỹ

Có 2 phương thức phổ biến để thực hiện mua bán cổ phiếu quỹ đó là phương thức khớp lệnh và phương thức thỏa thuận theo nguyên tắc như sau:

Giá đặt mua nhỏ hơn hoặc bằng tổng của giá tham chiếu và tích của 50% biên độ dao động giá cổ phiếu với giá tham chiếu
Giá đặt bán lớn hơn hoặc bằng hiệu giữa giá tham chiếu trừ đi tích của 50% biên độ dao động giá cổ phiếu với giá tham chiếu

Trong mỗi ngày giao dịch, các công ty đăng ký giao dịch thực hiện giao dịch mua bán cổ phiếu quỹ bằng phương thức khớp lệnh chỉ được đặt lệnh giao dịch với tổng khối lượng được quy định là tối thiểu 3% và tối đa 10% trên khối lượng giao dịch đã được đăng ký.

Hướng dẫn hạch toán cổ phiếu quỹ

Dưới đây là hướng dẫn hạch toán một số nghiệp vụ kinh tế của cổ phiếu quỹ, căn cứ theo nguyên tắc kế toán tài khoản 419 – cổ phiếu quỹ và một số các tài khoản liên quan; đồng thời căn cứ theo nội dung phản ánh và kết cấu của tài khoản 419 và một số các tài khoản liên quan:

Nghiệp vụ mua lại cổ phiếu quỹ do chính công ty đã phát hành:

– Khi các thủ tục mua lại số cổ phiếu quỹ do chính công ty phát hành đã được hoàn tất theo luật định, bước tiếp theo kế toán sẽ thực hiện thủ tục thanh toán tiền cho các cổ đông công ty theo mức giá thoả thuận mua, bán sau đó nhận cổ phiếu về, ghi:

Nợ TK 419 – Cổ phiếu quỹ (mức giá mua lại cổ phiếu quỹ)

Có các TK 111, 112.

– Khi phát sinh chi phí liên quan trực tiếp đến việc mua lại cổ phiếu trong quá trình thực hiện giao dịch mua lại cổ phiếu quỹ, ghi:

Nợ TK 419 – Cổ phiếu quỹ

Có các TK 111, 112.

Nghiệp vụ tái phát hành cổ phiếu quỹ:

– Khi doanh nghiệp thực hiện tái phát hành cổ phiếu quỹ với mức giá cao hơn so với mức giá mua lại thực tế, ghi:

Nợ các TK 111,112 (tổng giá thanh toán để tái phát hành cổ phiếu quỹ)

Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ (mức giá mua lại cổ phiếu quỹ thực tế)

Có TK 411 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu (4112) (số tiền chênh lệch giữa mức giá tái phát hành và mức giá mua lại cổ phiếu quỹ thực tế).

– Khi doanh nghiệp thực hiện tái phát hành cổ phiếu quỹ ra thị trường với mức giá thấp hơn so với mức giá mua vào cổ phiếu quỹ thực tế, ghi:

Nợ các TK 111,112 (tổng giá thanh toán để tái phát hành cổ phiếu quỹ)

Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần (số tiền chênh lệch giữa mức giá tái phát hành với mức giá mua lại cổ phiếu quỹ thực tế)

Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ (mức giá mua lại cổ phiếu quỹ thực tế).

Khi doanh nghiệp thực hiện huỷ bỏ số cổ phiếu quỹ, ghi:

Nợ TK 4111 – Vốn góp của chủ sở hữu (mệnh giá của số cổ phiếu quỹ bị huỷ bỏ)

Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần (mức giá mua lại cổ phiếu quỹ cao hơn so với mệnh giá)

Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ (mức giá mua lại cổ phiếu quỹ thực tế)

Có TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần (mức giá mua lại thấp hơn so với mệnh giá).

Khi Hội đồng quản trị (đã thông qua Đại hội cổ đông) quyết định chia cổ tức bằng cổ phiếu quỹ:

– Trường hợp mức giá phát hành cổ phiếu quỹ tại ngày doanh nghiệp trả cổ tức bằng cổ phiếu cao hơn so với mức giá mua vào thực tế của cổ phiếu quỹ, ghi:

Nợ TK 421- Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (mức giá phát hành cổ phiếu quỹ)

Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ (theo mức giá mua lại cổ phiếu quỹ thực tế)

Có TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần (số tiền chênh lệch giữa mức giá mua lại cổ phiếu quỹ so với mức giá phát hành cổ phiếu quỹ tại ngày trả cổ tức).

– Trường hợp mức giá phát hành cổ phiếu quỹ tại ngày doanh nghiệp trả cổ tức bằng cổ phiếu thấp hơn so với mức giá mua vào thực tế của cổ phiếu quỹ, ghi:

Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (mức giá phát hành cổ phiếu quỹ)

Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần (số tiền chênh lệch giữa mức giá mua lại cổ phiếu quỹ với mức giá phát hành tại ngày trả cổ tức).

Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ (theo mức giá mua cổ phiếu quỹ thực tế).

Lợi ích doanh nghiệp nhận được khi mua lại cổ phiếu quỹ

Sau khi đã nắm được cổ phiếu quỹ là gì cũng như quy định về cổ phiếu quỹ, tiếp theo chúng ta tìm hiểu những lợi ích doanh nghiệp nhận được khi mua lại cổ phiếu quỹ, bao gồm các lợi ích chính sau đây:

Lợi ích đầu tiên là lấy được niềm tin của các cổ đông cũng như các nhà đầu tư trên thị trường rằng cổ phiếu đang đánh giá thấp và xứng đáng để đầu tư, từ đó giúp kích cầu tăng giá cổ phiếu lên.
Việc mua lại cổ phiếu quỹ giúp trấn an các cổ đông nếu như cổ phiếu giảm sâu, đảm bảo cho cổ đông thấy công ty vẫn đang hoạt động tốt.
Nhờ việc mua cổ phiếu quỹ trên thị trường mà ảnh hưởng đến thị trường giúp cho giá cổ phiếu tăng lên hoặc kiểm soát tốt được độ giảm giá của cổ phiếu đồng thời khiến tình hình giao dịch cổ phiếu trở nên sôi động hơn.
Khi công ty mua lại cổ phiếu quỹ, đồng nghĩa với việc số lượng cổ phiếu đang lưu hành giảm xuống từ đó tăng thu nhập trên mỗi cổ phiếu, EPS tăng lên dẫn đến giá cổ phiếu cũng tăng lên.
Công ty kỳ vọng vào việc giá cổ phiếu tăng và đây có thể xem như là một cơ hội đầu tư hơn so với việc đầu tư sang chỗ khác.
Công ty cũng có thể mua lại cổ phiếu quỹ cho mục đích thưởng cho nhân viên thay vì phát hành ESOP.

Thực tế việc mua lại cổ phiếu quỹ là một việc tốt cho doanh nghiệp, bởi công ty cho rằng cổ phiếu của họ đang bị định giá thấp. Đồng thời việc mua lại cổ phiếu cũng giúp giảm lượng cổ phiếu lưu hành từ đó với cùng mức lợi nhuận thì lợi nhuận của mỗi cổ phiếu lại tăng, tức các chỉ số EPS và các chỉ số khác được cải thiện mặc dù vẫn có những hạn chế riêng.

Nhược điểm của cổ phiếu quỹ là gì?

Việc giao dịch cổ phiếu quỹ có thể có những nhược điểm như thế nào? Sau đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những nhược điểm đáng chú ý nhất của cổ phiếu quỹ:

Cổ phiếu quỹ có thể rơi vào trạng thái bị lạm dụng, làm mất đi sự an toàn tài chính ảnh hưởng lớn đến các chủ nợ hoặc có thể xảy ra trường hợp ban lãnh đạo công ty mua cổ phiếu quỹ từ một số đối tượng cá nhân nhất định gây hại đến lợi ích của các cổ đông.
Việc giao dịch cổ phiếu quỹ có thể dẫn đến nguồn tiền dành cho hoạt động sản xuất kinh doanh bị giảm.
Khi công ty thực hiện mua cổ phiếu quỹ và giá của cổ phiếu rất có thể sẽ bị giảm tiếp.
Việc mua lại cổ phiếu quỹ có thể khiến nhà đầu tư cho rằng doanh nghiệp có cơ hội tăng trưởng rất thấp.

Nhà đầu tư đặc biệt là các nhà đầu tư nhỏ cần chú ý một số điều sau khi doanh nghiệp thông báo sẽ mua lại cổ phiếu quỹ:

Xem xét số lượng cổ phiếu được mua.
Giá mua cổ phiếu?
Doanh nghiệp có đủ tiền mua không?
Hình thức mua là thỏa thuận hay khớp lệnh?
Lịch sử vận hành doanh nghiệp của ban lãnh đạo như thế nào?

Một rủi ro có thể xảy ra cho nhà đầu tư đó là một số doanh nghiệp giăng bẫy họ bằng các thông báo mua cổ phiếu quỹ nhưng lại chơi đòn gió, không mua nữa.

Thông thường khi doanh nghiệp thông báo mua cổ phiếu quỹ thì cổ phiếu sẽ có xu hướng tăng lên. Khi đó nếu bạn mua cổ phiếu thì là một cách mua không tốt, bạn cần xem xét cổ phiếu đó có đáp ứng các tiêu chí đầu tư của bạn hay không.

Một số điều cần lưu ý khi đầu tư cổ phiếu quỹ

Việc nắm được những quy tắc thực hiện giao dịch cổ phiếu là việc rất quan trọng bên cạnh việc am hiểu về từng loại cổ phiếu để có thể đầu tư thành công. Khi giao dịch cổ phiếu quỹ, nhà đầu tư nên lưu ý một số điều quan trọng sau đây:

Thực chất cổ phiếu quỹ là cổ phiếu của các doanh nghiệp bị thoái vốn. Tuy nhiên các công ty vẫn giữ lại cổ phiếu này để sử dụng khi cần.
Khi có sự đồng ý của hội đồng cổ đông thì cổ phiếu quỹ hoàn toàn có thể bị hủy bỏ để giảm vốn điều lệ xuống.
Tương tự như các loại cổ phiếu chưa phát hành thì cổ phiếu quỹ cũng có thể được phát hành bất cứ khi nào.
Một lượng vốn nhất định sẽ bị giảm đi sau khi công ty mua lại cổ phiếu quỹ do đó trách nhiệm của chủ doanh nghiệp là tính toán thật kỹ về sự sụt giảm này đồng thời có những phương án dự phòng để không làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty.

Như vậy bài viết hôm nay đã đem đến cho các nhà đầu tư những kiến thức xoay quanh chủ đề cổ phiếu quỹ là gì, các quy định về cổ phiếu quỹ, cũng như giải đáp các thắc mắc về cổ phiếu quỹ như lợi ích doanh nghiệp nhận được khi mua lại cổ phiếu quỹ, nhược điểm của cổ phiếu quỹ là gì. Với một số lưu ý khi đầu tư cổ phiếu quỹ được chúng tôi tổng hợp lại ở cuối bài viết hy vọng rằng nhà đầu tư sẽ có cho mình quyết định lựa chọn đầu tư sáng suốt và đúng đắn.