Chứng khoán là gì? Tìm hiểu chứng khoán cho người mới bắt đầu

Hiện nay chứng khoán là gì? Hay đầu tư trên thị trường chứng khoán đang được rất nhiều người quan tâm tìm hiểu. Chính thức đi vào hoạt động từ năm 2000, trải qua hơn 20 năm vận hành và phát triển, đến nay thị trường chứng khoán Việt Nam đã thực sự trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế. Cùng với đó thị trường chứng khoán ngày càng thu hút đông đảo các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài với sự phát triển đột phá cả về số lượng và chất lượng nhà đầu tư.

tìm hiểu chứng khoán cho người mới bắt đầu? Những thuật ngữ và khái niệm cơ bản trong chứng khoán? Cũng như những lợi ích của chứng khoán đối với nền kinh tế và nhà đầu tư, những thứ cần chuẩn bị để tham gia vào thị trường đầu tư chứng khoán.

Chứng khoán là gì?

Chứng khoán tiếng anh là Securities, quý bạn có thể hiểu khái niệm chứng khoán qua một số cách hiểu phổ biến nhất dưới đây:

Chứng khoán là một loại bằng chứng xác thực quyền sở hữu cũng như lợi ích hợp pháp của người nắm giữ chứng khoán đối với một phần tài sản hay phần vốn của tổ chức phát hành chứng khoán đó. Chứng khoán có thể được phát hành dưới 2 dạng phổ biến đó là: dạng chứng chỉ hoặc dạng phi vật thể bằng cách ghi chép kế toán nhờ vào phương tiện điện tử.

Chứng khoán bao gồm những gì

• Cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, trái phiếu;

• Quyền mua cổ phần, quyền chọn mua, quyền chọn bán, hợp đồng tương lai, chỉ số chứng khoán hoặc nhóm chứng khoán, chứng quyền;

• Hợp đồng góp vốn đầu tư;

• Các loại chứng khoán khác được quy định bởi Bộ tài chính.

Đặc điểm của chứng khoán

Đặc điểm hay thuộc tính của chứng khoán cũng rất đa dạng tùy thuộc vào các loại hình chứng khoán khác nhau.

Trong các thuộc tính của chứng khoán thì có 3 thuộc tính chung và nổi trội nhất đó là:

Chứng khoán có tính thanh khoản cao

Tính thanh khoản hay tính lỏng của tài sản là khả năng chuyển đổi tài sản đó thành tiền mặt. Tùy thuộc vào khoảng thời gian và phí cần thiết cho việc chuyển đổi cũng như rủi ro giảm sút giá trị của tài sản đó do chuyển đổi, ta sẽ đánh giá được tính thanh khoản của tài sản đó cao hay thấp. So với các tài sản khác thì chứng khoán có tính thanh khoản cao hơn, thể hiện qua khả năng chuyển đổi cao trên thị trường. Các loại hình chứng khoán khác nhau sẽ có khả năng chuyển đổi là khác nhau.

Tính rủi ro của chứng khoán

Các loại chứng khoán đều tồn tại những rủi ro tác động đến giá trị của chứng khoán. Có 2 loại rủi ro chính ảnh hưởng đến chứng khoán đó là: 

• Rủi ro có hệ thống hay rủi ro thị trường có tác động tới hầu hết hoặc toàn bộ các loại tài sản. Loại rủi ro này chịu sự ảnh hưởng đến từ các điều kiện kinh tế chung như: lạm phát, biến động tỷ giá hối đoái, lãi suất v.v.

• Rủi ro không có hệ thống là loại rủi ro có tác động đến chỉ một hoặc một nhóm nhỏ các tài sản. Loại rủi ro này thông thường sẽ liên quan tới điều kiện của tổ chức phát hành.

Mức độ rủi ro của các loại chứng khoán được sắp xếp theo thứ tự tăng dần là: Chứng khoán nợ (Trái phiếu), Chứng khoán vốn (Cổ phiếu) và cuối cùng là Chứng khoán phái sinh.

Tính sinh lời của chứng khoán

Một trong những thuộc tính của chứng khoán được quan tâm nhất khi tìm hiểu về chứng khoán đó là khả năng sinh lời. Tính sinh lời trong chứng khoán là khả năng đem lại lợi nhuận lớn cho nhà đầu tư trong tương lai. Lợi nhuận này có thể thu được từ lợi tức được phân chia hàng năm và việc tăng giá của chứng khoán trên thị trường.

Những thuật ngữ trong chứng khoán 

Việc nắm rõ chứng khoán là gì cũng như những thuật ngữ chứng khoán căn bản sẽ giúp ích rất nhiều cho các nhà đầu tư mới, nhất là với những người đang có nhu cầu tìm hiểu về chứng khoán. Điều đó giúp nhà đầu tư dễ dàng hiểu được những tài liệu về chứng khoán hay những phân tích, báo cáo tài chính từ đó theo dõi biến động thị trường hiệu quả và tiết kiệm thời gian hơn. Dưới đây là những thuật ngữ chứng khoán thường xuyên được sử dụng nhất phù hợp cho việc tìm hiểu về chứng khoán cơ bản, bao gồm định nghĩa về các loại hình chứng khoán phổ biến và một số thuật ngữ cơ bản khác:

– Cổ phiếu: là một loại chứng khoán chứng nhận cho quyền sở hữu hợp pháp của người nắm giữ cổ phiếu đối với cổ phần của tổ chức phát hành cổ phiếu đó.

– Cổ phiếu phổ thông: Đây là một loại cổ phiếu mà người nắm giữ sẽ được doanh nghiệp chia cổ tức với mức chia phụ thuộc vào kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đó. Ngoài ra, người nắm giữ cổ phiếu phổ thông còn được quyền biểu quyết trong các quyết định của doanh nghiệp phát hành tại cuộc họp cổ đông. 

– Cổ phiếu ưu đãi cổ tức: Là phần lợi nhuận mà doanh nghiệp phát hành loại cổ phiếu này sẽ chia cho cổ đông sở hữu định kỳ hàng năm dưới 2 dạng chi trả là chi trả cổ tức tiền mặt và cổ tức cổ phiếu.

– Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại: Là một loại cổ phiếu mà doanh nghiệp phát hành phải hoàn lại cho người nắm giữ phần vốn đã góp khi người góp vốn cần lấy lại, hoặc tuân theo điều kiện được ghi trên cổ phiếu ưu đãi hoàn lại khi giao dịch. Người nắm giữ loại cổ phiếu này tuy nhiên lại không có quyền được biểu quyết tại các cuộc họp cổ đông của doanh nghiệp.

– Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết: Đây là một loại cổ phiếu chỉ dành riêng cho các cổ đông sáng lập của công ty nắm giữ hoặc phải được ủy quyền của chính phủ. Trong hoạt động biểu quyết thì cổ phiếu biểu quyết ưu đãi này được coi trọng hơn cổ phiếu phổ thông. 

– Cổ tức: Đây là phần lợi nhuận mà người nắm giữ cổ phiếu được doanh nghiệp chi trả dựa trên phần lợi nhuận còn lại của Doanh nghiệp sau thuế. Cổ tức có thể nhận dưới 2 hình thức là bằng tiền mặt hoặc bằng cổ phiếu.

– Cổ tức cố định: Là một loại cổ tức mà người sở hữu cổ phiếu được doanh nghiệp phát hành chia định kỳ hằng năm với mức chi trả cố định và không phụ thuộc vào tình hình hoạt động kinh doanh của Doanh nghiệp phát hành.

– Cổ tức thưởng: Là một loại cổ tức mà người sở hữu cổ phiếu được doanh nghiệp phát hành chia với mức chia phụ thuộc vào kết quả hoạt động kinh doanh của Doanh nghiệp.

– Trái phiếu: Là một loại hình chứng khoán xác nhận về nghĩa vụ phải trả nợ của doanh nghiệp hay chính quyền phát hành đối với người nắm giữ trái phiếu của doanh nghiệp hay chính quyền đó.

– Vốn hóa: Là giá trị tổng của số cổ phần do doanh nghiệp phát hành và được niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Các loại chứng khoán ở Việt Nam

Như vậy quý bạn đã rõ chứng khoán là gì tuy nhiên để nắm được các loại chứng khoán thì phải nắm được có những cách phân loại chứng khoán nào. Hiện nay để phân tách các loại hình chứng khoán có rất nhiều cách cũng như tiêu chí phân loại.

Ở bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu về cách phân loại chứng khoán phổ biến nhất đó là dựa theo tính chất huy động vốn. Theo đó có 3 loại chứng khoán chính mà người mới tìm hiểu về chứng khoán cần biết, đó là: 

Chứng khoán vốn

Chứng khoán vốn hay còn gọi là cổ phiếu, là một loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu hợp pháp của nhà đầu tư đối với một phần tài sản của doanh nghiệp phát hành. Nhà đầu tư sẽ trở thành cổ đông của doanh nghiệp phát hành chứng khoán đồng thời sẽ được hưởng các quyền lợi trong công ty như quyền được bỏ phiếu, quyền nhận cổ tức, quyền nhận tài sản thanh lý,…Trong các loại hình chứng khoán thì cổ phiếu có tính thanh khoản cao nhất. Cổ phiếu được biết đến với 2 loại chính:

• Cổ phiếu thường: Cổ phiếu thường xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư hay cổ đông với công ty. Cổ phiếu thường có đặc trưng là quyền quản lý, kiểm soát hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Trường hợp công ty phá sản, cổ đông sẽ được chia số tiền còn lại sau khi thanh toán các khoản nợ và cổ phiếu ưu đãi.

• Cổ phiếu ưu đãi: Cổ phiếu ưu đãi là một loại cổ phiếu có cổ tức được xác định bằng một khoản tiền nhất định đã được in trên cổ phiếu khi giao dịch hoặc được tính theo công thức tỷ lệ phần trăm cố định dựa vào mệnh giá của cổ phiếu. Lợi thế của cổ phiếu ưu đãi là sẽ được doanh nghiệp chi trả trước cổ phiếu thường. Tuy nhiên, cổ phiếu ưu đãi lại không có quyền quản lý, kiểm soát hoạt động doanh nghiệp hay tham gia bỏ phiếu.

Chứng khoán nợ

Chứng khoán nợ là một loại chứng khoán được phát hành bởi doanh nghiệp hoặc chính phủ. Người sở hữu chứng khoán nợ sẽ được đơn vị phát hành trả lãi và thanh toán nợ gốc vào thời điểm trái phiếu đáo hạn.

Trái phiếu là một loại chứng khoán tiêu biểu cho loại hình chứng khoán này.

Trái phiếu có thể được phân loại theo nhiều cách phổ biến dưới đây:

• Theo chủ thể phát hành: Trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu địa phương và trái phiếu chính phủ.

• Theo tính chất chuyển đổi: Trái phiếu không chuyển đổi và trái phiếu chuyển đổi.

• Theo hình thức trả lãi: Trái phiếu lãi cố định, trái phiếu chiết khấu và trái phiếu thả nổi.

Chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh là loại chứng khoán mà giá trị của chúng phụ thuộc vào yếu tố giá trị của tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở có thể là các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu,…hoặc hàng hóa như nông sản, kim loại, dầu mỏ,…

Chứng khoán phái sinh quy định việc mua bán, trao đổi tài sản cơ sở phải tuân thủ theo một số điều kiện đã được thỏa thuận trước như giá bán, thời điểm và phương thức giao dịch. Bao gồm 4 loại chính là: Hợp đồng quyền chọn, Hợp đồng tương lai, Hợp đồng kỳ hạn, Hợp đồng hoán đổi.

Lợi ích của thị trường chứng khoán

Quá trình phát triển của thị trường chứng khoán tại Việt Nam đã đóng góp nhiều lợi ích cho không chỉ các nhà đầu tư, các doanh nghiệp, mà cho cả nền kinh tế. Cùng tìm hiểu cụ thể những lợi ích của chứng khoán đối với từng đối tượng dưới đây:​

• Lợi ích của chứng khoán đối với nền kinh tế

Đối với nền kinh tế thì chứng khoán là công cụ đo lường sức mạnh hay tốc độ phát triển của nền kinh tế thông qua các chỉ số đo lường thị trường hay giá cổ phiếu.

Nhờ vào thị trường chứng khoán, chính phủ sẽ kiểm soát tốt hơn tình trạng hoạt động của nền kinh tế nói chung cũng như hoạt động của các công ty niêm yết nói riêng.

• Lợi ích của chứng khoán đối với doanh nghiệp

Thông qua hình thức phát hành các loại chứng khoán, các công ty đã có cơ hội thu hút được nhiều nguồn vốn dài hạn bên cạnh việc đi vay ngân hàng.

Đây chính là vai trò của chứng khoán đối với doanh nghiệp Việt Nam, giúp các công ty phát triển kinh doanh nhờ nguồn vốn dồi dào từ thị trường chứng khoán.

• Lợi ích của chứng khoán đối với nhà đầu tư

Thị trường chứng khoán được nhìn nhận là một kênh đầu tư cực kỳ tiềm năng hiện nay, nơi cung cấp các sản phẩm đầu tư phong phú, giúp giảm thiểu rủi ro nhờ sự đa dạng hóa danh mục đầu tư. Đây là lợi ích khi đầu tư chứng khoán cho các nhà đầu tư muốn gia tăng lợi nhuận từ nguồn vốn của mình.

Lựa chọn đầu tư vào các công ty ổn định, có xu hướng phát triển sẽ giúp nâng cao cơ hội tạo ra lợi nhuận cho các nhà đầu tư.

Thị trường chứng khoán là gì?

Thị trường chứng khoán được hiểu là một tập hợp bao gồm những người mua và người bán chứng khoán hoặc cổ phiếu. Thị trường chứng khoán hay còn gọi là sàn chứng khoán là nơi mà các hoạt động giao dịch mua bán, trao đổi các loại chứng khoán được diễn ra, hoạt động này có thể diễn ra tại sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua trung gian là các công ty môi giới chứng khoán.

Thị trường chứng khoán hoạt động như thế nào?

Theo Khoản 14 Điều 4 Luật Chứng khoán quy định, thị trường chứng khoán bao gồm các hoạt động: niêm yết, chào bán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán, kinh doanh, đầu tư chứng khoán, giao dịch, công bố thông tin, quản trị công ty đại chúng, và các hoạt động khác được quy định tại Luật này.

Tại Điều 4 của Luật này cũng chỉ ra, đầu tư chứng khoán là hoạt động mua, bán, nắm giữ chứng khoán của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán. Các cá nhân hay tổ chức tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán được gọi là nhà đầu tư.

Theo Điều 5 Luật Chứng khoán, thị trường chứng khoán hoạt động theo các nguyên tắc sau đây:

1. Hoạt động dựa trên sự tôn trọng quyền sở hữu, và các quyền khác đối với tài sản trong thị trường chứng khoán; quyền tự do mua bán, giao dịch, đầu tư, kinh doanh và cung cấp dịch vụ về chứng khoán của các tổ chức, cá nhân.

2. Đảm bảo tính công bằng, công khai và minh bạch.

3. Đảm bảo cho quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.

4. Tự chịu trách nhiệm về rủi ro khi tham gia thị trường chứng khoán.

Bên cạnh đó, theo Điều 6, Nhà nước đã và đang thực hiện các chính sách nhằm phát triển và quản lý thị trường chứng khoán, đó là:

• Tạo điều kiện thuận lợi và khuyến khích mọi cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước tham gia đầu tư và hoạt động trên thị trường chứng khoán nhằm mục đích huy động các nguồn vốn trung – dài hạn cho việc phát triển của kinh tế.

• Có những phương pháp để quản lý và kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo thị trường chứng khoán hoạt động một cách công bằng, công khai, minh bạch, rõ ràng, hiệu quả và an toàn cho các đối tượng tham gia.

• Thực hiện chiến lược đầu tư để hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, nâng cấp công nghệ thông tin hiện đại phục vụ mọi hoạt động của thị trường chứng khoán; đồng thời phát triển nguồn nhân lực cho ngành chứng khoán; chiến lược tuyên truyền và phổ biến kiến thức chứng khoán mở rộng đa dạng các đối tượng.

Vai trò của thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán không đơn giản chỉ là kênh kiếm tiền đen đỏ đơn thuần, mà ở đó tồn tại những đóng góp to lớn cho sự phát triển kinh tế đất nước. Dưới đây là những chức năng của chứng khoán mà người mới tìm hiểu về chứng khoán nên biết:

• Thị trường chứng khoán là kênh huy động nguồn vốn đầu tư chất lượng và dài hạn cho nền kinh tế cũng như các doanh nghiệp.

• Thị trường chứng khoán là kênh đầu tư tiềm năng cho dân chúng bên cạnh các kênh khác như kênh vàng, bất động sản, gửi ngân hàng,…

• Thị trường chứng khoán giúp minh bạch hóa các hoạt động sản xuất kinh doanh và thúc đẩy sự phát triển doanh nghiệp.

• Thị trường chứng khoán giúp chính phủ ra những quyết sách vĩ mô dựa trên cơ sở quản lý và kiểm soát được chặt chẽ tình hình hoạt động của nền kinh tế.

Như vậy có thể thấy vai trò của chứng khoán với sự phát triển nền kinh tế nước nhà là vô cùng quan trọng. Chính vì vậy hoạt động của thị trường chứng khoán tại Việt Nam ngày càng được nhà nước chú trọng đầu tư và thúc đẩy phát triển. 

Những điều cần biết khi chơi chứng khoán cho người mới

Người mới tham gia vào thị trường chứng khoán để có thể đầu tư hiệu quả sẽ cần rõ chứng khoán là gì và có những sự chuẩn bị kỹ càng về kiến thức, kỹ thuật phân tích, cũng như các yếu tố về vốn, thiết bị,…

Vậy hãy cùng chúng tôi điểm danh những yếu tố căn bản nhất cần chuẩn bị cho các nhà đầu tư mới ngay dưới đây:

• Vốn

Đầu tiên nhà đầu tư mới cần chuẩn bị một số vốn tùy thuộc vào mức tài chính cá nhân cũng như mục tiêu lợi nhuận của mình. Bên cạnh đó cũng cần xem xét mức độ rủi ro để cân nhắc số vốn phù hợp để tham gia thị trường chứng khoán.

• Thiết bị

Thiết bị là yếu tố thiết yếu thứ hai để bắt đầu đầu tư chứng khoán. Nhà đầu tư mới có thể chuẩn bị cho mình một thiết bị thông minh như smartphone, tablet hay laptop để đảm bảo việc giao dịch kịp thời nhất, cập nhật những thông tin về thị trường nhanh nhất.

• Thông tin

Trong quá trình đầu tư, việc cập nhật thông tin từ các nguồn chính xác, chuyên sâu là vô cùng quan trọng. Các nhà đầu tư mới cần tìm hiểu và lựa chọn cho mình những nguồn thông tin uy tín, có thể là những người đi trước, hay các chuyên gia hoặc các công ty tư vấn tài chính để có những quyết định đầu tư đúng đắn hơn.

• Kiến thức về chứng khoán

Dĩ nhiên khi bắt đầu với một thị trường đầu tư mới, nhà đầu tư sẽ cần trang bị nền tảng kiến thức thật đầy đủ để bảo vệ được nguồn vốn của mình cũng như hạn chế những rủi ro có thể xảy ra. Việc tìm hiểu về chứng khoán và trang bị kiến thức tốt sẽ giúp nhà đầu tư nắm vững được biến động thị trường, từ đó đầu tư hiệu quả hơn, tối ưu được lợi nhuận và đạt thành công bền vững trên thị trường này.

Lưu ý khi chơi chứng khoán

Là một kênh đầu tư tiềm năng với cơ hội lợi nhuận cao, tuy nhiên thị trường chứng khoán cũng tồn tại những rủi ro mà nhà đầu tư cần nắm được để có giải pháp phòng tránh. Dưới đây sẽ là tổng hợp những lưu ý quan trọng và cần thiết khi tìm hiểu chứng khoán cho người mới:

• Đầu tiên người mới cần học cách đọc các báo cáo tài chính; cách phân tích kinh tế vi mô, vĩ mô; cũng như tìm hiểu các kiến thức về chứng khoán thật kỹ càng

• Sau đó hãy nghiên cứu các loại chứng khoán và lựa chọn cho mình loại hình đầu tư chứng khoán phù hợp, có thể là cổ phiếu, trái phiếu hay chứng chỉ quỹ. Hãy lựa chọn cổ phiếu nếu bạn mong muốn cơ hội thu về lợi nhuận cao, ưa thích rủi ro và có mục tiêu tài chính lớn. Còn nếu không hãy ưu tiên lựa chọn trái phiếu hoặc chứng chỉ quỹ là con đường an toàn và chắc chắn hơn.

• Việc phân bổ danh mục đầu tư rất quan trọng. Hãy chắc chắn khả năng tài chính của mình để có những lựa chọn đúng đắn và hợp lý nhất.

• Có thể tìm hiểu và lựa chọn một nhà môi giới chứng khoán có kinh nghiệm lâu năm và uy tín nếu bạn chưa đủ tự tin một mình tham gia thị trường.

• Bạn luôn phải cập nhật và bám sát xu hướng, nắm bắt thông tin liên tục để phân tích thị trường chính xác, không bỏ lỡ cơ hội đầu tư hoặc gặp phải bất cứ rủi ro nào.

• Khi cần thiết hãy sẵn sàng cắt lỗ để đảm bảo nguồn vốn. Khi giao dịch ở trạng thái hoang mang bạn sẽ rất khó có thể đưa ra những quyết định đúng đắn.

Trên đây là những tổng hợp của Take Profit về kiến thức căn bản mà người mới tìm hiểu chứng khoán cần nắm vững. Các nội dung được thiết kế để những nhà đầu tư mới có thể dễ dàng hiểu và tiếp cận gần hơn với thị trường chứng khoán. Chứng khoán là một kênh đầu tư tiềm năng và đang có xu hướng ngày càng phát triển, cùng với đó cần rất nhiều điều kiện về kiến thức, kỹ năng, cũng như thái độ để có thể chiến thắng được trên thị trường này. Hy vọng qua bài viết này, bạn đọc sẽ hiểu biết sâu sắc hơn về chứng khoán là gì, các loại chứng khoán, lợi ích của chứng khoán, vai trò của chứng khoán cũng như có những sự chuẩn bị để tự tin hơn bước vào thị trường và có những thành công trong đầu tư tài chính.