Cây lát hoa – cây bóng mát cho gỗ quý – cây công trình

Cây Lát hoa – Từ vùng núi đá vôi đến vùng đất đô thị

Vốn có nguồn gốc từ nhiều nước châu Á, bao gồm cả Việt Nam, Lát hoa là loài cây gỗ rừng – cây thường xanh được trồng rộng rãi ở nhiều nơi ngoài vùng nguyên sản như Cameroon, Costa Rica, Nigeria, Puerto Rico, Nam Phi, Hoa Kỳ…

Ở Việt nam, Lát hoa thường phân bố tự nhiên ở các tỉnh Bắc miền Trung và
miền Bắc, từ Lạng Sơn đến Hà Tĩnh và hiện nay được trồng làm cây bóng mát hoặc
trồng thành rừng kinh tế ở một số nơi.

Lát hoa có thân thẳng, khi trưởng thành có thể cao 30 m, đường kính thân lên
tới cả 100 cm; lá kép lông chim 1 lần chẵn, cuống chung dài 30-40 cm, mang 7-10
đôi lá chét mọc cách hoặc gần đối, dài 10-12 cm, rộng 5-6 cm, hình xoan hay mũi
mác, đầu có mũi nhọn; hoa tự hình chùy ở đầu cành, mọc thẳng, về sau rủ dần
xuống và có lông; hoa hoa lưỡng tính, màu vàng nhạt, đài có lông, tràng 5 cánh
xòe rộng, mép cuốn lại, phủ lông mịn ở mặt ngoài. Cây ưa sáng, mọc chậm, lúc
nhỏ chịu bóng.  Tái sinh hạt tốt.

Chúng tôi là đơn vị chuyên cung cấp, bán cây lát hoa các loại để trồng cây công trình, sân vườn, đường phố, khu công nghiệp, khu đô thị. Các cây lát hoa kích cỡ nhỏ có đường kính gốc từ 4 cm đến 10 cm, các cây lát hoa nhỡ có đường kính từ 10 cm đến 20 cm, thích hợp trồng đường phố, khu công nghiệp, khu đô thị. Các cây lát hoa có kích cỡ lớn hơn từ 20 cm trở lên, thường thích hợp trồng khu đô thị, khu sân vườn có mức đầu tư lớn hơn, hoặc đòi hỏi tiến độ gấp, cần trồng để có cây xanh cảnh quan phủ xanh ngay. Hãy liên hệ với chúng tôi để có thêm thông tin chi tiết.

Có thể trồng cây Lát hoa cho nhiều mục đích khác nhau: trồng rừng kinh tế,
làm đai phòng hộ che chắn cho các trang trại cây ăn quả chuối, ổi, cam chanh…,
làm đai bao để phát triển bền vững vườn hộ và đặc biệt là tận dụng khả năng tỏa bóng và
ngoại hình tán lá đẹp để thiết kế trồng làm cây tôn tạo cảnh quan, cây xanh đô
thị. Do khi trưởng thành, cây có bạnh khá lớn nên chịu được gió
bão tốt, khá thích hợp với những tỉnh thành thường xuyên có gió bão vào mùa
đông, nhất là khu vực miền Trung. Tuy nhiên, cũng do gốc có bạnh nên chỉ thích
hợp với những vỉa hè rộng hoặc trồng trong công viên, khuôn viên công sở.

Lát hoa cho gỗ đẹp, từ màu sắc đến thớ và vân gỗ, nên rất được ưa chuộng. Gỗ
Lát hoa được dùng đóng đồ trang trí nội thất, đồ dùng gia dụng và cả đồ mộc mỹ
nghệ. Nhựa cây màu vàng trong suốt có thể dùng pha trộn với nhiều loại nhựa
khác để sử dụng. Hoa chứa chất nhuộm màu vàng và màu đỏ có thể nghiên cứu làm
chất màu thực phẩm. Lá non và vỏ thân chứa khoảng 15-22% ta-nanh có thể tận
dụng cho y học hoặc nhuộm sợi vải. Trong Y học, người ta dùng vỏ như một chất
gây se mạnh và thường dùng để hạ sốt.

Theo một số tài liệu thì Lát hoa thường mọc trên chân đất thoát nước tốt, ở
độ cao 300-800 m so với mực nước biển, nhiệt độ trung bình năm từ 2-43 oC,
lượng mưa 1.800-3.800 mm. Trước đây cũng có người cho rằng ở Việt Nam, lát hoa
chỉ mọc tốt ở những vùng núi đá vôi cao. Tuy thế, trong thực tế của nhiều năm
trở lại đây, cây Lát hoa đã được đựa trồng trên nhiều chân đất khác nhau, từ
đất thịt, thịt pha, cát pha, thậm chí trên vùng đất cát nghèo dinh dưỡng ở độ
cao dưới 100 m, vẫn thấy cây sinh trưởng, phát triển khá tốt.

Như vậy, đây là một nguồn gen quý cần được nghiên cứu bổ sung cho hệ thống
cây xanh đô thị, không chỉ cho các khu đô thị có nền đất thịt hoặc thịt pha mà
cả cho các khu đô thị vùng cát. Đó là việc làm có ý nghĩa “một công đôi việc”,
vừa phục vụ cảnh quan vừa góp phần bảo tồn một nguồn gen có giá trị.

Khi dẫn giống cần biết thêm rằng Lát hoa là một loài thuộc họ Xoan (Sầu
đông) – Meliaceae, với tên khoa học là Chukrasia tabularis. Thuộc loài
này, theo Gs. Phạm Hoàng Hộ (1993), từ Nghệ Tĩnh trở vào có nhiều thứ (variety,
variété, varietas) như Lát hoa Đồng Nai (Chukrasia tabularis var. dongnaiensis),
Lát hoa trái nhỏ (C. tabularis var. microcarpa), Lát hoa lá
lông (C. tabularis var. velutina). ..

Kỹ thuật trồng cây lát hoa.

A. Kỹ thuật tạo cây lát hoa con

1. Vườn ươm lát hoa

–         Gần nguồn
nước sạch đủ tưới quanh năm. Tránh dùng nước ao tù, nước đọng.

–         Mặt bằng
vườn ươm lát hoa tương đối bằng phẳng (không dốc quá 50), cao ráo thoát nước tránh úng
ngập. Có diện tích đủ lớn để dãn bầu hoặc phân loại cây con.

–         Tránh đặt
vườn ươm lát hoa nơi thung lũng hẹp thiếu ánh sáng hoặc đỉnh đồi có gió lùa.

–         Đất vườn ươm lát hoa có thành phần cơ giới cát pha hay thịt nhẹ, không dùng đất đã qua canh tác cây
nông nghiệp nhiều năm bị bạc mầu hoặc đã bị nhiễm sâu bệnh. Nếu đất vườn không
phải là đất tốt mới khai phá, phải lấy đất nơi khác để đóng bầu.

–         Phải có hàng
rào bảo vệ vườn ươm lát hoa chống súc vật phá hoại và người lấy trộm cây con.

2. Giống lát hoa.

2.1. Kỹ thuật thu hái lát hoa.

–         Cây lát hoa trồng 8
– 9 năm bắt đầu ra quả, nhưng thu hái ở các lâm phần từ 10 tuổi trở lên mới có
chất lượng hạt tốt. Chu kỳ sai quả: 2 – 3 năm, ở những năm này tỷ lệ cây ra quả
đạt 80 – 90%.

–         Thời gian
thu hái lát hoa: từ 10 /11 đến 30/11.

–         Chỉ thị độ
chín: Khi quả lát hoa chín vỏ mầu nâu nhạt, một số quả nứt để hạt bay ra bên ngoài. Hạt
và cánh hạt mầu cánh gián, nhân hạt chắc và có mầu trắng.

–         Thời gian
thu hái lát hoa tốt nhất là vào lúc lâm phần có từ 5 – 10% số cây có quả nứt, phải thu
sớm trước khi hạt phát tán.

2.2. Chế biến quả lát hoa.

–         Quả lát hoa khi thu
hái, hạt chưa tách. Hạt chỉ tách khi quả chín hoàn toàn.

–         Quả lát hoa thu hái
về phải ủ quả 2 đến 3ngày sau khi  phân
loại.

–         Đống ủ không
cao quá 50cm và phải để nơi thông gió. Mỗi ngày đảo 1 lần.

–         Khi quả lát hoa chín
có hiện tượng tự tách hạt, ta đem trải đều phơi dưới nắng để tách hạt. Hạt được
phơi 2 – 3 nắng, khi hạt đã khô sàng sảy có thể đem gieo ngay hoặc đem bảo
quản.

2.3. Bảo quản hạt lát hoa giống.

·        Trong điều
kiện thông thường:

–         Hạt lát hoa sau khi
phơi khô giữ ở độ ẩm 10 – 15% đem cất trong chum lọ có nút đậy kín để nơi
thoáng mát.

–         Kiểu bảo
quản này có thể duy trì sức sống được 1 thời gian nhưng tỷ lệ nảy mầm giảm

Trường hợp mua hạt lát hoa giống cần lưu ý:

–         Phải có hoá
đơn mua bán hạt lát hoa giống, kèm theo phiếu kiểm định, kiểm nghiệm về lô hạt.

–         Hạt lát hoa giống
phải có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.

 

Theo kinh nghiệm theo dõi hạt lát hoa:

–         Hạt lát hoa có mầu
cánh dán nhạt: Hạt kém phẩm chất (hạt thu hái chưa chín). Tỷ lệ nảy mầm thường
đạt 25 – 30%.

–         Hạt lát hoa có mầu
cánh dán trong: hạng tốt nhất, tỷ lệ nảy mầm trên 80%.

–         Hạt lát hoa có mầu
cánh dán sẫm: Chất lượng kém (hạt cuối vụ, hạt của vụ trước pha lẫn hạt cũ có
sự biến mầu). Tỷ lệ nảy mầm 30 – 40%.

3. Tạo bầu cho cay lát hoa.

3.1.Vỏ bầu cây lát hoa.

–         Loại vỏ bầu
PE mầu trắng đục hoặc đen, bảo đảm độ bền để khi đóng bầu hoặc quá trình chăm
sóc cây lát hoa trong vườn cũng như khi vận chuyển cây không bị hư hỏng.

–         Kích thước
bầu: 8x12cm. Bầu không đáy và đục lỗ xung quanh. Không dùng bầu có đáy hoặc cắt
góc đáy.

3.2.Thành phần hỗn hợp ruột bầu .

–         Phân chuồng
ủ hoai: 10%.cho lát hoa

–         Supe lân Lâm thao:     2%.

–         Đất tầng A
dưới tán rừng:       88%.

–         Đất có hàm
lượng mùn từ 3% và độ pH: 5 – 6.

Yêu cầu phân chuồng cho lát hoa:

·         Phân phải
qua ủ hoai

·         Phân khô.

Yêu cầu phân Lân cho lát hoa:

·         Phân Supe
Lâm Thao

·         Hàm lượng
P2O5 dễ tiêu đạt tỷ lệ 14%

Yêu cầu đất rừng tầng A:

    Có hàm lượng mùn
3%

    Độ pH(KCL): 5.0 –
6.0

    Thành phần cơ
giới: thịt nhẹ, pha cát (sét vật lí 20-25%)

Trường hợp khan hiếm đất rừng có thể thay thế bằng đất dưới
tán cây tế guột hoặc cây cỏ lào.

Tuyệt đối không được gieo “Chay”, không có phân chuồng hoặc
dùng đất tầng B sau đó bón thúc phân vô cơ (đạm lá).

3.3. Kỹ thuật pha trộn đất ruột bầu cho lát hoa.

–         Đất tập kết
tại vườn ươm, được đập nhỏ và sàng có đường kính mắt sàng 4mm, loại bỏ rễ cây,
sỏi đá, đất sét, rồi vun thành đống cao 15 – 20cm.  Sau đó phun ẩm và dùng vải mưa, giấy bóng ủ 4
– 5 ngày ngoài nắng.

–         Phân chuồng
qua ủ hoai  và phân Lân, nếu vón cục cũng
phải đập nhỏ và sàng.

–         Các thành
phần kể trên được định lượng (đong bằng thúng, sảo…) theo tỷ lệ đã quy định và
trộn đều trước khi đóng bầu.

–         Để có độ kết
dính khi đóng bầu, đất được tưới nước ẩm, nhưng tránh quá ướt kết vón.

3.4. Tạo luống, xếp bầu và kỹ thuật đảo bầu cho lát hoa.

–         Trang mặt luống
cho phẳng, đất nhỏ mịn, sạch cỏ.

–         Luống để xếp
bầu có quy cách: Chiều rộng 1m, chiều dài 10 – 20m và cao 15 – 20cm. Rãnh
luống: 40 – 50cm.

–         Xếp bầu theo
hàng, cứ 2 hàng để cách 1 hàng. Mật độ bầu trên luống khoảng 260 – 280 bầu/m2.

–         Từ tháng thứ
3 – 4 phải tiến hành thăm bầu. Mỗi khi rễ cọc phát triển ra ngoài đáy bầu phải
tiến hành đảo bầu kết hợp phân loại cây để tiện chăm sóc. Chỉ tiến hành đảo bầu
vào những ngày dâm mát hoặc có mưa nhỏ.

4. Xử lí hạt lát hoa giống.

–         Diệt khuẩn
bằng cách ngâm hạt trong dung dịch thuốc tím KMnO4 nồng độ 0,1% (1gam thuốc tím
pha cho 1 lít nước) thời gian ngâm: 30 phút.

–         Vớt ra tiếp
tục ngâm trong nước ấm 30 – 35oC trong 5 – 6 giờ.

–         Hạt lát hoa được ủ
trong túi vải bông để nơi khô ráo ấm áp, khoảng 2kg/túi và cất giữ nơi khô ráo.

–         Hàng ngày
tiến hành ủ chua bằng nước lã sạch, ấm 30oC cho đến khi hạt nứt nanh  đem gieo (Tránh để nanh quá dài khi gieo có
thể bị gẫy mầm).

5. Thời vụ gieo lát hoa.

–         Gieo hạt để
trồng cây vụ Xuân:Tháng 6 – 7.

–         Gieo hạt để
trồng cây vụ Thu: 11 – 12.

6. Gieo hạt và cấy cây lát hoa.

·        Có thể  gieo hạt thẳng vào bầu.

–         Tạo 1 lỗ sâu
0,5cm giữa bầu và gieo 1 – 2 hạt nứt nanh, sau đó phủ lớp đất mỏng từ 3 – 5mm.

–         Dùng rơm rạ
phủ trên mặt luống giữ độ ẩm, tránh nắng.

·        Cấy cây lát hoa

–     Có thể gieo theo
hàng hoặc gieo vãi. Số hạt gieo: 1kg/30 – 40m2

–         Sau khi gieo
tiến hành phủ hạt. Lớp đất phủ không quá 4mm, sau đó phủ rơm rạ trên mặt luống.
Rơm rạ để phủ cần được khử trùng. Sau khi gieo tiến hành tưới nước. Tưới 6 lít
chi 1m2.

–         Dùng cây mầm
có chiều dài 1 – 1,5cm, khi cây được 15 – 20 ngày tuổi. Hạt cây mầm là thời kì
cây mầm chóng bén rễ có tỷ lệ sống cao nhất.

–         Chỉ tiến
hành cấy cây lát hoa khi trời râm mát hoặc mưa nhẹ, tránh những ngày nắng gắt, gió mùa
Đông Bắc. Trước hôm cấy cần tưới đất ướt đều: Cứ 1m2 tưới 4 – 6 lít nước.

–         Cây cấy  lát hoa sau khi nhổ cần nhúng luôn vào bát nước để
tránh khô rễ mầm. Cấy đến đâu nhổ đến đấy. Loại bỏ những cây xấu. Dùng que nhọn
chọc 1 lỗ sâu 1- 2 cm ở giữa bầu, hướng cây mầm sao cho cổ rễ ngang mặt bầu và
dùng que ép chặt đất rễ mầm. Trường hợp rễ cây mầm quá dài có thể cắt bớt,
nhưng tránh gây dập nát.

–         Sau khi cấy cây lát hoa xong tiến hành cắm ràng ràng che mặt luống và tưới nước cho cây. 1 kg ràng ràng
có thể cắm che được 1m2. (Che phủ 80 – 90% mặt luống).

7. Chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh cho lát hoa.

7.1.Chăm sóc cây lát hoa con.

·        Tưới nước cho lát hoa.

–         Tưới nước
giữ độ ẩm đất  sau khi gieo hoặc cấy cây
nếu trời không mưa. Không được để khô luống.

–         Khi hat lát hoa mọc
dỡ bỏ rơm rạ phủ mặt luống và cắm ràng ràng che bóng. Từ thời gian hạt chưa bỏ
mũ thường xuyên tưới mỗi ngày  ít nhất 1
lần vào buổi sáng sớm hoặc buổi chiều. Lượng nước tưới 2 – 4lít/1m2. Tưới liên
tục trong 20 ngày đầu, sau đó chỉ tưới khi đất khô.

–         ở giai đoạn
sau, tuỳ theo tình hình thời tiết mà ở giai đoạn sau điều tiết lịch tưới cho
phù hợp: cách  10 – 15 ngày tưới 1 lần.

–         Trước khi lát hoa xuất vườn 1 – 2 tháng tuyệt đối không được bón thúc, hạn chế tưới nước hãm cây.

·        Cấy dặm lát hoa:

Sau khi cấy cây 5 – 10 ngày, cây nào chết cần tiến hành cấy
dặm ngay.

·        Nhổ cỏ phá
váng:

–         Luôn làm cỏ
sạch trên mặt luống. Thời gian đầu cứ sau 10 – 15 ngày cần làm cỏ, kết hợp phá
váng 1 lần.

–         Dùng que vót
nhọn xới nhẹ phá lớp váng tạo trên mặt bầu cây con, tránh không làm hư tổn đến bộ rễ.

·        Che bóng cho cây lát hoa:

–         Lát hoa là cây
ưa sáng, nhưng khi còn nhỏ chịu bóng nhẹ và phát triển nhanh.

–         Giai đoạn
đầu cần có độ che bóng 30%, sau đó dỡ bỏ dần giàn che.

–         Trước khi
xuất vườn 1-2 tháng cần dỡ bỏ hoàn toàn.

·        Bón thúc cho lát hoa.

–         Có thể bón
thúc bổ trợ để thúc đẩy sinh trưởng của cây con trường hợp cây sinh trưởng kém
ở các thời điểm cây 120 ngày, 180 ngày, 240 ngày. Sau 15 – 20 ngày thúc 1 lần.

–         Dùng loại
phân hỗn hợp Đạm Amôn – Supe lân và Cloruakali tưới thúc với tỷ lệ 3N:6P:1K.
Hoặc dùng phân Supe Lân Lâm thao khi cây lát hoa có biểu hiện tím lá. 2kg bón cho 1000
bầu chia làm 6 lần (Mỗi lần bón 0,340kg/1000bầu).

–         Hoà phân với
nồng độ 0,5% (1kg phân/200 lít nước). Tưới dung dịch nước phân bằng bình hương
sen. Sau khi tưới phân phải tưới rửa bằng nước lã.

–         Không tưới
thúc vào những ngày nắng gắt, vào lúc buổi trưa nắng. Tốt nhất nên bón vào
những ngày râm mát hoặc mưa phùn.

7.2. Phòng trừ sâu bệnh cho cây lát hoa.

–         Nhìn chung
cây lát trong giai đoạn vườn ươm ít nấm bệnh. Thường có 2 loại sâu hại: Sâu đục
nõn và sâu ăn lá cả ở vườn ươm và ngoài rừng trồng.

–         Cách phòng
trự hữu hiệu nhất là thường xuyên kiểm tra và bắt sâu vào buổi sáng. Ngoài ra
còn có thể dùng hoá chất thông thường.

8. Tiêu chuẩn cây lát hoa xuất vườn.

–         Tuổi cây: 8
– 9 tháng tuổi.

–         Đường kính
cổ rễ: 0,5 – 0,6 cm.

–         Chiều cao
bình quân: 60 – 80 cm.

–         Cây đã hoá
gỗ hoàn toàn.

–         Cây không bị
nhiễm sâu bệnh.

–         Cây không bị
cụt ngọn, không nhiều thân.

–         Không trồng
cây khi đã có lá non.

B.Trồng rừng lát hoa

1. Khu vực trồng Lát hoa

–         Các vùng dự
án thuộc các Tỉnh Thanh Hoá và Nghệ An đều có thể gây trồng được Lát hoa.

–         Lát hoa được
trồng trên nhóm dạng lập địa B, trồng có cây phù trợ ở nhóm dạng lập địa C và
trong nhóm dạng lập địa D2 hỗn giao với Thông.

2. Phương thức trồng lát hoa.

2.1. Trồng thuần ở nhóm dạng lập địa B.

–         Mục đích để
tạo được lâm phần hỗn giao giữa Lát với các loài cây tái sinh mục đích sẵn có
trong lâm phần.(theo danh mục cây tái mục đích của từng Tỉnh).

–         Trồng theo
rạch song song với đường đồng mức. Trong rạch trồng cây phát rộng 2m, dọn sạch
cây bụi, cỏ dại, cây tái sinh không mục đích và để lại những cây mục đích khoẻ
mạnh có tương lai.

–         Băng chừa để
lại rộng 3m.

–         Xử lí thực
bì phải được tiến hành trước khi trồng rừng từ 1 – 2 tháng.

2. 4. Trồng lát hoa trên nhóm dạng lập địa D2 hỗn giao với thông
nhựa theo đám.

–         Trên lập địa
trồng thông nếu có những diện tích nhỏ theo đám D2 được bố trí trồng Lát hoa sẽ

tạo được lâm phần hỗn giao theo đám giữa Thông và Lát hoa.

–         Trồng Lát
hoa trong những nhóm dạng lập địa D2 
theo rạch như đối với Thông, cự li các

hàng: 3 m, phát dọn thực bì trong rạch 2m và để lại những
cây tái sinh mục đích nếu có.

3. Cự li mật độ trồng lát hoa ban đầu.

3.1 Trồng thuần hoặc hỗn giao với cây bản địa lá rộng:

–   Cự li 4×5 m.

–   Mật độ: 500
cây/ha.

3.2.  Trồng có cây phù
trợ 1:1 với cây Keo lá tràm.

–         Cự li: 3x2m.

–         Mật độ
1.660cây/ha.

Trong đó có 800 cây lát và 800 cây Keo lá tràm. 1 hàng Keo
xen 1 hàng Lát.

4. Thời vụ trồng lát hoa.

·        Vụ Chính: Vụ
Xuân từ 10.2 đến 30.3

·        Vụ Thu: 7-9.

5. Trồng cây lát hoa.

–         Trồng cây
vào những ngày có mưa nhỏ hoặc râm mát. Tránh trồng vào những lúc trưa nóng
hoặc có gió mùa Đông bắc.

–         Bố trí trồng
cây lát hoa từ trên đỉnh xuống chân đồi

–         Khi trồng lát hoa nhất thiết phải rạch vỏ bầu. Dùng dao lam hay kéo sắc rạch bầu, tránh làm bầu
bị hư hại

–         Dùng cuốc
hoặc xẻng bới 1 lỗ giữa hố sâu bằng chiều cao của bầu cây trồng. Đặt cây sao
cho cổ rễ ngang mặt hố, rồi vun đất xung quanh cho kín. Có thể dùng tay hoặc
chân dẫm chặt xung quang gốc cây, tránh dẵm vào bầu làm vỡ bầu.

……………..
Xem thêm các loại cây lá màu khác tại: cây lá màu
Xem thêm các loại cây bóng mát thân gỗ khác tại: cây bóng mát
Cây lộc vừng, cây bưởi, cây bằng lăng, cây sấu; cây cau vua; cây mít; cây xoài; cây vú sữa.