Cách phục hồi da nhiễm corticoid từ việc dùng kem trộn

Kem trộn là một danh từ dùng để chỉ các loại kem bôi không rõ thành phần và xuất xứ, có tác dụng làm trắng và đẹp da cấp tốc đang được nhiều chị em sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, dùng kem trộn liên tục trong thời gian dài sẽ dễ gây ra tình trạng viêm da do corticoid, đồng thời có thể để lại nhiều tác hại khôn lường như da bị mỏng yếu, tổn thương và viêm nhiễm.

Để “cứu nguy” cho làn da nhiễm corticoid, các Bác sĩ tại Phòng khám Doctor Acnes xin gợi ý một số cách nhận biết kem trộn và cách phục hồi da nhiễm corticoid nếu lỡ vô tình hay cố ý sử dụng các sản phẩm này. Đầu tiên, hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu về kem trộn và những tác hại mà kem trộn mang đến.

Cách nhận biết kem trộn 

Kem trộn là loại kem được trộn từ nhiều loại thuốc, hóa chất khác nhau với tỷ lệ ước chừng, không được kiểm định về chất lượng và tính an toàn. Đặc biệt, trong kem trộn luôn chứa thành phần corticoid – thủ phạm gây phá hủy làn da nếu sử dụng lâu dài. Một số đặc điểm được liệt kê sau đây sẽ giúp nhận biết kem trộn một cách chuẩn xác nhất giữa thị trường mỹ phẩm “vàng thau lẫn lộn” này.

• Dựa vào nguồn gốc, xuất xứ: k

  em trộn sẽ không có xuất xứ, nguồn gốc rõ ràng. Thông thường bao bì các loại kem trộn không có địa chỉ nhà sản xuất hoặc nguồn gốc, xuất xứ.

• Dựa vào bao bì: b

  ao bì kem trộn khá thô sơ, kem thường đựng trong các hộp nhựa rẻ tiền. Nhãn bao bì nhiều màu sắc và ghi các công dụng như trị mụn, trị nám, trị thâm, trị tàn nhang và không liệt kê các thành phần cụ thể có trong hộp/tuýp kem đó.

• Dựa vào cảm quan: k

  em trộn thường ở dạng nén, dạng kem đặc, màu vàng hoặc màu hơi đục, khi ngửi có thể có mùi chua.

  Kem trộn có thể chất đặc, màu vàng hoặc hơi đục và bao bì thô sơ không ghi rõ nguồn gốc.

• Dựa vào hiệu quả: k

  em trộn mang lại hiệu quả rất nhanh, chỉ sau vài ngày sử dụng có thể nhận thấy da trắng và căng mịn hơn hẳn, mụn, nám và tàn nhang giảm đáng kể. Ngược lại, các loại mỹ phẩm uy tín, chính hãng, vì có thành phần từ nguyên liệu thiên nhiên và thành phần rõ ràng được kiểm định an toàn nên hiệu quả chậm hơn, phải mất 4 – 6 tuần hay thậm chí lâu hơn để nhận thấy hiệu quả rõ rệt. 

Tuy nhiên, hiện nay nhiều loại kem trộn cũng được chứa đựng trong các loại bao bì sang trọng và bắt mắt tương tự như các sản phẩm high-end. Vì vậy, trước khi quyết định dùng một loại mỹ phẩm bất kì, cần phải tìm hiểu thông tin về sản phẩm đó thật kỹ lưỡng. Nên chọn các mỹ phẩm chính hãng, được sản xuất bới các công ty uy tín trên thị trường với nguồn gốc – xuất xứ rõ ràng và tốt nhất là các sản phẩm dòng “dược mỹ phẩm” để đảm bảo an toàn khi sử dụng.

Kem trộn bao gồm những thành phần nào? 

Không có một công thức kem trộn nhất định vì tỷ lệ các thành phần trong kem trộn phụ thuộc hoàn toàn vào cảm quan và sở thích của người trộn. Tuy nhiên, hầu hết các loại kem trộn nhìn chung sẽ bao gồm các thành phần chính sau: 

• Vitamin E:

  làm sáng da, trị thâm, trị nám, chống oxi hóa và dưỡng ẩm cho da.

• Aspirin:

  trong điều kiện nóng ẩm,

  aspirin có thể thuỷ phân thành acid acetic và acid salicylic (hay BHA) – một hoạt chất có tác dụng trị mụn, thông thoáng lỗ chân lông và loại bỏ tế bào chết trên da. Tuy nhiên, do có tính acid, BHA cũng có tác động bào mòn da.

• Arbutin hoặc hydroquinone:

  có tác dụng làm trắng da và làm mờ các vết thâm nám.

• Corticoid: đ

  ây chính là tác nhân gây phá hủy làn da nếu sử dụng trong thời gian dài, dẫn đến tình trạng da nhiễm corticoid. Sau thời gian dài lạm dụng, nếu người dùng ngừng sử dụng hoàn toàn các sản phẩm chứa

  corticoid

  , “phản ứng dội ngược” sẽ xuất hiện, gây nên các cảm giác châm chích, ngứa rát khó chịu. Những triệu chứng này sẽ dịu lại nếu

  tiếp tục sử dụng corticoid. Vì vậy, các trường hợp da nhiễm corticoid thường gọi là “nghiện corticoid”. Vậy corticoid là gì và vì sao trong kem trộn lại có chứa corticoid?

Corticoid là gì? 

Corticoid được dùng trong da liễu 

Corticoid (hay corticosteroid) là một chất kháng viêm steroid, có tác dụng ức chế miễn dịch mạnh và hạn chế phân chia tế bào, từ đó ức chế tăng sinh tế bào và giảm tổng hợp collagen. Corticoid dùng ngoài đóng một vai trò quan trọng trong ngành da liễu, được FDA chấp thuận nhằm chỉ định trong các trường hợp viêm và ngứa. Các chỉ định phổ biến của corticoid bao gồm các tình trạng viêm (viêm da dị ứng, viêm da cơ địa hay bệnh chàm, viêm da tiếp xúc), tăng sinh (như bệnh vảy nến) hoặc những bệnh lý liên quan đến cơ chế miễn dịch. 

Có đến 7 loại corticoid được chia thành 4 cấp độ mạnh: nhẹ, vừa, mạnh và siêu mạnh. Trong điều trị, các Bác sĩ Da liễu sẽ kê toa loại corticoid hiệu lực nhẹ và chỉ định sử dụng trong thời gian ngắn khoảng 1 hoặc 2 tuần để hạn chế tối đa các tác dụng phụ của corticoid. Theo hướng dẫn điều trị của Học viện Da liễu Mỹ (American Academy of Dermatology), loại corticoid dùng ngoài có hiệu lực mạnh và siêu mạnh không được sử dụng kéo dài hơn 3 tuần. Đồng thời, nhóm corticoid dùng ngoài loại nhẹ hoặc vừa cũng không được khuyến cáo sử dụng dài hơn 3 tháng để tránh các tác dụng phụ.

Corticoid trong kem trộn trắng da 

Corticoid thường bị lạm dụng như một chất làm trắng da do tác dụng tẩy trắng da cực mạnh, giúp da căng mọng và trắng lên nhanh chóng. Bên cạnh đó, do corticoid có hoạt tính kháng viêm mạnh nên khi sử dụng lên các vùng da viêm nhiễm hoặc bị mụn thì các triệu chứng này gần như sẽ khỏi ngay lập tức. Việc dùng corticoid cũng có thể làm giảm nguy cơ viêm da khi sử dụng đồng thời với các chất làm sáng da gây kích ứng khác nhờ vào tác dụng ức chế miễn dịch mạnh của corticoid.

Tác hại của việc sử dụng mỹ phẩm chứa corticoid

Trong thời gian sử dụng mỹ phẩm chứa corticoid, đặc biệt là thời gian đầu da sẽ rất đẹp và mịn màng. Tuy nhiên, nếu tiếp tục lạm dụng corticoid trong khoảng thời gian dài, hệ miễn dịch sẽ liên tục bị ức chế và quá trình tăng sinh tế bào hay tổng hợp collagen cũng bị hạn chế. Bên cạnh đó, để kem trộn có hiệu quả cấp tốc, người trộn thường sẽ sử dụng loại corticoid mạnh nhất với liều lượng cao, từ đó gây ra những hệ lụy đáng tiếc cho da: 

• Da mỏng và yếu hơn: d

  o corticoid gây ức chế tăng trưởng tế bào sừng, ức chế tổng hợp collagen và giảm lượng acid hyaluronic, vì thế dẫn đến teo da, làm da mỏng và yếu hơn. 

• Xuất hiện gân máu nổi lên trên da:

  điều này là do sự kích thích giải phóng oxit nitric từ các tế bào nội mô mạch máu dẫn đến giãn nở mao mạch một cách bất thường và các mạch máu nổi rõ lên da.

• Da ngứa ngáy và có cảm giác châm chích: t

  ình trạng teo da gây ra cảm giác nóng rát và châm chích. Trong trường hợp này, việc tiếp tục sử dụng corticoid sẽ gây tác động co mạch và làm dịu lại vết bỏng, dẫn đến hiện tượng người dùng “nghiện corticoid” và không thể ngừng thuốc.

• Da bị sạm, nám, tàn nhang: c

  orticoid có tác động ức chế việc sản sinh hắc sắc tố (melanin) giúp da sáng lên. Tuy nhiên, nếu không dùng corticoid nữa, da sẽ sản sinh hắc sắc tố nhiều và mạnh hơn theo “hiệu ứng dội ngược” gây sạm, nám sâu trong da tại vị trí bôi corticoid. Thêm vào đó, khi hàng rào bảo vệ da bị ức chế, da sẽ dễ bị tổn thương bởi những tác nhân bên ngoài như nấm, ký sinh trùng, đồng thời dễ bị sạm, nám dưới tác động của tia UV. 

• Viêm da và phát ban mụn trứng cá: lviêm nang lông và hình thành mụn trứng cá. 

  ạm dụng corticoid có thể làm suy thoái biểu mô nang lông và tăng nồng độ acid béo tự do trên bề mặt da. Điều này tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển dẫn đến tình trạng viêm da,và hình thành

Cách phục hồi làn da bị nhiễm corticoid

Phục hồi làn da bị nhiễm corticoid là một vấn đề khó khăn đối với các Bác sĩ Da liễu vì trong thời gian đầu bệnh nhân phải đối mặt với việc cai nghiện corticoid. Tùy vào mức độ nhiễm corticoid và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, các trường hợp da nhiễm corticoid sẽ có các cách phục hồi riêng.

Đối với trường hợp nhiễm corticoid nặng (da bị mỏng, yếu, phát ban mụn trứng cá)

Nếu ngừng sử dụng corticoid thì các triệu chứng trên da sẽ bùng phát nặng hơn, cảm giác vô cùng khó chịu. Trong trường hợp này, hãy đi khám trực tiếp với Bác sĩ Da liễu để được tư vấn, kê đơn và theo dõi trong suốt quá trình cai nghiện corticoid. 

Ngoài ra, người bị nhiễm corticoid cần phải làm thêm một số xét nghiệm khác (như xét nghiệm nấm, xét nghiệm Demodex…) để tầm soát các bệnh lý viêm nhiễm da khác vì khi bôi corticoid thường xuyên có thể làm thay đổi môi trường vi sinh vật trên da, làm gia tăng tình trạng nhiễm ký sinh trùng gây bệnh. 

Đối với trường hợp nhiễm corticoid nhẹ

Những trường hợp nhiễm corticoid nhẹ có thể tự chăm sóc da tại nhà để da được phục hồi dần dần. Đây là các trường hợp chỉ mới sử dụng corticoid trong thời gian ngắn từ 2  đến 3 tháng, da bắt đầu mỏng yếu nhưng chưa bùng phát mụn trứng cá quá nặng. Để tái tạo làn da một cách hiệu quả, các Bác sĩ tại Doctor Acnes xin chia sẻ các nguyên tắc tự phục hồi da nhiễm corticoid sau đây: 

• Nguyên tắc 1: Cai nghiện corticoid

Điều này không có nghĩa là phải dừng sử dụng hoàn toàn các sản phẩm chứa corticoid vì việc dừng thuốc đột ngột sẽ làm da bị sốc, gây bùng phát nghiêm trọng các triệu chứng như mụn trứng cá, đỏ da, ngứa da gây khó chịu. Vì vậy trong giai đoạn đầu, tốt nhất hãy cai nghiện corticoid bằng cách giảm liều từ từ.

Ví dụ, nếu da đang được thoa hằng ngày thì hãy bắt đầu giảm liều dần, ví dụ như chuyển sang sử dụng cách ngày. Sau khoảng 2 tuần, tiếp tục giảm liều corticoid thành 2 lần/tuần và sau 2 tuần tiếp theo, hãy chỉ sử dụng 1 lần/ tuần và cuối cùng là ngưng sử dụng hoàn toàn các sản phẩm chứa corticoid. 

Lưu ý trong giai đoạn giảm liều corticoid, da sẽ có cảm giác khó chịu, châm chích. Hãy cố gắng, kiên trì giảm liều dần dần và sau cùng là ngưng hoàn toàn corticoid nếu những triệu chứng khó chịu này có thể chịu đựng được. Trong trường hợp da không thể chịu đựng được các triệu chứng khó chịu này, hãy thăm khám với Bác sĩ Da liễu để được kê các loại thuốc uống giảm ngứa, kháng viêm bằng đường uống.

• Nguyên tắc 2: Làm sạch da nhẹ nhàng

Trong quá trình phục hồi da nhiễm corticoid, cần lưu ý làm sạch da nhẹ nhàng bằng các sản phẩm dưỡng ẩm, cấp ẩm, phục hồi và bảo vệ da bằng kem chống nắng.

Đối với các sản phẩm làm sạch da, nên lựa chọn các sản phẩm dạng gel dành cho da nhạy cảm và thoa nhẹ nhàng lên da. Tránh dùng các loại sữa rửa mặt dạng bọt vì quá nhiều bọt có thể gây khô và kích ứng thêm cho da. Đồng thời, không nên sử dụng máy rửa mặt hoặc tẩy tế bào chết vật lý trong thời điểm da bị mỏng và tổn thương trong giai đoạn này.

Đối với các sản phẩm dưỡng ẩm, nên lựa chọn sản phẩm chứa các thành phần phục hồi da như rau má, peptide, ceramide. Vì làn da nhiễm corticoid rất yếu và dễ bị mất nước nên những loại serum và kem dưỡng ẩm chứa các thành phần phục hồi da sẽ giúp làn da lấy lại hàng rào bảo vệ, góp phần giảm tình trạng viêm nhiễm hơn. 

Về kem chống nắng, nên lựa chọn các loại kem chống nắng thuần vật lý, có chỉ số SPF khoảng 30. Không nên lựa chọn kem chống nắng có chỉ số SPF quá cao vì các loại này có thể gây bít tắc da và làm da nổi mụn nhiều hơn. 

• Nguyên tắc 3: Hãy sử dụng các sản phẩm kem trị mụn khi bị mụn trong giai đoạn giảm liều corticoid

Đối với trường hợp mụn viêm, hãy cân nhắc sử dụng kháng sinh hoặc benzoyl peroxide để chấm lên nhân mụn. Bên cạnh đó, đối với các trường hợp da bị mụn ẩn li ti, hãy sử dụng adapalene bôi nhẹ nhàng lên da để tiêu nhân mụn và làm thông thoáng lỗ chân lông, giúp làn da được phục hồi. 

Các lưu ý quan trọng trong quá trình phục hồi da nhiễm corticoid

Cần phải cực kỳ kiên trì trong quá trình tái tạo lại làn da nhiễm corticoid. Để làn da được phục hồi an toàn và hiệu quả, hãy ghi nhớ một số lưu ý sau:

• Không nên sử dụng các sản phẩm tẩy tế bào chết hoặc máy rửa mặt

   

Khi nhiễm corticoid, da bị teo, mỏng và yếu nên những tác động vật lý mạnh như tẩy tế bào chết hoặc dùng máy rửa mặt có thể làm tổn thương da. 

• Không sử dụng các loại sản phẩm đặc trị (treatment) quá mạnh

Các sản phẩm treatment mạnh như AHA, BHA với tác động tẩy da, lột da, bong tróc lớp biểu bì trên da có thể làm trầm trọng hơn các tổn thương trên làn da nhiễm corticoid vốn đã rất mỏng, yếu. 

• Kiên trì trong quá trình chăm sóc

Rất nhiều trường hợp điều trị corticoid thất bại và quay trở lại sử dụng corticoid vì không chịu đựng được các cảm giác châm chích, ngứa, rát trên da khi giảm liều hoặc ngưng dùng corticoid. Hãy tiếp tục kiên trì trong giai đoạn này vì làn da cần thời gian để bình thường hóa và phục hồi. 

Nếu quay trở lại thoa các sản phẩm chứa corticoid, cảm giác châm chích và bỏng rát sẽ dịu lại do tác động co mạch của thuốc. Tuy nhiên, điều này dần dần sẽ phá hủy làn da, làm da đen sạm, mỏng yếu dần, gây giãn mao mạch và gây ra các bệnh lý về da.

Thông thường, việc phục hồi da nhiễm corticoid sẽ kéo dài khoảng 6 – 12 tháng, có trường hợp kéo dài đến vài năm. Trong suốt thời gian đó, có thể  thăm khám định kỳ với Bác sĩ Da liễu tại các bệnh viện hoặc các Phòng khám chuyên khoa Da liễu để được đánh giá về mức độ phục hồi của da trong quá trình phục hồi da.

Tóm lại, thành phần corticoid trong kem trộn chính là tác nhân gây phá hủy làn da, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như da bị bào mòn, các mạch máu dưới da giãn nở gây kích ứng, teo da, phát ban, gây sạm, nám da và nổi mụn nếu sử dụng trong thời gian dài. Các trường hợp nhiễm corticoid nặng (da mỏng, yếu, phát ban mụn trứng cá) cần được thăm khám Bác sĩ Da liễu để kịp thời được tư vấn, kê đơn và theo dõi trong suốt quá trình chữa trị.

Các trường hợp nhẹ (thời gian sử dụng ngắn, chưa phát mụn trứng cá) có thể tự phục hồi da tại nhà theo các nguyên tắc như giảm liều corticoid dần, kết hợp với việc làm sạch da, sử dụng các sản phẩm điều trị mụn khi cần thiết và tuyệt đối kiên trì tuân thủ các nguyên tắc nêu trên trong suốt quá trình tái tạo da.

Đồng thời, cần lưu ý không nên sử dụng các sản phẩm tẩy tế bào chết, máy rửa mặt hoặc các loại thuốc đặc trị (treatment) mạnh trong quá trình phục hồi da nhiễm corticoid để tránh da bị tổn thương nặng hơn. Trong trường hợp cần thêm sự tư vấn cho tình trạng da nhiễm corticoid, vui lòng lên hệ với Phòng khám Doctor Acnes để được đội ngũ Bác sĩ Da liễu tư vấn và đưa ra lời khuyên phù hợp với từng tình trạng da.

Tài liệu tham khảo