Các yếu tố gây tổn thất rau, quả sau thu hoạch và các giải pháp khắc phục phổ biến hiện nay

Tổn thất rau quả bởi nhiều yếu tố như côn trùng phá hại, sâu hại, bệnh hại, thời tiết bất thường,… tổn thất không chỉ xảy ra trên đồng ruộng mà sau thu hoạch đối thì rau quả tổn thất ở cả quá trình sau thu hoạch.

Tổn thất sau thu hoạch do các yếu tố chính có thể liệt kê ra như: Ngay từ giai đoạn sơ chế, tổn thương cơ giới, dập nát, mầm bệnh là những yếu tố chính tác động tới. Giai đoạn vận chuyển, thường xẩy ra hiện tượng sốc nhiệt, ẩm độ quá cao tác động làm rau củ, giảm phẩm chất, chất lượng. Giai đoạn bảo quản chịu nhiều tác động của nhiệt độ, ẩm độ không khí, vi khuẩn, nấm thậm chí côn trùng tác động gây hư hại hoặc ảnh hưởng xấu tới chất lượng. Trong giai đoạn đóng gói, quá trình này thường mang theo mầm bệnh (nấm, vi khuẩn), bao bì không thoát nước gây úng do rau, quả vẫn hô hấp. Như vậy, với các hình thức tác động nói trên nên rau, củ, quả khi tới tay người tiêu dùng bị giảm phẩm cấp và chất lượng khá nhiều. Kết quả nghiên cứu, điều tra của viện Công nghệ sau thu hoạch đã chỉ ra rằng 30 – 40% rau quả thu hoạch không đến được tay của người tiêu dùng do khâu vận chuyển và bảo quản không phù hợp.

Trước thực tế đó áp dụng, ứng dụng các giải pháp đóng gói và công nghệ bảo quản nông sản cần được áp dụng để giảm tổn thất sau thu hoạch và giữ cho chất lượng rau, quả tốt hơn khi tới tay người tiêu dùng là vấn đề rất cần được quan tâm áp dụng. Với trình độ, công nghệ khoa học phát triển nên trong những năm gần đây các sản phẩm công nghệ đã được chuyển giao ứng dụng và đem lại hiệu quả rõ rệt, cụ thể như:

Bao màng biến đổi khí quyển (GreenMAP) là áp dụng bao bọc rau quả trong vật liệu chắn khí, trong đó môi trường khí được điều chỉnh để ức chế quá trình hô hấp giúp rau, quả tươi lâu hơn và vẫn đảm bảo chất dinh dưỡng. Túi GreenMAP được làm từ nhựa LDPE kết hợp với một số chất phụ gia vô cơ như silica, zeolit, bentonit hoàn toàn không độc hại đối với sức khỏe con người. Hiện tại Túi GreenMAP đã được áp dụng thành công cho hầu hết các loại rau quả giúp kéo dài thời gian bảo quản rau lên 10-15 ngày và trái cây lên 25-30 ngày. Túi GreenMAP có nhiều kích thước dành cho xuất khẩu và bán lẻ. Hiện tại Túi MAP có thể làm từ nguyên liệu tự hủy theo yêu cầu khách hàng. Kết quả bảo quản trái vải bằng màng túi GreenMAP tốt nhất là ở độ chín 2 (80-85 ngày sau đậu quả). Điều kiện bảo quản tối ưu của vải thiều trong túi GreenMAP là ở nhiệt độ 4-50C, độ ẩm 90%, khối lượng quả tối đa là 5kg/túi. Sau đó đóng trong các hộp carton có đục lỗ thoáng. Thời gian bảo quản lên tới 30 ngày nên trong vài năm vừa qua Việt Nam mới có cơ hội để xuất khẩu vải sang các thị trường như EU, Mỹ, Nhật, Australia bằng đường biển thay vì đường hàng không.

Giải pháp diệt nấm mốc trên trái cây an toàn và thân thiện môi trường Natacoat chứa phụ gia thực phẩm (giải pháp này đã được FDA chấp thuận) – Natamycin, được pha trộn với các vật liệu ăn được (như lớp phủ pho mát). Nhúng nông sản tươi vào dung dịch pha loãng Natacoat sẽ tạo thành một lớp màng giống như sáp trên quả. Nó không chỉ kéo dài khả năng chống nấm mà còn ngăn ngừa mất nước khi xử lý sau thu hoạch. Cơ chế diệt nấm của Natacoat Natamycin kết hợp với ergosterol đặc biệt trên màng tế bào nấm và cản trở khả năng thẩm thấu, cuối cùng dẫn đến chết tế bào nấm. Natacoat diệt nấm Penicillium trên trái cam. Ứng dụng Natacoat diệt nấm trên chuối Bệnh thối thân chuối là vấn đề thường gặp sau thu hoạch trên các vết cắt của nải chuối. Natacoat được xử lý trên chuối mới cắt, và sau khi xuất khẩu bằng đường biển sang Nhật Bản, ngọn chuối vẫn trong suốt mà không bị nấm tấn công.

Ứng dụng Susaco – Giải pháp diệt khuẩn, diệt nấm hoàn toàn tự nhiên Susaco là chất lỏng gốc nước, chứa Hypochlorous acid, một thành phần được tạo ra tự nhiên từ bạch cầu bên trong cơ thể con người, có khả năng diệt khuẩn hữu hiệu và ngay lập tức đối với nhiều loại vi trùng và vi khuẩn khác nhau, bao gồm các vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm ( E. coli, Salmonella…) và các loại nấm mốc, nấm men.

Ứng dụng giải pháp sử dụng 1-methylcyclopropene: (1-MCP) sẽ có tác dụng:

– Khóa Ethylene;

– Bám trên tế bào thụ cảm Ethylene;

– Làm chậm quá trình làm chín (lão hóa);

– Dạng khí không màu không mùi;

– Không gây độc hại; Không có tồn dư;

– Thân thiện môi trường.

Do cơ chế tác dụng 1-MCP giải phóng nhanh có thể gây ra phân tán không đồng đều kém hiệu quả. Bởi vậy, AnsiP-G được thiết kế giải phóng chậm để tăng hiệu quả. Trong kho bảo quản lạnh có không gian rộng ta cần tính toán liều lượng và bỏ viên AnsiP vào ly nước, tiếp theo cài đặt hệ thống lưu thông không khí, tiếp theo đóng cửa ít nhất 12h.

Ứng dụng AnsiP-G có thể được dùng bảo quản hoa trong khi vận chuyển bằng xe tải có hệ thống làm mát để bảo quản hoa lan. AnsiP-G được sử dụng dựa vào dung tích của kho chứa, sử dụng nhiều vị trí sẽ giúp 1MCP phân tán đều hơn, khoảng cách giữa các vị trí ly nước đặt viên Ansip tối ưu là 2 mét. Phun nước để giữ ẩm tấm vải, đặt tấm vải vào trong hộp đựng, đóng hộp kín ít nhất 6 giờ.

Giải pháp ứng dụng Purfresh – CA Container giải pháp quản trị chuỗi cung ứng lạnh & kiểm soát khí quyển trong Container có tác dụng:

• Tăng khí CO

  2

• Giảm khí O

  2

• Thêm khí O

  3

• Kéo dài độ chín (lão hóa)

• Duy trì độ cứng và tươi

• Giảm thiểu phát sinh nấm mốc và thối rữa

• Tăng cường vệ sinh ATTP.

Như vậy thu hoạch đúng thời điểm và áp dụng lựa chọn phương pháp như xử lý nấm, vi sinh vật (Natacoat, Susaco), xử lý diệt côn trùng (VHT, chiếu xạ), xử lý ethylen (Gói hút ethylene, 1-MCP), đóng gói (Túi màng MAP, gói hút ẩm) hay bảo quản lạnh (Nhiệt độ, độ ẩm thích hợp) có thể nói là quy trình hợp lý, hữu ích áp dụng trong bảo quản để giảm tổn thất rau, quả trong quá trình vận chuyển, lưu thông trên thị trường cần được bà con quan tâm áp dụng.

                                                                                                                         Thảo dân

                                                                       (Địa chỉ: Phan Duy Hải, chi cục TT&BVTV, số 19 Trần Phú, tp Vinh)