Các loại chấn thương thể thao và cách điều trị, chăm sóc hiệu quả không dùng thuốc hoặc phẫu thuật

1. Chấn thương thể thao là gì?

Chấn thương trong thể thao là tình trạng tổn thương ở một hoặc nhiều bộ phận cơ thể, xảy ra trong quá trình luyện tập hoặc thi đấu.

Nhìn chung, chấn thương thể thao thường được hiểu là các tổn thương liên quan hệ thống cơ, xương, khớp và các mô liên quan như sụn, dây chằng.

2. Nguyên nhân gây chấn thương thể thao

Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến dẫn đến chấn thương khi chơi bất kỳ môn thể thao nào:

– Không khởi động hoặc khởi động không đủ thời gian và cường độ, do đó khi vận động bất ngờ sẽ khiến lượng oxy và máu không được vận chuyển kịp thời đến các cơ, dẫn đến nguy cơ chấn thương.

– Một số người không hiểu rõ về môn thể thao mà chỉ chơi theo cảm tính và bản năng, không đúng kỹ thuật hoặc tập luyện sai sót có thể gây chấn thương.

– Vận động mạnh, luyện tập quá sức, hoặc không nghỉ ngơi giữa các bài tập có thể gây nhiều chấn thương, thậm chí còn kèm theo mệt mỏi và chán ăn.

– Sân tập quá cứng hoặc lầy lội, thời tiết thi đấu khắc nghiệt, giày tập hoặc dụng cụ bổ trợ không phù hợp cũng là nguyên nhân phổ biến dẫn đến chấn thương.

3. Các chấn thương trong thể thao và dấu hiệu nhận biết

Trong thể thao, các vị trí dễ bị tổn thương và thường gặp nhất là:

3.1. Căng cơ

Căng cơ là tình trạng các cơ bị kéo giãn quá mức. Chủ yếu vì lý do không khởi động kỹ hoặc do một lực tác động bất ngờ nên các cơ ở đùi sau, cơ bắp chân, cơ háng, cơ tứ đầu, cơ lưng và cơ vai… thường bị kéo căng quá mức.
Triệu chứng phổ biến khi căng cơ:

• Sưng, đau nhức và khó cử động tại vùng cơ bị căng.
• Cơn đau sẽ giảm dần khi người bệnh nghỉ ngơi (nếu ở mức độ nhẹ), hoặc cơn đau kéo dài trong nhiều ngày làm cản trở vận động (nếu ở mức độ nặng).

3.2. Bong gân

Bong gân là sự tổn thương dây chằng ở khớp bị giãn hoặc bị rách do té ngã hoặc trượt chân trong quá trình tập luyện.

Lúc này, dấu hiệu dễ thấy nhất là:

• Đau nhói như điện giật ở vùng khớp bị trẹo. Khoảng 1 giờ sau, cảm giác đau nhức dần dần trở lại.
• Kèm theo sưng, bầm tím, tụ máu, khớp lỏng lẻo.

Bong gân thường xảy ra ở các vị trí như cổ chân, mắt cá chân, đầu gối, cổ tay… Trong đó, bong gân mắt cá chân là trường hợp dễ gặp nhất.

> Xem thêm: Phân biệt chấn thương bong gân và căng cơ

3.3. Trật khớp

Trật khớp (hay còn gọi sai khớp) khi chơi thể thao là tổn thương chỉ sự di lệch hoàn toàn hoặc không hoàn toàn giữa các mặt khớp với nhau. Các trường hợp té ngã, va chạm mạnh, đổi hướng đột ngột khi chơi thể thao dễ dẫn đến trật khớp, phổ biến là trật cổ chân, trật khớp gối, trật khớp vai. 

Trật khớp thường có biểu hiện nặng hơn so với bong gân, cụ thể là:

• Khớp sưng to, biến dạng khớp.
• Xuất huyết dưới da, bầm tím phần mềm xung quanh khớp.
• Đau nhiều, kèm theo cảm giác tê bì hoặc kiến bò.
• Khớp không thể co, duỗi hay vận động ngay được.

3.4. Gãy xương

Khi có một lực tác động mạnh từ bên ngoài sẽ xảy ra tình trạng gãy xương (xương gãy theo chiều ngang, chiều dọc, ở nhiều vị trí hoặc gãy thành nhiều mảnh).

Các dấu hiệu gãy xương gồm: âm thanh lạo xạo dưới da khi chấn thương xảy ra, ngay tại vị trí xương gãy bị bầm tím, sưng đỏ, biến dạng.

Gãy xương là tình trạng cấp tính, cần được cấp cứu và xử lý ngay. Nếu không, có thể dẫn đến biến chứng do mất máu, tổn thương thần kinh, tổn thương mạch máu,… thậm chí tử vong.

3.5. Chấn thương đầu gối

Do khớp gối đảm nhận nhiều hoạt động khi chơi thể thao nên dễ bị tổn thương đột ngột, bao gồm:

• Giãn, rách hoặc đứt dây chằng chéo trước (ACL) thường gặp nhất ở bộ môn thể thao đối kháng (bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ, võ thuật…), gây triệu chứng đau, sưng và khó cử động đầu gối.
• Giãn hoặc đứt dây chằng chéo sau (PCL) tuy ít gặp hơn, nhưng vẫn có thể xảy ra và gây đau dữ dội vùng sau gối, sưng viêm và khớp gối lỏng lẻo.
• Kéo căng hoặc rách dây chằng giữa khớp gối (MCL) là chấn thương thường gặp trong bóng đá, khiến vận động viên bị đau gối dữ dội.
• Chấn thương dây chằng bên ngoài (LCL) là chấn thương thể thao ít xảy ra, nhưng gây mức độ tổn thương nghiêm trọng, khiến mặt ngoài đầu gối sưng tấy, cứng khớp và lâu dần gây thoái hóa khớp.
• Rách sụn chêm khớp gối xảy ra khi người chơi thể thao bật dậy quá nhanh từ tư thế ngồi xổm. Dấu hiệu dễ nhận biết nhất là khớp gối bị đau, sưng và phát ra tiếng cục lục khi vận động.

> Tìm hiểu thêm về chấn thương dây chằng đầu gối: TẠI ĐÂY

3.6. Chấn thương vai – cánh tay – khuỷu tay

Tập luyện quá mức và sai tư thế có thể dẫn đến:

• Viêm gân chóp xoay khớp vai với triệu chứng vai bị viêm sưng, đau nhức và khó cử động.
• Viêm gân cơ nhị đầu (biceps tendinitis) là tình trạng viêm ở đầu dài của 2 gân cơ nhị đầu bao gồm cả đầu dài và đầu ngắn, thường xảy ra khi gặp các vị trí chấn thương khớp vai.
• Hội chứng khuỷu tay Tennis (tennis elbow) hoặc viêm lồi cầu ngoài xương cánh tay có biểu hiện là đau khi hoạt động khuỷu tay, đặc biệt là khi cầm vật nào đó hoặc vặn cẳng tay.

3.7. Đau thắt lưng cột sống

Nhiều người khi đang chơi các bộ môn thể thao như chạy xe đạp, tennis, điền kinh, golf, nâng tạ, bơi lội… gặp triệu chứng đau nhói ở một hoặc hai bên vùng thắt lưng. Nguyên nhân do lực xoay hoặc nghiêng người quá mạnh dẫn đến bong gân các khớp đốt sống ở vùng thắt lưng, gây viêm và đau.

Tuy nhiên, nếu chủ quan không điều trị kịp thời, người chơi vẫn tiếp tục thực hiện động tác sai tư thế. Tình trạng này có thể dẫn đến sai lệch các đốt sống, làm tăng áp lực lên đĩa đệm và chèn ép rễ thần kinh, gây đau lưng, thậm chí tê lan dần xuống mông và chân. Có không ít các vận động viên chuyên nghiệp đã phải từ giã sự nghiệp của mình vì các chấn thương cột sống thắt lưng, đặc biệt vùng đĩa đệm thoát vị.

Đau thắt lưng cột sống khi chơi thể thao, nguyên nhân do đâu?

Đau thắt lưng cột sống khi chơi thể thao là tình trạng xảy ra phổ biến mà bất kỳ ai cũng có thể mắc phải. Cơn đau dữ dội xuất phát từ bên này rồi chuyển sang bên kia hoặc đau cả hai bên cùng lúc, diễn ra từ 1-2…

Xem hướng dẫn bài tập giảm đau lưng qua đoạn video này!

3.8. Viêm cân gan chân

Viêm cân gan chân là tình trạng viêm cân gan ở bàn chân, thường gây ra cảm giác đau nhói và buốt ở phần gót chân cho người chơi thể thao. Do áp lực của cơ thể tác động lên cân gan bàn chân quá lớn và kéo dài, có thể xảy ra các tổn thương. Cơn đau có thể trở lại sau khi vận động, đi lại nhiều, đặc biệt xuất hiện khi đi bộ vào buổi sáng.

3.9. Viêm gân gót chân Achilles (A-sin)

Viêm gân gót chân là tình trạng gân Achilles hoạt động quá mức dẫn đến sự quá tải về lực và trọng lực, làm tổn thương vùng gót chân. Phần gân Achilles là nơi có khá ít mạch máu nên khi chịu áp lực lớn sẽ dễ gây chấn thương, thậm chí có thể dẫn đến rách hoặc đứt gân gót.

4. Cách xử lý tại nhà khi gặp chấn thương thể thao

Đối với những chấn thương cấp tính, việc đầu tiên bạn cần làm là sơ cứu đúng cách.

Trong trường hợp bị bong gân và trật khớp, bạn có thể áp dụng phương pháp RICE để sơ cứu, cụ thể:

• Nghỉ ngơi (Rest): Hạn chế vận động và nghỉ ngơi để cơn đau thuyên giảm đáng kể.
• Chườm lạnh (Ice): Dùng túi chườm lạnh chuyên dụng áp lên khu vực chấn thương trong vòng 24 giờ sau chấn thương để giảm sưng và đau. Nên chườm lạnh liên tục trong khoảng 2 – 3 ngày sau chấn thương, mỗi lần chườm lạnh chỉ nên từ 20 – 30 phút và cách nhau 3 – 4 giờ.
• Băng bó (Compression): Việc băng bó giúp cố định khớp cũng như dây chằng, tránh để chấn thương trở nặng. Lưu ý nếu cảm thấy đau nhói hay băng quá chặt, nên nới lỏng hơn để máu được lưu thông dễ dàng.
• Nâng cao (Elevation): Kê gối nằm bên dưới bộ phận chấn thương, sao cho phần bị bong gân hoặc trật khớp cao hơn so với toàn bộ cơ thể. Cách này giúp giảm đau và giảm sưng khá hiệu quả.

5. Khi nào cần đi khám?

Nếu chủ quan không điều trị, mức độ chấn thương dù nặng hay nhẹ sẽ phát triển các bệnh mạn tính nghiêm trọng như viêm khớp, thoái hóa khớp, đau thần kinh tọa… thậm chí tổn thương thần kinh và làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày.

Đặc biệt nếu có các biểu hiện sau, bạn nên đi khám ngay lập tức:

• Xuất hiện cơn đau kéo dài và ngày càng dữ dội.
• Vết thương bị sưng tấy và đổi màu da.
• Biến dạng khớp hoặc xương, không thể cử động bình thường được.
• Bong gân, ở vùng va chạm bị sưng, bầm tím hoặc có cảm giác tê, yếu.
• Trật khớp, gãy xương hay liệt thần kinh cảm giác.
• Mất ý thức, biểu hiện buồn nôn, chóng mặt, mất thăng bằng, mất phương hướng.

Lưu ý, đối với trường hợp bị bong gân nặng khi vị trí khớp bị thương trở nên lỏng lẻo hoặc không thể cử động được, hoặc có dấu hiệu sốt hoặc không đỡ hơn sau 48 tiếng, hãy gặp bác sĩ ngay để được thăm khám và điều trị kịp thời.

6. Các phương pháp điều trị chấn thương thể thao tại ACC

Tại Việt Nam, phòng khám ACC là đơn vị chuyên khoa đứng đầu trong lĩnh vực điều trị chấn thương thể thao mà không cần dùng thuốc giảm đau hay phẫu thuật. Đội ngũ bác sĩ nước ngoài tại ACC đã áp dụng các phương pháp sau:

6.1. Trị liệu Thần kinh cột sống (Chiropractic)

Đây là phương pháp điều trị tiên tiến bắt nguồn từ Mỹ, bác sĩ sẽ nắn chỉnh các khớp xương và đốt sống sai lệch vào đúng vị trí ban đầu, từ đó trả lại đúng cấu trúc và chức năng của các xương khớp, góp phần cải thiện dẫn truyền dây thần kinh cột sống đi ngang qua các đốt sống. Nhờ vậy, cơn đau sẽ giảm dần và chấm dứt hẳn chỉ sau một thời gian ngắn.

Những lợi ích nắn chỉnh cột sống bao gồm:

• Tối ưu hóa phản xạ thăng bằng.
• Chữa lành chấn thương nhanh chóng.
• Nâng cao khả năng vận động.
• Tăng cường sức mạnh và độ dẻo trục thân – lưng, bụng, khớp gối, khớp vai, khuỷu, cổ tay và cơ bắp cánh tay.

Phòng khám ACC tự hào là đơn vị ứng dụng Chiropractic đầu tiên được Bộ Y tế cấp phép. Với 100% đội ngũ bác sĩ chuyên gia Chiropractor nước ngoài giàu kinh nghiệm, ACC cam kết mang đến chương trình chăm sóc & điều trị các chấn thương thể thao đạt chuẩn quốc tế.

6.2. Vật lý trị liệu chữa chấn thương thể thao

Tùy theo tình trạng chấn thương của từng người bệnh, bác sĩ sẽ kết hợp phương pháp Vật lý trị liệu với các thiết bị hỗ trợ điều trị hiện đại như máy kéo giãn giảm áp cột sống DTS, máy trị liệu vận động ATM2 giúp người bệnh nhanh chóng phục hồi, sớm trở lại hoạt động bình thường. Ngoài ra các phương pháp khác như sóng xung kích Shockwave, tia Laser cường độ cao thế hệ thứ IV sẽ giúp kích thích tuần hoàn máu, tái tạo các mô, sụn khớp tổn thương, đẩy nhanh quá trình làm lành.

Liệu trình tại ACC được thực hiện chuyên nghiệp như các trung tâm vật lý trị liệu tốt nhất ở Mỹ và châu Âu, có tỷ lệ thành công cao & an toàn trong chữa trị chấn thương xương khớp.

6.3. Phục hồi chức năng với hệ thống máy tập Pneumex hiện đại nhất Đông Nam Á

Liệu trình phục hồi chức năng Pneumex (Mỹ) bao gồm 7 bước trong phác đồ điều trị, trong đó nổi trội với 4 loại máy giảm áp với các tư thế khác nhau thiết kế linh hoạt hỗ trợ giảm áp cột sống và giúp cải thiện cân bằng sau chấn thương.

> Tìm hiểu thêm: Phương pháp Pneumex PneuBack được ứng dụng mới nhất tại ACC

Ngoài ra, bệnh nhân khi về nhà còn được bác sĩ ACC hướng dẫn sử dụng thêm băng dán RockTape, giúp cố định cơ, giảm đau nhanh chóng, rút ngắn thời gian điều trị.

Bằng sự kết hợp nhiều phương pháp điều trị hiện đại, ACC đã và đang đồng hành cùng hàng trăm sự kiện thể thao lớn tại Việt Nam:

Bên cạnh đó, ACC cũng từng tiếp nhận chăm sóc và điều trị chấn thương thể thao các vận động viên quốc gia & chuyên nghiệp như: VĐV Nguyễn Thị Ánh Viên (Bơi lội), Cầu thủ Bùi Tiến Dụng (Bóng đá), VĐV Nguyễn Thị Cẩm Nhi (Pencak Silat), Thanh Vũ (marathon), Stephen Nguyễn (Bóng rổ), VĐV Trần Thị Linh (Boxing), Cầu thủ Gramoz Kurtaj (Bóng đá)…

7. Phòng tránh chấn thương khi chơi thể thao

Dưới đây là những gợi ý giúp phòng ngừa các chấn thương và đạt hiệu suất tốt nhất khi chơi thể thao:

• Lựa chọn bài tập phù hợp với thể trạng và sức khỏe. Nếu là người mới bắt đầu vận động, bạn nên chọn bộ môn có cường độ tập luyện thấp như: đi bộ, bơi lội, đạp xe, đánh golf, đánh cầu lông… Nếu muốn chơi bộ môn có cường độ cao (như bóng đá hoặc bóng rổ), bạn cần có thể trạng tốt. Đặc biệt với những người mắc bệnh mạn tính liên quan đến tim mạch, huyết áp thì cần tuân theo chỉ định của bác sĩ về môn thể thao được tham gia.
• Khởi động kỹ càng trước khi tập luyện khoảng 5-10 phút giúp tránh các mối nguy hiểm trong quá trình tập luyện. Đồng thời, thực hiện các động tác kéo căng trước khi tập luyện sẽ giúp cơ thể dẻo dai hơn.
• Chú trọng sử dụng trang thiết bị và dụng cụ tập luyện. Ví dụ giày không quá chật hoặc rộng, vợt có kích thước và trọng lượng phù hợp với cơ thể.
• Nạp năng lượng cho cơ thể bằng cách uống khoảng 500 – 600 ml nước vào khoảng 2 hoặc 3 giờ trước khi luyện tập.
• Đối với vận động viên chuyên nghiệp cần đảm bảo tập luyện ít nhất 3 tuần trước khi thi đấu, luôn có sự giám sát của huấn luyện viên và bác sĩ thể thao.
• Trị liệu Thần kinh Cột sống trước mỗi chương trình tập luyện cường độ cao, trước và sau mỗi trận thi đấu để duy trì thể lực và hệ cơ xương khớp tốt nhất.

14 cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao

Chấn thương trong thể thao là điều có thể xảy ra với bất kỳ ai, kể cả vận động viên chuyên nghiệp. Tùy vào mức độ va đập, các chấn thương có thể xuất hiện các triệu chứng khác nhau, tuy nhiên đều gây đau đớn và khó chịu, nếu…

Hãy cùng nghe bác sĩ Wade Brackenbury chia sẻ cụ thể hơn về “Bí quyết ngăn ngừa và điều trị chấn thương thể thao” qua video phát sóng trên HTV7.

Nếu bạn có những vấn đề liên quan tới chấn thương thể thao hoặc tư vấn cách ngăn ngừa trong luyện tập, đừng ngần ngại liên hệ TẠI ĐÂY hoặc đến chi nhánh phòng khám ACC gần nhất.

> Tham khảo bài viết trên báo Sức khỏe & Đời sống: 6 chấn thương thể thao thường gặp và cách khắc phục