Các quan điểm cơ bản trong tâm lý học hiện đại – Kipkis

3.1. Tâm lý học hành vi

Chủ nghĩa hành vi do nhà tâm lý học Mĩ J. Oatsơn ( 1878 – 1958 ) sáng lập. J. Oatsơn cho rằng tâm lý học không diễn đạt, giảng giải những trạng thái ý thức mà chỉ nghiên cứu và điều tra hành vi của khung hình ở con người cũng như ở động vật hoang dã. Hành vi được hiểu là tổng số những cử động bên ngoài phát sinh ở khung hình nhằm mục đích đáp lại một kích thích nào đó. Toàn bộ hành vi, phản ứng của con người và động vật hoang dã biểu lộ bằng công thức :

s – R

( Stimulus – Reaction )
Kích thích – Phản ứng
Với Công thức trên, J. Oatsơn đã nêu lên một quan điểm văn minh trong tâm lý học : coi hành vi là do ngoại cảnh quyết định hành động, hành vi hoàn toàn có thể quan sát được, điều tra và nghiên cứu được một cách khách quan, từ đó hoàn toàn có thể tinh chỉnh và điều khiển hành vi theo chiêu thức ” thử – sai “. Nhưng chủ nghĩa hành vi đã ý niệm một cách cơ học, máy móc về hành vi, đánh đồng hành vi của con người với hành vi của con vật, hành vi chỉ còn là những phản ứng máy móc nhằm mục đích đáp lại kích thích, giúp cho khung hình thích nghi với môi trường tự nhiên xung quanh. Chủ nghĩa hành vi giống hệt phản ứng với nội dung tâm lý bên trong làm mất tính chủ thể, tính xã hội của tâm lý con người, giống hệt tâm lý con người với tâm lý động vật hoang dã, con người chỉ phản ứng trong quốc tế một cách cơ học, máy móc. Đây chính là quan điểm tự nhiên chủ nghĩa, phi lịch sử dân tộc và thực dụng .Về sau này những đại biểu của chủ nghĩa hành vi mới như : Tonmen, Hulo, Skinơ … có đưa vào công thức S – R những ” biến số trung gian ” bao hàm 1 số ít yếu tố như : nhu yếu, trạng thái chờ đón, kinh nghiệm tay nghề sống của con người, hoặc hành vi tạo tác ” operant ” nhằm mục đích đáp lại những kích thích có lợi cho khung hình, nhưng về cơ bản chủ nghĩa hành vi mới vẫn mang tính máy móc, thực dụng của chủ nghĩa hành vi cổ xưa Oatsơn .

3.2. Tâm lý học Gestall ( còn gọi là tâm lý học cấu trúc )

Dòng phái này sinh ra ở Đức, gắn liền với tên tuổi những nhà tâm lý học : Vécthaimơ ( 1880 – 1943 ), Côlơ ( 1887 – 1967 ), Côpca ( 1886 – 1947 ). Họ đi sâu điều tra và nghiên cứu những quy luật về tính không thay đổi và tính toàn vẹn của tri giác, quy luật ” bừng sáng ” của tư duy Trên cơ sở thực nghiệm, những nhà tâm lý học Gestalt khẳng định chắc chắn những quy luật của tri giác, tư duy và tâm lý của con người do những cấu trúc tiền định của não quyết định hành động. Các nhà tâm lý học Gestalt ít chú ý quan tâm đến vai trò của vốn kinh nghiệm tay nghề sống, kinh nghiệm tay nghề xã hội lịch sử dân tộc .

3.3. Phân tâm học

Thuyết phân tâm do S. Phrơt ( 1859 – 1939 ), bác sĩ người áo thiết kế xây dựng nên. Luận điểm cơ bản của Phrơt là tách con người thành ba khối : cái ấy ( cái vô thức ), cái tôi và cái siêu tôi. Cái ấy gồm có những bản năng vô thức : nhà hàng, tình dục, tự vệ, trong đó bản năng tình dục giữ vai trò TT quyết định hành động hàng loạt đời sống tâm lý và hành vi của con người, cái ấy sống sót theo nguyên tắc thoả mãn và yên cầu : Cái tôi – con người thường ngày con người có ý thức sống sót theo nguyên tắc hiện thực. Cái tôi có ý thức theo Phrớt là cái tôi giả hiệu, cái tôi hình thức bề ngoài của cái nhân lõi bên trong là ” cái ấy ” Cái siêu tôi – là cái siêu phàm, ” cái tôi lí tưởng ” không khi nào vươn tới được và sống sót theo nguyên tắc kiểm duyệt, chèn ép. Như vậy phân tâm học đã tôn vinh quá đáng cái bản năng vô thức dẫn đến phủ nhận ý thức, phủ nhận thực chất xã hội, lịch sử dân tộc của tâm lý con người như nhau tâm lý của con người với tâm lý loài vật Học thuyết Phrớt là cơ sở khởi đầu của chủ nghĩa hiện sinh, bộc lộ quan điểm sinh vật hoá tâm lý con người .Tóm lại, ba dòng phái tâm lý học nói trên sinh ra ở cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX góp thêm phần tiến công vào dòng phái chủ quan trong tâm lý học, đưa tâm lý học đi theo hướng khách quan. Nhưng do những số lượng giới hạn lịch sử vẻ vang, ở họ có những hạn chế nhất định như bộc lộ xu thế cơ học hoá, sinh vật hoá tâm lý con người, bỏ lỡ thực chất xã hội lịch sử dân tộc và tính chủ thể của đời

3.4. Tâm lý học nhân văn

Dòng phái tâm lý học nhân văn do C. Rôgiơ ( 1902 – 1987 ) và A Maxlâu ( 1908 – 1972 ) sáng lập. Các nhà tâm lý học nhân văn quan niệm rằng thực chất con người vốn tốt đẹp, con người có lòng vị tha, có tiềm năng kì diệu .

Maxlâu đã nêu lên 5 mức độ nhu cầu cơ bản của con người xét thứ tự từ thấp đến cao:

– Nhu cầu sinh lí cơ bản ,- Nhu cầu bảo đảm an toàn ;- Nhu cầu về quan hệ xã hội ;- Nhu cầu được kính nể, ngưỡng mộ …- Nhu cầu phát huy bản ngã, thành đạt .C. Rôgiơ cho rằng con người ta cần phải đối xử với nhau một cách tế nhị, cởi mở, biết lắng nghe và chờ đón, cảm thông với nhau. Tâm lý học cần phải giúp cho con người tìm được bản ngã đích thực của mình, để hoàn toàn có thể sống một cách tự do, cởi mở, hồn nhiên và phát minh sáng tạo. Tuy nhiên, tâm lý học nhân văn tôn vinh những điều cảm nghiệm, thể nghiệm chủ quan của bản thân mỗi người, tách con người khỏi những mối quan hệ xã hội, chú ý quan tâm tới mặt nhân văn trừu tượng trong con người, do đó thiếu vắng con người trong hoạt động giải trí thực tiễn .

3.5. Tâm lý học nhận thức

Hai đại biểu nổi tiếng của tâm lý học nhận thức là G. Piagiê ( 1896 – 1980 ) ( Thuỵ Sĩ ) và G. Brunơ ( trước ở Mĩ, sau đó ở Anh ). Tâm lý học nhận thức coi hoạt động giải trí nhận thức là đối tượng người dùng nghiên cứu và điều tra của mình. Đặc điểm tân tiến điển hình nổi bật của dòng phái tâm lý học này là điều tra và nghiên cứu tâm lý con người, nhận thức của con người trong mối quan hệ với thiên nhiên và môi trường, với khung hình và với não bộ. Vì thế, họ đã phát hiện ra nhiều sự kiện khoa học có giá trị trong những yếu tố tri giác, trí nhớ, tư duy ngôn từ … làm cho những nghành nghề dịch vụ nghiên cứu và điều tra nói trên đạt tới một trình độ mới. Đồng thời họ cũng đã thiết kế xây dựng được nhiều giải pháp nghiên cứu và điều tra đơn cử góp phần cho khoa học tâm lý ở những năm 50 – 60 của thế kỉ XX Tuy nhiên dòng phái này cũng có những hạn chế, họ coi nhận thức của con người như thể s ự nỗ lực của ý chí để đưa đến s ự biến hóa vốn kinh nghiệm tay nghề, vốn tri thức của chủ thể, nhằm mục đích thích nghi, cân đối với quốc tế, chưa thấy hết ý nghĩa tích cực, ý nghĩa thực tiễn của hoạt động giải trí nhận thức .Tất cả những dòng phái tâm lý học nói trên đều có những góp phần nhất định cho sự hình thành và tăng trưởng của khoa học tâm lý. Song do những hạn chế lịch sử dân tộc, họ thiếu một cơ sở phương pháp luận khoa học biện chứng, vì thế họ vẫn chưa có quan điểm vừa đủ và đúng đắn về con người, về hoạt động giải trí tâm lý của con người … Sự sinh ra của tâm lý học mácxit hay còn gọi là tâm lý học hoạt động giải trí đã góp thêm phần đáng kể vào việc khắc phục hạn chế nói trên và liên tục đưa tâm lý học lên đỉnh điểm của sự tăng trưởng .

3.6. Tâm lý học hoạt động giải trí

Dòng phái tâm lý học này do các nhà tâm lý học Xô viết sáng lập như L.x Vưgốtxki (1896 – 1934), X.L. Rubinstêin (1902 – 1960), AN. Lêônchiép (1903 -1979), AR. Luria (1902 – 1977)… Đây là dòng phái tâm lý học lấy triết học Mác – Lênin làm cơ sở lí luận và phương pháp luận, xây dựng nền tâm lý học lịch sử người: coi tâm lý học là sự phản ánh thế giới khách quan vào não, thông qua hoạt động.

Tâm lý người mang tính chủ thể, có thực chất xã hội, tâm lý người được hình thành, tăng trưởng và biểu lộ trong hoạt động giải trí và trong những mối quan hệ giao lưu của con người trong xã hội. Chính do đó tâm lý học mácxit được gọi là ” tâm lý học hoạt động giải trí ” .

Tác phẩm, tác giả, nguồn

• Tác phẩm: Giáo trình Tâm lý học đại cương
• Tác giả: Nguyễn Xuân Thức (Chủ biên) – Nguyễn Quang Uẩn – Nguyễn Văn Thạc – Trần Quốc Thành – Hoàng Anh – Lê Thị Bừng – Vũ Kim Thanh – Nguyễn Kim Quý – Nguyễn Thị Huệ – Nguyễn Đức Sơn
• Nguồn: Nhà Xuất bản Đại học Sư Phạm, 2007

” Like ” us to know more !

Knowledge is power

Source: https://evbn.org
Category: Góc Nhìn