Ngăn rút bảo hiểm xã hội một lần, được không?
Người lao động làm thủ tục tại Bảo hiểm xã hội TP.HCM, sáng 22-12 – Ảnh: HỮU HẠNH
Nhiều chuyên gia đã đề xuất như vậy khi trao đổi với Tuổi Trẻ về các giải pháp nhằm hạn chế tình trạng người lao động đổ xô đi rút bảo hiểm xã hội một lần vì nhiều lý do như cần tiền để trang trải cuộc sống sau khi mất việc tạm thời, cần một khoản tiền để mua xe, sửa chữa nhà cửa hoặc chữa bệnh…
Xếp hàng từ 4h sáng để rút bảo hiểm
Những ngày cuối tháng 12, nhiều người đã có mặt từ 5h sáng, xếp hàng dài trước cơ quan bảo hiểm xã hội quận 12 (phường Thới An) để kịp có số thứ tự vào đăng ký thủ tục hưởng bảo hiểm xã hội một lần.
Nhiều người cho biết đã đến từ 4h sáng mới có thể lấy được số. Là quận có đông công nhân, lao động và là địa bàn giáp ranh với nhiều quận, huyện có đông lao động khác, số lượng người dồn đến bảo hiểm xã hội quận 12 luôn rất đông.
Với lượng người trực tiếp đến lấy số thứ tự làm thủ tục hằng ngày lên tới vài trăm người, trong khi khả năng tiếp nhận của bảo hiểm xã hội quận chỉ khoảng 100 hồ sơ trong đó bao gồm cả hồ sơ đăng ký trực tuyến, nhân viên bảo vệ của bảo hiểm xã hội phải chụp hình từng người đã phát số thứ tự, “để đúng người xếp hàng mới cho vào làm thủ tục”, không để xảy ra tình trạng cò bán số thứ tự.
Đến bảo hiểm xã hội quận 12 xếp hàng từ hơn 4h sáng để kịp lấy số thứ tự nộp hồ sơ rút bảo hiểm xã hội một lần, Hạnh (22 tuổi, quê An Giang) cho biết cô làm giùm thủ tục bảo hiểm xã hội một lần cho mẹ, trước đây là công nhân Công ty TNHH Samho Việt Nam (Củ Chi).
“Năm ngoái dịch, không đi làm được. Hết dịch là mẹ tôi cũng xin nghỉ làm rồi xin vào phụ ở xưởng bánh tráng tới giờ”, Hạnh chia sẻ.
Khoản tiền nhận được từ cuốn sổ bảo hiểm xã hội tích lũy 10 năm này, mẹ con Hạnh sẽ về quê mở tiệm tạp hóa buôn bán.
Với nhiều công nhân, người lao động, số tiền đóng bảo hiểm xã hội suốt nhiều năm làm lụng cũng là khoản tiền tích cóp duy nhất mà họ còn giữ được sau nhiều năm làm việc. Họ trông chờ vào đó để “mấy năm nữa xây nhà”, “về quê làm ăn”…
Trở lại công ty làm việc sau khi dịch bệnh COVID-19 tạm lắng, chị N.T.X. (28 tuổi, quê Quảng Trị) – công nhân may đang làm việc tại một công ty may mặc ở quận 12 – đã năn nỉ xin tổ trưởng “cắt hợp đồng” để chuyển qua làm lao động thời vụ ở công ty. Làm thời vụ, chị X. sẽ không có hợp đồng lao động và công ty sẽ không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội cho chị.
Theo quy định, sau một năm không tiếp tục tham gia BHXH, người lao động có thể rút bảo hiểm xã hội một lần. “Giữa tháng 12 này (2022) là tròn một năm “nghỉ việc”, tôi có thể làm thủ tục để lãnh bảo hiểm xã hội một lần.
Cuốn sổ bảo hiểm đó tôi đóng chừng 6-7 năm gì đó, chắc được 40-50 triệu đồng, gom lại xây nhà ở quê. Nhà cha mẹ ở quê đã cũ lắm rồi, năm nào mùa bão tới cũng lo nhà sập nên phải ráng để xây lại”, chị X. chia sẻ.
Nhiều lao động trẻ kê khai thông tin làm việc tại bảo hiểm xã hội TP Thủ Đức – Ảnh: NGỌC PHƯỢNG
Chuyển sang làm thời vụ để rút bảo hiểm!
Một chị công nhân đến rút bảo hiểm xã hội một lần tại đây cho biết năm nay mới 28 tuổi, nếu năm sau bắt đầu đóng bảo hiểm xã hội lại từ đầu, đến năm 48 tuổi chị sẽ đóng được 20 năm nên giờ rút bảo hiểm xã hội rồi tính tiếp.
“Không tính tương lai được đâu, phải lo trước mắt đã. Làm công nhân, ở trọ, nuôi con nhỏ, tháng nào tiêu hết tháng đó thì làm sao tích cóp được 50-60 triệu.
Nếu muốn mua một cái xe 20-30 triệu, gom tiền xây nhà… chỉ có khoản tiền bảo hiểm xã hội thôi”, chị này nói.
Công nhân trẻ có lý do “trẻ” để rút bảo hiểm xã hội một lần và công nhân già cũng có lý do để rút khoản tiền này.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện tượng công ty thỏa thuận với công nhân để cho công nhân nghỉ làm chính thức, chuyển sang làm thời vụ, làm tự do để rút bảo hiểm xã hội một lần không hiếm.
Bà L.T.A.Tuyết – quản lý nhân sự ở một công ty may mặc – cho biết cuối tháng 11-2022, bảo hiểm xã hội đã kiểm tra và yêu cầu công ty đóng bù cho những trường hợp công nhân đã làm ở công ty trước đó nhưng chuyển qua làm lao động thời vụ để không đóng bảo hiểm xã hội.
“Hầu hết họ là công nhân đã ngoài 40 tuổi. Họ nói không còn sức khỏe để làm cho đến khi đủ tuổi hưu, muốn có một khoản tiền về quê sinh sống nên mình cũng thông cảm và đồng ý để họ làm thời vụ không đóng bảo hiểm xã hội”, bà Tuyết chia sẻ.
Một công ty chuyên về may mặc các sản phẩm thời trang cho thị trường Hàn Quốc tại Bình Chánh cũng bị cơ quan bảo hiểm xã hội kiểm tra, đối chiếu với số liệu của cơ quan thuế và phát hiện nhiều công nhân đã làm ở công ty nhiều năm và đã chấm dứt hợp đồng với công ty nhưng vẫn làm việc theo diện thời vụ thời gian kéo dài hơn một năm.
“Công nhân làm bao nhiêu chi tiêu cuộc sống bấy nhiêu. Nhiều công nhân nói chỉ có khoản tiền bảo hiểm xã hội đó để lo cho con vào đại học, để về quê làm ăn… nên xin chuyển qua thời vụ và công ty cũng đồng ý. Đây là theo mong muốn của người lao động chứ công ty không thể ép người lao động từ chính thức chuyển sang thời vụ” – bà N.T.Thảo, đại diện công ty nói trên, chia sẻ.
Theo một đại diện của bảo hiểm xã hội TP.HCM, trong quá trình thanh tra kiểm tra, nếu phát hiện doanh nghiệp đóng bảo hiểm xã hội không đủ số người thuộc diện bắt buộc, cho dù đơn vị có giải trình là do có thỏa thuận với người lao động hoặc theo đề nghị của người lao động, cơ quan BHXH vẫn đề nghị truy đóng toàn bộ thời gian chưa tham gia bảo hiểm xã hội cho người lao động.
Người lao động tham khảo thủ tục, thông tin chế độ hưởng bảo hiểm thất nghiệp, sáng 22-12 – Ảnh: HỮU HẠNH
Phải giảm dần số năm đóng Bảo hiểm xã hội…
Ông Chu Mạnh Sinh, phó tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam, cho rằng việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần tăng nhanh liên quan mật thiết đến sự phát triển của kinh tế – xã hội.
Do đó thời gian tới, ngoài việc phối hợp của bảo hiểm xã hội với các địa phương để tuyên truyền cho người lao động, Nhà nước cần có các giải pháp tổng thể mang tính vĩ mô để thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế, mở rộng sản xuất kinh doanh, tạo việc làm, tăng thu nhập nâng cao đời sống vật chất tinh thần…
“Chúng tôi sẽ tiếp tục tuyên truyền, giải thích để người lao động hiểu rõ việc rút bảo hiểm xã hội một lần lợi trước mắt nhưng hại về lâu dài.
Ngoài ra, sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Lao động và thương binh – xã hội, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam và các cơ quan liên quan để sớm nghiên cứu, đề xuất các giải pháp căn cơ, lâu dài để hạn chế tình trạng người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần”, ông Sinh nói.
Tuy nhiên, theo ông Sinh, vấn đề mấu chốt là phải xem xét sửa đổi Luật bảo hiểm xã hội.
Trong đó, khi đề xuất sửa luật cần có những chính sách tăng quyền lợi đối với người lao động có thời gian tham gia bảo hiểm xã hội chưa được hưởng một lần, giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí, tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động có nhiều cơ hội để hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động.
Trong khi đó, theo ông Đỗ Ngọc Thọ – trưởng ban thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội, bất cứ giải pháp nào đưa ra để giải quyết vấn đề này cũng phải đảm bảo được đầy đủ quyền lợi người lao động. Khi có các giải pháp cụ thể được thống nhất, cần có chiến dịch truyền thông bài bản, tuyên truyền rộng rãi đến người lao động về những “hậu quả” của việc rút bảo hiểm xã hội một lần.
“Chúng tôi đang cân nhắc giải pháp dùng chính sách để thúc đẩy chính sách. Nói cách khác là bổ sung chính sách để giữ chân người lao động ở lại trong hệ thống”, ông Thọ nói.
Ngoài các giải pháp trước mắt, theo ông Ngọ Duy Hiểu – phó chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, cần có giải pháp lâu dài là nâng cao được thu nhập cho lao động. Theo đó, trong thu hút đầu tư, cần lựa chọn những công ty có công nghệ cao, quy mô lớn để giá trị gia tăng từng sản phẩm tăng thì lương người lao động sẽ cao.
“Đồng thời, cần có chính sách đào tạo nghề để khuyến khích người lao động học nghề, có nghề tốt, việc làm bền vững, thu nhập cao. Ngoài ra, cần sửa đổi các quy định của luật để người lao động vừa thực hiện được quyền rút bảo hiểm xã hội một lần nhưng cũng hạn chế việc rút do bị lôi kéo, hiểu nhầm chính sách”, ông Hiểu nói.
Nhân viên kiểm tra thông tin trên sổ BHXH của người dân trước khi vào làm thủ tục tại BHXH TP Thủ Đức – Ảnh: NGỌC PHƯỢNG
Chỉ 3,5% tham gia bảo hiểm trở lại
Bà Nguyễn Thúy Anh, chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội, cho rằng cần sớm có giải pháp hiệu quả để hạn chế việc rút bảo hiểm xã hội một lần, bởi số lượng người rút BHXH một lần tăng đều hằng năm.
-
Mục Lục
Giải bài toán hạn chế rút bảo hiểm xã hội một lần: Cần chiến lược tổng thế
Báo cáo giám sát chuyên đề cho thấy số lượng người hưởng bảo hiểm xã hội một lần vào năm 2016 chỉ ở mức hơn 500.000 người, nhưng đến năm 2021 đã lên tới 863.446 người.
Số năm bình quân đóng bảo hiểm xã hội đến khi nhận bảo hiểm xã hội một lần chỉ có bảy năm.
Cũng theo bà Thúy Anh, trong giai đoạn 2016-2021 có tổng cộng khoảng 4,06 triệu lượt người hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần nhưng chỉ phát triển thêm 4,23 triệu người. Số người tái tham gia bảo hiểm trong số những người đã rút bảo hiểm xã hội một lần chỉ có khoảng 140.000 người, chiếm tỉ lệ 3,5% tổng số người đã hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần.
Chỉ trông chờ tiền bảo hiểm xã hội để trang trải
Theo thống kê của bảo hiểm xã hội VN, trong năm 2022 số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần ước khoảng 895.500 người, tăng khoảng 3,7% so với cùng kỳ năm 2021.
Trước đó, trong giai đoạn 2016 – 2021, toàn quốc có trên 4 triệu người được giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần, trung bình mỗi năm có hơn 800.000 người rút bảo hiểm một lần, với tốc độ tăng trung bình mỗi năm khoảng 11,6%.
Trong đó, số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần theo điều kiện ngừng đóng bảo hiểm xã hội sau một năm chiếm 98,8% tổng số lượt người hưởng một lần.
Theo ông Chu Mạnh Sinh, số người rút bảo hiểm xã hội một lần tăng qua các năm là do các chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần còn “khá thoáng”, tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động, trong khi tác động tiêu cực của dịch bệnh hơn hai năm qua khiến đời sống của người dân cũng như người lao động gặp rất nhiều khó khăn.
Cuộc sống khó khăn, không còn trông mong vào đâu được, nhiều người chỉ còn trông chờ vào số tiền rút bảo hiểm một lần để trang trải, xoay xở cuộc sống.
“Đặt mình vào hoàn cảnh của một số người lao động mới thấy cuộc sống hiện tại rất khó khăn, người lao động không thể tính đến chuyện lâu dài được. Do đó, dù ngành bảo hiểm đã rất cố gắng tuyên truyền nhưng cũng cần chia sẻ với người lao động”, ông Sinh nói.
Ông Ngọ Duy Hiểu cũng cho hay theo thống kê của công đoàn, có hơn 80% người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần trong thời gian qua do hoàn cảnh khó khăn, nhất là khó khăn đột xuất. Theo ông Hiểu, với người lao động, giảm giờ làm là giảm tiền lương, thu nhập và mất việc là mất tiền lương, mất thu nhập.
Sau 2 năm đại dịch COVID-19, việc chịu thêm cú sốc về thiếu, mất việc làm và thu nhập sẽ “đánh gục” không ít người lao động, nhất là với những người lao động không còn hoặc có rất ít tích lũy.
Dù khẳng định phía bảo hiểm xã hội phải tạo điều kiện thuận lợi để người lao động thực hiện quyền của mình, nhưng theo ông Đỗ Ngọc Thọ, cần tuyên truyền để người lao động cân nhắc lại quyết định này.
Số liệu trong năm 2022 cũng cho thấy có khoảng 20.000 người sau khi được tuyên truyền đã rút lại hồ sơ rút bảo hiểm xã hội một lần.
TS Bùi Sỹ Lợi (nguyên phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội):
Giảm thời gian đóng Bảo hiểm xã hội xuống 15 năm
Trước mắt, cần giải thích cho người lao động rõ ba vấn đề nếu rút bảo hiểm xã hội một lần.
Thứ nhất là “đóng nhiều lấy ra ít”, một năm đóng 2,64 tháng lương nhưng khi rút lấy được 2 tháng, mất 0,64 tháng.
-
Người dân đổ dồn làm thủ tục bảo hiểm xã hội một lần, nhiều nơi quá tải
Thứ hai, tiền người lao động đóng bảo hiểm xã hội vẫn được giữ đảm bảo, đầu tư, tăng trưởng và đều công khai rõ ràng.
Thứ ba, nếu không may người lao động khi chốt sổ bảo hiểm xã hội mà qua đời vẫn được hưởng tiền tử tuất và trả lại toàn bộ quỹ theo quy định. Ngành lao động, thương binh, xã hội cũng cần vào cuộc phối hợp với liên đoàn lao động, bảo hiểm xã hội để giải thích theo hướng này. Khi giải thích rõ ràng, việc này sẽ giảm đi.
Về lâu dài, khi sửa Luật bảo hiểm xã hội, việc giảm số năm đóng bảo hiểm xã hội từ 20 năm xuống tối thiểu 15 năm (theo quy định trong nghị quyết 28 của trung ương về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội) sẽ giúp những người gần 50 tuổi cũng có thể đóng bảo hiểm xã hội và được hưởng lương hưu khi về già.
Với chính sách linh hoạt như vậy, chắc chắn số người rút bảo hiểm xã hội một lần sẽ giảm dần. Bởi số năm đóng bảo hiểm xã hội ngắn, nhiều người có thể cố gắng đóng cho đủ thời gian theo quy định. Sau khi đóng đủ 15 năm, nhiều người gặp khó khăn có thể chốt sổ bảo hiểm xã hội đợi đến tuổi được nhận lương hưu.
ĐB Nguyễn Thị Việt Nga (ủy viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục):
Hỗ trợ doanh nghiệp để giữ chân lao động
Sau hai năm ảnh hưởng bởi đại dịch, do khó khăn của kinh tế thế giới, những tháng gần đây các doanh nghiệp bị giảm đơn hàng, không ký được đơn hàng mới nên buộc phải giãn, giảm việc, thậm chí cắt giảm lao động.
Điều này gây ra nhiều hệ lụy, trong đó có việc tái diễn tình trạng người lao động rút bảo hiểm xã hội bởi đây là khoản tiền dễ có nhất để có thể xoay xở khi mất thu nhập.
Việc rút bảo hiểm xã hội một lần có thể giúp người lao động có một khoản tiền lo cho trước mắt nhưng sẽ khó khăn hơn trong tương lai vì ảnh hưởng tới chế độ hưu trí sau này.
Do đó, trước mắt cần có những hỗ trợ trực tiếp kịp thời cho người lao động bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, bị cắt giảm việc làm. Trong đó, cần có những gói hỗ trợ doanh nghiệp vay để trả lương cơ bản, giữ chân người lao động hoặc cho người lao động vay ưu đãi để trang trải cuộc sống.
Về lâu dài cần có chính sách tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thể đứng vững trong lúc khó khăn này, mở rộng thị trường, tìm kiếm các đơn hàng mới để tạo việc làm cho người lao động.
Ngoài ra, cần hỗ trợ để người lao động được đào tạo lại, tìm kiếm việc làm mới. Khi người lao động có việc làm và thu nhập ổn định, chắc chắn sẽ không lo vấn đề rút bảo hiểm xã hội.
THÀNH CHUNG
Thăm dò ý kiến
Để bảo đảm quyền lợi người lao động đồng thời hạn chế rút bảo hiểm xã hội một lần, theo bạn thời gian tối thiểu đóng bảo hiểm xã hội cần giảm dần xuống bao nhiêu năm?
Bạn có thể chọn nhiều mục. Bình chọn của bạn sẽ được công khai.
10 năm
15 năm
20 năm như hiện nay
Ý kiến khác
Rút bảo hiểm xã hội của người đi lao động ở nước ngoài, cần giấy tờ gì?
![Toni Kroos là ai? [ sự thật về tiểu sử đầy đủ Toni Kroos ]](https://evbn.org/wp-content/uploads/New-Project-6635-1671934592.jpg)
