MẠNG XÃ HỘI FACEBOOK VÀ BÀI TOÁN KIỂM SOÁT THÔNG TIN

Mạng xã hội facebook – xu hướng phát triển của truyền thông toàn cầu

Nhịp sống ngày càng trở nên hiện đại và internet là cầu nối kết nối mọi thứ. Trong đó, mạng xã hội facebook đang là tâm điểm nóng. Xét theo các quy luật phát triển trong triết học thì việc xuất hiện các mạng cộng đồng là điều tất yếu “Lượng biến đổi sẽ dẫn đến biến đổi về chất”, với việc mạng xã hội đang bùng nổ cũng tương đương sự lạm phát về “lượng”. Theo một thống kê vào năm 2012 thì tổng lượng 7 năm vào facebook của những người dùng trên các châu lục là khoảng 10.5 tỷ phút mỗi ngày. Và chỉ riêng ở Việt Nam, tính đến tháng 8/2013, nước ta đã có 19.6 triệu người dùng facebook, chiếm 21,42% dân số và chiếm tới 71,4% người sử dụng internet. Hơn nữa Việt Nam đang là nước đứng thứ 16 trên thế giới về tỷ lệ tăng trưởng người sử dụng facebook hiện nay.


Mạng xã hội có nhiều lợi ích với những người thích chia sẻ thông tin

Vì sao Facebook thành công? Câu trả lời đơn giản là vì Facebook làm cho việc “kết nối và chia sẻ” trở nên đơn giản, dễ dàng nhất. Còn vì sao lại “đơn giản, dễ dàng” thì đó là tổng hòa của 3 yếu tố : giao diện, chức năng và thói quen của người dùng. Hơn hết, khi sử dụng facebook bạn được cất tiếng nói và thể hiện cái TÔI. Facebook mang lại cho bạn một môi trường quá lí tưởng để thể hiện bản thân và trên tất cả là “gây sự chú ý”. Đó là đỉnh cao của sự chia sẻ.

Bên cạnh thỏa mãn việc thể hiện cái tôi, còn một lí do lớn nữa khiến facebook phát triển đó là “giải trí”. Con người ngày càng “ham vui”, đương nhiên, không phải lo ăn lo mặc nữa rồi thì vui vẻ là điều tất yếu. Và facebook là một trong những phương tiện giải trí tuyệt vời nhất hiện tại. Có thể, đôi lúc facebook cũng có hỗ trợ cho công việc của mọi người nhưng phạm vi cũng như hiệu quả là khá hạn chế. Facebook vẫn luôn là một kênh thuộc lĩnh vực giải trí. Mọi người tìm đến Facebook là để thoải mái, thư giãn và được “cười” theo một nghĩa nào đó.

Ai cũng mong được hưởng lạc và thoải mái, và trong xã hội hiện tại thì đó là việc tất yếu, đấy là lí do vì sao ngày nay người ta dùng Facebook làm công cụ thu nhập tin tức thậm chí còn nhiều hơn cả các trang tin, vì đỡ mất công tổng hợp hay “gõ” tên web, hơn nữa đọc tin tức qua face “thoải mái” hơn. Và chiếc điện thoại và những thiết bị di động hỗ trợ cá nhân như PDA cũng được nâng cấp để có thể truy cập web tiện lợi hơn và khai thác thông tin trực tuyến.

Vì thế, theo xu hướng toàn cầu hóa hệ thống thông tin liên lạc như hiện nay, thì mạng xã hội facebook đang bùng nổ và sẽ chiếm vị trí “độc quyền” trong tương lai, các chiến lược thông tin từ cá nhân cho đến quốc gia, rộng khắp toàn cầu đã thay đổi chưa từng thấy. Mạng xã hội chiếm chỗ hàng loạt các diễn đàn quan trọng và dần dần nó trở thành kênh cung cấp thông tin chính luận cho các nhà báo nhà nghiên cứu xã hội chuyên nghiệp. Thế giới đang quay cuồng với tin nóng, tin hot tung ra từ mạng xã hội.

Đặc biệt với 70% số tổ chức, doanh nghiệp cấm nhân viên sử dụng mạng xã hội như hiện nay và đồng thời, doanh số bán ra của điện thoại thông minh smartphone tăng mạnh, một viễn cảnh dễ nhận thấy là mạng xã hội facebook sẽ trở thành địa chỉ truy cập thường xuyên trên điện thoại di động. Kết quả là, chúng ta sẽ ngày càng có thêm các phiên bản mạng xã hội hoàn hảo hơn dành cho thiết bị cầm tay.
Cùng với sự phát triển của mạng xã hội trong xu hướng truyền thông thế giới và sự tiên tiến của công nghệ hiện đại đã tạo nên sự bùng nổ về xu hướng của một internet hình ảnh (xu hướng hình ảnh hóa trong công nghệ truyền thông). Điều này thể hiện khi Facebook chịu chi 1 tỉ USD để mua lại mạng xã hội ảnh Pinterest vào ngày 9.4.2012.
Tóm lại, sự phát triển của công nghệ đã dẫn đến sự cạnh tranh trong lĩnh vực truyền thông đại chúng tăng lên. Nhưng đó cũng trở thành động cơ khiến các phóng viên cần phải nỗ lực hơn nữa để những bài báo của mình có thể đáp ứng nhu cầu “đói” thông tin của công chúng hiện nay.

Tác dụng phụ của facebook
Sứ mệnh của Facebook là biến thế giới “cởi mở và có tính kết nối hơn” nhưng lạm dụng nó khiến cho người dùng có thể bị vào tù, mất việc hay không được nhà tuyển dụng đánh giá cao. Việc trở thành thành viên trên mạng xã hội facebook nhiều người có thể cảm thấy hạnh phúc vì ai đó muốn mình xuất hiện trong danh sách bạn bè. Song khi đưa lên mạng tất cả những gì riêng tư của mình, ít ai nghĩ rằng một ngày nào đó các thông tin này sẽ được sử dụng để chống lại chính họ…

Nhiều người sử dụng FB để lập hội và thóa mạ người khác

Thứ nhất, sử dụng facebook tiêu tốn rất nhiều thời gian: Những sinh viên cứ hở ra là cắm cúi vào chiếc điện thoại di động, lên facebook chat chit rồi “vò đầu bứt tai” viết cho bằng được một trạng thái (status) thật “độc” để câu view, lâm ly bi đát hoặc triết lý về tình yêu, cuộc sống, mùi mẫn như một nhà văn. Sau đó khoảng vài phút lại cập nhật xem có ai chia sẻ hay “like” không. Hay cũng có những nhân viên, vừa tới công ty là đâm đầu ngay vào máy tính kể lại những gì xảy ra trên con đường đến công sở, rồi cả những người đi họp cũng không quên check facebook xem có thông tin gì độc lạ không? Chính những cái đó làm cho mọi người không thể tập trung vào công việc mình làm, chỉ chăm chăm vào những trạng thái trên facebook khiến tần suất công việc không hiệu quả, giảm năng suất…

Thứ 2, người sử dụng facebook thường có tâm lí bị mặc cảm, thiếu tích cực trong cuộc sống: Nói FB là thế giới ảo cũng chưa hẳn đúng. Vì mỗi tài khoản FB đều là những con người thật ở ngoài đời, đều có những cảm xúc, hành vi… Nhưng chính vì dành quá nhiều thời gian cũng như mê đắm thế giới ảo, ngoài việc đề cao thái quá hình ảnh bản thân, nhiều người sử dụng mạng xã hội còn bị ám ảnh đến mức sống ảo, xây dựng luôn cho mình một cá tính ảo không kém. Facebook cũng có “văn hóa” của nó. Thật ra, cũng không khác nhiều xã hội thực. Ở ngoài đời, được chào mà không đáp lại thì khó có lần sau nữa. Facebook cũng vậy, ai “like” một bức ảnh của mình mà không “like” lại, rất có thể “mối quan hệ” sẽ chấm dứt. Trong cuộc sống, cách duy trì quan hệ có rất nhiều, còn trên facebook, chủ yếu qua nút like.

Thứ 3, nguy cơ tiếp xúc với những thông tin không lành mạnh: Việc kiểm soát chất lượng và nội dung thông tin trên các trang mạng xã hội luôn là một điều khiến các nhà quản lí phải thường xuyên đau đầu tìm giải pháp. Chỉ mở trang chủ facebook, đập vào mắt chúng ta là những hình ảnh “nhạy cảm”, những clip sex với lời mời “Nữ sinh này rất… hãy ghé xem nếu không sẽ biến mất trong vài phút”… hay có những người lợi dụng facebook để được nổi tiếng bằng cách đăng tải các hình ảnh trong nhà tắm, trên giường… thu hút hàng nghìn lượt like và share. Mạng xã hội mang lại cho người sử dụng các giá trị do chính họ tự tạo ra và nhà phát triển chẳng thế nào cấm người sử dụng suy nghĩ về những thứ “nhạy cảm” trong cuộc sống được.

Thứ 4, là phương tiện để tội phạm lừa đảo, sát hại, gây bạo lực và hãm hiếp học sinh: Trên thế giới và cả Việt Nam những người sử dụng facebook có nguy cơ bị mất tài khoản, thường nhận những tin nhắn lừa đảo. Theo thông tin thì cảnh sát Anh đã buộc tội Facebook vì không quan tâm đến sự an toàn của trẻ em. Thực tế, số vụ kiện cáo bị lừa đảo và đe dọa từ Facebook gây ra đã tăng hơn gấp 4 lần trong năm 2011. Trong thời gian đó, Cảnh sát đã nhận được tổng số 255 đơn kiện Facebook. Điều này cho thấy việc lừa đảo, hãm hiếp… thông qua những thông tin trên facebook đều rất cao và đang là mối nguy hại cho người sử dụng nếu họ không biết bảo mật thông tin cá nhân của bản thân và người thân của họ. Hơn 98% người Mỹ giải thích lý do không còn tin tưởng vào thế giới mạng là do e ngại trở thành nạn nhân của lừa đảo, bị virút tấn công, mất thời gian đọc những tin vô bổ hoặc bài viết tự đánh bóng tên tuổi.

Bài toán về kiểm soát và cảnh báo khi sử dụng facebook
Mặc dù facebook chỉ mang tính cá nhân song rất nhiều người đã lợi dụng tư cách cá nhân đó để bôi xấu bạn bè, đồng nghiệp và cả người thân trên đó. Chẳng hạn như “hội những người ghét giáo viên chủ nhiệm”, “Hội những người không đỡ nổi cô giám thị trường A”, trên đó những người trong hội này tha hồ thoải mái “xả” những bức bối, khó chịu của mình về trường, lớp, giáo viên.
Hay đã có những người bị mất việc vì nói xấu đồng nghiệp, giám đốc, có những người bị bắt vì tội vu khống trên facebook song những nhà quản lý mạng xã hội cũng thừa nhận rằng không có bộ lọc hay rào cản nào có thể theo dõi và ngăn chặn được hầu hết các phát ngôn, hình ảnh có nội dung xấu, ảnh hưởng tiêu cực tới giới trẻ. Là một môi trường sống đầy hấp dẫn và dễ dãi, mạng xã hội đang là thiên đường cho các thông tin có nội dung “nhạy cảm” thỏa sức phát tán. Và hơn hết, cũng chính từ dễ dãi của các nhà quản lý mà trên facebook hiện nay có những thông tin chống đối, vu khống luôn luôn xuất hiện.

Theo Ofcom, một tổ chức giám sát truyền thông cho biết, mặc dù những trang mạng xã hội công bố chính thức độ tuổi giới hạn là 13 nhưng trên thực tế có khoảng 19% trẻ em từ 8 đến 12 tuổi sử dụng các trang web truyền thông như Facebook, Bebo hay Myspace. Và đáng nói là rất nhiều bậc cha mẹ không hề biết con mình đang lang thang trên mạng xã hội. Bản báo cáo cũng đề cập đến dữ liệu người dùng Internet, trong đó 37% người dùng Internet tại nhà (độ tuổi từ 5-7) ghé thăm Facebook.
Facebook cũng thừa nhận: “Chúng tôi rất thận trọng trong vấn đề an ninh và mới đây, chúng tôi đã gặp Bộ trưởng Nội vụ để thảo luận về vấn đề này. Tiếp theo, chúng tôi sẽ gặp CEO để trình bày về chiến lược an ninh của mình và sẽ đưa thông tin về các kế hoạch của mình tới công chúng”. Người đồng sáng lập facebook – Mark Zuckerberg, đã lên tiếng yêu cầu Tổng thống Barack Obama cho thông qua sắc luật về quyền bảo mật thông tin cá nhân của người sử dụng Internet.

“Bức tường lửa” được xem là giải pháp giúp phụ huynh kiểm soát về việc truy cập các trang web không lành mạnh của con trẻ. Tuy nhiên, không có “bức tường lửa” nào hiệu quả bằng việc bạn trẻ phải có bộ lọc của chính mình: đó là hiểu biết về thế giới mạng, biết lựa chọn và phân loại đâu là website đáng tin cậy với nguồn thông tin chính xác./.

Hoàng Minh

(Tham luận Hội thảo “Người làm báo trong kỷ nguyên số”)
Theo nghebao.org