Giảm thời gian đóng Bảo hiểm xã hội: Lo lương hưu thấp, Nhà nước phải bù

TP – Người lao động (NLĐ) tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH) từ 15 năm trở lên có thể được nhận lương hưu, thay vì mức tối thiểu 20 năm như luật hiện hành. Tuy nhiên, với thời gian đóng BHXH ít, tiền lương hưu sẽ thấp, nên cần thêm giải pháp để NLĐ có quyền lựa chọn tham gia nhiều hơn, nhằm nhận mức lương cao hơn.

Dự thảo Luật BHXH sửa đổi mới nhất do Bộ LĐ-TB&XH chủ trì xây dựng vừa được gửi lấy ý kiến các bộ, ngành. Dự luật đưa ra phương án giảm mức đóng BHXH để có lương hưu từ 20 năm hiện hành xuống 15 năm. Trường hợp khi luật có hiệu lực, nếu NLĐ từng nhận BHXH một lần, sẽ phải đóng BHXH tối thiểu 20 năm mới được nhận lương hưu.

Bộ LĐ-TB&XH dự kiến trình Dự thảo Luật BHXH sửa đổi để Quốc hội xem xét thông qua vào năm 2024, luật có hiệu lực từ năm 2025. Bộ LĐ-TB&XH cho biết, tới hết năm 2020, cả nước có hơn 14 triệu người hết tuổi lao động (tuổi nghỉ hưu). Trong đó chỉ có hơn 3,1 triệu người có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng.

Về mức lương hưu, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất, mức lương hưu được tính bằng 45% mức đóng, nếu tham gia BHXH đủ 15 năm với nữ và 20 năm đóng với nam. Sau đó, mỗi năm đóng BHXH được cộng thêm 2% vào lương hưu. Lương hưu tối đa bằng 75% mức đóng (nam đóng tối đa 35 năm, nữ tối đa 30 năm). Trường hợp nam đóng BHXH từ 15 đến dưới 20 năm và nữ đóng dưới 15 năm, mỗi năm đóng được tính lương hưu bằng 2,25% mức lương tính đóng bảo hiểm xã hội. Nếu quy định trên được thông qua, NLĐ tham gia BHXH 15 năm và đủ tuổi nghỉ hưu, đối với nam khi nghỉ sẽ được nhận mức lương hưu bằng 33,7% tiền lương tính đóng bảo hiểm, nữ được nhận mức lương hưu bằng 45% mức đóng.

Chị Nguyễn Thị Hoa (Bắc Ninh) cho biết, chị làm công nhân ở công ty nước ngoài và đóng BHXH từ năm 2007 tới nay. Theo thông tin trên ứng dụng VssID của BHXH Việt Nam, công ty đóng BHXH cho chị theo mức lương tối thiểu vùng, lúc đầu mức lương 450 nghìn đồng/tháng, nay lên 4,68 triệu đồng/tháng. “Tới năm 2025, khi Luật BHXH sửa đổi có hiệu lực và tới tuổi nghỉ hưu, chị có 17 năm đóng BHXH, mức lương tính đóng bình quân cả quá trình chỉ khoảng 3,4 triệu đồng/tháng, khi nghỉ hưu sẽ nhận lương khoảng 1,6 triệu đồng/tháng”, chị Hoa nhẩm tính khi nghe về đề xuất mới của Bộ LĐ-TB&XH về sửa Luật BHXH. Trường hợp lao động nam có cùng mức đóng và thời gian đóng như trên, mức lương hưu nhận được khoảng 1,1 triệu đồng/tháng (tương ứng 38,2% mức đóng).

Có thể đóng bổ sung để nhận lương hưu cao

Khi giảm thời gian đóng BHXH để có lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm, dù có thêm nhiều NLĐ có lương hưu, nhưng nhóm nhận mức lương hưu thấp cũng sẽ tăng thêm. Điều này dẫn tới những lo ngại rằng, ngân sách nhà nước phải cấp bù để đảm bảo mức lương và cuộc sống cho người có mức lương hưu thấp, tương tự như các lần điều chỉnh lương hưu gần đây.

Cụ thể, trong lần tăng lương hưu vào đầu năm 2022, ngoài mức tăng thêm 7,4% cho tất cả người có lương hưu, nhóm người nhận lương hưu trước năm 1995, lương hưu dưới 2,5 triệu đồng/tháng còn được tăng bổ sung từ ngân sách nhà nước. Trong đó, người có mức lương dưới 2,3 triệu đồng/tháng sẽ được tăng thêm 200 nghìn đồng/người/tháng; người có lương hưu từ 2,3 đến 2,5 triệu đồng/tháng sẽ được tăng để đạt mức lương 2,5 triệu đồng/tháng…

Trao đổi với PV Tiền Phong, bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học LĐ&XH cho rằng, khi có lương hưu, dù thấp, người nghỉ hưu sẽ được cấp bảo hiểm y tế miễn phí, các chế độ tử tuất. Điều này sẽ giúp tăng tỷ lệ bao phủ BHXH khi số người hưởng BHXH một lần. “Nguyên tắc của BHXH là đóng – hưởng, nên người đóng trong thời gian dài hơn thì sẽ nhận mức lương hưu cao và ngược lại. Có người đóng ít, và chỉ đóng trong 15 năm, sẽ nhận mức lương hưu thấp nhưng vẫn hơn không có lương hưu. Với quy định này, Nhà nước sẽ gặp rủi ro hơn NLĐ, vì có người đóng ít năm nhưng nhận lương hưu kéo dài khi tuổi thọ tăng lên. Ngân sách sẽ phải bù cho phần hưởng vượt thời gian đóng”, bà Hương nói.

Về lo ngại rằng, thực tế sẽ có người chỉ tham gia đóng bảo hiểm trong thời gian tối thiểu, hoặc nhiều người nhận mức lương hưu thấp, ngân sách phải bù, bà Hương nêu đề xuất: Có thể cho phép NLĐ đủ tuổi nghỉ hưu nhưng thời gian đóng BHXH thấp có thể đóng thêm vài năm để nhận lương hưu cao hơn.

Ông Trần Hải Nam, Phó Vụ trưởng BHXH (Bộ LĐ-TB&XH, đơn vị xây dựng luật) cho hay, cùng với việc giảm điều kiện đóng BHXH để nhận lương hưu xuống 15 năm, sẽ có các quy định bổ sung để giải quyết tình huống lương hưu thấp. Theo ông Nam, cơ quan soạn thảo đang nghiên cứu đề xuất một số giải pháp như: NLĐ tham gia BHXH 15 năm có thể chưa nhận lương hưu và đóng tiếp. Thời gian kéo dài đóng BHXH sẽ được tính tỷ lệ vào lương hưu cao hơn….

LÊ HỮU VIỆT